DIRI damu nga isda an nakakakuha han aton atensyon sugad han bantay-kibot o clown fish. Bangin naruruyagan naton ito tungod han makaruruyag nga kolor, nga nagpapahinumdom ha aton han clown ha mga sirkus. O bangin nahipapausa kita ha karuyag hito pag-ukyan—ha nakakatusok nga mga kaway han mga kibot o sea anemone. Diri urusahon nga gintatawag liwat an bantay-kibot nga anemonefish.

Sugad han damu nga artista, an mga bantay-kibot diri nahahadlok ha mga nakuha hin retrato. An mga diver ngan nag-i-snorkle agsob nga nakakakita hin bantay-kibot nga makaruruyag retratohan tungod kay talagsa la ito humirayo ha ira gin-uukyan ngan diri awdanon.

Kondi an peligroso nga pagkinabuhi han bantay-kibot baga hin amo an nakakahimo ha ira nga urusahon. An pag-ukoy ha malara nga mga kaway maipapariho ha pag-ukoy ha buho nga damu an halas. Bisan pa hito, an bantay-kibot ngan an ira pinili nga kibot (anemone) diri puydi pagbulagon. Kay ano nga inin naiiba nga pagkaupod nagin posible ngan malampuson?

Sugad han kadam-an nga maopay nga pag-upod, an bantay-kibot ngan an kibot nagbubuligay. Diri la kay nagpapahimulos hito an bantay-kibot, kondi importante gud ito ha iya. Napamatud-an han mga marine biologist nga diri mabubuhi an mga bantay-kibot ha kadagatan kon waray mga kibot. Diri hira malaksi lumangoy ngan madali hira madakpan kon waray proteksyon han kibot. Kondi pinaagi ha pag-ukoy ha kibot ngan pag-ayop dida hito kon namimilegro, mahimo umabot hin napulo ka tuig an bantay-kibot.

An kibot nagtatagana hin talwas nga buronayan ngan urukyan. An bantay-kibot namumonay ha puno han kibot, diin ginbabantayan han lalakí ngan babayé nga bantay-kibot an mga bonay. Ha urhi, an pamilya hito nga bantay-kibot makikita nga naglalangoy-langoy ha palibot hito mismo nga kibot.

Ano an kapulsanan ha kibot hini nga relasyon? An bantay-kibot nagsiserbi sugad nga gwardya ngan nagtatabog ha mga butterfly fish nga nakaon han mga kaway han kibot. May-ada diri maminos usa nga klase hin kibot an diri mabubuhi kon waray bantay-kibot. Han ginkuha han mga syentista an bantay-kibot, nawara an kibot ha sulod la hin 24 ka oