Patukuŵalanga magasini gakulekanganalekangana tukusalola yiwulili ya malo gakusalala mpela paladaiso. Yiwuliliyi yikusatendekasya ŵandu ŵane kwawula kumaloko kuti akasangalale. Yeleyi yikusiyakamucisya kuti aliŵalile yakusawusya yakwete, nambo pawujile kunyumba akusayisimanasoni yakusawusya yila.

Kusala yisyene, ŵandu ŵajinji akusatenda lung’wanu papikene ya paladaiso. Yeleyi yikusatutendekasya kuliwusya kuti, ‘Ana ngani jakwamba paladaiso jigambile kuŵa adisi? Naga yili m’yoyo, ligongo cici tukusatenda lung’wanu ni nganiji? Soni ana nganiyiŵa yisyene kuti jwapali?’

Kutandila kalakala, ŵandu aŵele ali mkutenda lung’wanu ni ngani jakwamba paladaiso. Kwa ŵandu ŵajinji, lung’wanulu lwayice ligongo lyakuti Baibulo jikusakolanga ya “mgunda wa Edeni, wawaliji cakungopoko lyuŵa.” Ligongo cici mgundawu waliji wakusalala? Nganiji jikusati, “Yehofa Mlungu ŵamesisye yitela yakusalala soni yakusogola yisogosi yakunong’a.” Mgundawu waliji wakusalala. Cakusangalasya mnope caliji cakuti Mlungu “ŵamesisyesoni citela caumi pasikati pa mgundawo.”—Genesis 2:8, 9.

Baibulo jikusasalasoni ya sulo mcece syasyakopokaga mumgundawu. Sulo siŵili sili syakumanyikape mpaka lelo. Lusulo lwandanda luli lwa Filate. Lwaŵili luli lwa Hidekeli, nambo lukusamanyikwa mnope ni lina lyakuti Tigilisi. (Genesis 2:10-14) Sulo siŵilisi sikusapita m’cilambo ca Iraq cele kalakala caliji mbali ja ulamusi wa Pelesiya.

Ni ligongo lyakwe mu ngani syejinji sya mbili jakala ja Pelesiya mukusasimanikwasoni ngani ja paladaiso. Kumalo gane gakusunjila yindu yakala ga ku Pennsylvania m’cilambo ca U.S.A. kwana kapeti (cakutandika m’nyumba) jine jakala ja ku Pelesiya. Pakapetiji, ŵajambwile ciwulili cakusalala ca “mgunda wana lutenje” wakola yitela soni maluŵa. Maloŵe ga Cipelesiya gakuti “mgunda wana lutenje” gakusagopolelasoni kuti “paladaiso.” Ciwulilici cikulosya cenene ngani ja m’Baibulo jakwamba mgunda wakusalala wa Edeni.

Mu yiŵeceto soni ndamilo syejinji sya ŵandu pacilambo cosope mukusasimanikwa ngani jakwamba paladaiso. Yikuwoneka kuti ŵandu paŵapwilingene ku mbali syakulekanganalekangana sya cilambo capasi, ŵajigele ngani jakwamba paladaiso. Mkupita kwa ndaŵi nganiji ŵajipwatikenye ni yikulupi soni ngani syawo sya adisi.

Ŵakuwungunya ŵane aŵele ali mkusala kuti amsimene paladaiso. Mwambone, jwamkulungwa jwa asilikali jwa ku Britain lina lyakwe Charles Gordon paŵapite ku cilambo ca Seychelles m’caka ca 1881, jwatesile lung’wanu ni kusalala kwa malo gane gakolanjikwa kuti Vallée de Mai mwamti jwagakolasile kuti mgunda wa Edeni. Lelojino maloga gali gakumanyika mnope mu mbili jakala. M’caka ca 1492, jwakwendesya sitima jwine jwa ku Italy lina lyakwe Christopher Columbus jwaganisyaga kuti asigele panandi kupata mgunda wa Edeni paŵayice pacilumba ca Hispaniola. Lelojino cilumbaci cili yilambo yiŵili, cilambo ca Dominican Republic soni ca Haiti.

Buku jine ja mbili jakala jakolanjidwa kuti Mapping Paradise jikwete mapu gakala gakwana 190. Mapu gejinji mwa gelega gakusalosya yiwulili ya Adamu ni Hawa ali mumgunda wa Edeni. Yikuwoneka kuti gamo mwa mapuga ŵagajigele m’buku jakala ja mundu jwine jwakolanjidwa kuti Beatus, jajalembedwe yaka 800 yipiteyo. Mapuga gali gakutesya lung’wanu ligongo camwinani mwakwe ŵajambwile ciwulili ca paladaiso mu kabokosi. Ŵajambwilesoni sulo mcece, lusulo lwa “Tigilisi,” “Filate,” “Indasi,” soni “Yolodani” sili mkutyocela m’paladaisoju kwawulaga ku mbali mcece sya cilambo. Komboleka kuti msyenejo jwagopolelaga ya kuwanda kwa Ciklistu pacilambo cosope. Ngani mpela syelesi sikusalosya kuti ŵandu ŵajinji akusakumbucilape ya paladaiso atamose kuti apano ngatukumanyilila malo gasyesyene pajwaliji paladaiso jwandanda.

Jwandakatulo jwine jwa ku England, juŵapali yaka 400 yipiteyo, lina lyakwe John Milton akusamanyika  ni ndakatulo jakwe ja mtwe wakuti Paradise Lost (Kwasika kwa Paladaiso). Ndakatuloji jikusasala ya ngani ja m’Baibulo ja m’buku ja Genesis jakwamba kulemwa kwa Adamu soni kutopoledwa kwakwe mumgunda wa Edeni. Mu ndakatuloji jwagombelecesye ya kolasoni umi wangamala pacilambo capasi paŵasasile kuti “cilambo capasi ciciŵa Paladaiso. Jwalakwe jwalembilesoni ndakatulo jine ja mtwe wakuti Paradise Regained (Kusimanikwasoni kwa Paladaiso)

Kutandila kalakala, ŵandu aŵele ali mkumanyilila kuti paladaiso jwaliji pacilambo capasi. Nambi ligongo cici ŵandu ŵangaganisya kuti paladaiso caciŵasoni pacilambo capasi pano? Buku ja Mapping Paradise jatite, “Ŵalijiganye ya dini . . . akusiŵajiganya ŵandu yakuti paladaiso caciŵa kumalo gane.”

Dini syakulekanganalekangana sikusajiganya ŵandu ŵawo kuti cacijawula kwinani, ngaŵa kuti cacitama pacilambo capasi ca paladaiso. Nambope Baibulo pa Salimo 37:29 jikusasala kuti, “Ŵakulungama cacipocela cilambo capasi. Ni cacitamaga mwelemo kwandaŵi syosope.” Pakuŵa apano cilamboci nganiciŵa paladaiso, ana cici campaka citusimicisye kuti yeleyi yicikwanilicikwa? *

Yehofa Mlungu ni juŵapanganyisye Paladaiso jwandanda. Jwalakwe atulagucisye kuti cilamboci ciciŵasoni paladaiso. Ana yeleyi yicikomboleka mwamtuli? Akaliŵalila kuti Yesu jwatujiganyisye kapopele kuti, “Ucimwene wawo uyice. Lisosa lyawo litendekwe pacilambo capasi, mpela kwinani.” (Matayo 6:10) Ucimwenewu uli boma ja pacilambo cosope jajicijinjila m’malo mwa maboma gosope ga ŵandu. Yesu ni jwali jwakulamulila jwakwe. (Danieli 2:44) Ucimwenewu pawucitanda kulamulila cilambo capasi, lisosa lya Mlungu lyakwamba paladaiso ‘licitendekwa.’

Kalakala jwakulocesya Yesaya jwasalilidwe ni Mlungu kulemba kuti yakusawusya yosope yatukusimana nayo yicimala mu Paladaiso. (Yesaya 11:6-9; 35:5-7; 65:21-23). Tukwaŵenda kuti apate ndaŵi kuti aŵalanje malemba ga m’Baibulo gagakusimanikwa mu ndime ajino. Kutenda yeleyi kucakamucisya kumanyilila yindu yaŵasunjile Mlungu ŵandu ŵakwe ŵakumpikanila. Ŵandu ŵeleŵa Mlungu cacalosya cinonyelo cakwe soni cacisangalala ni paladaiso, upile wele Adamu ŵawujasile.—Ciunukuko 21:3.

Ana mpaka tusimicisye camtuli kuti cembeceyo cetu ca Paladaiso pacilambo capasi cili cisyesyene? Ligongo lyakuti Baibulo jikusatusalila kuti, “Pakwamba ya kwinani, kwinani kuli kwa Yehofa, nambo cilambo capasi ŵacipelece kwa ŵanace ŵa ŵandu.” Cembeceyo cetu ca Paladaiso pacilambo capasi cili cakuti “Mlungu jwanganaŵa alambwisye, ŵatulagucisye kalakala.” (Salimo 115:16; Tito 1:2) Mwangakayicila, Baibulo jikusatupa cembeceyo cakusangalasya cakwamba Paladaiso kwangamala.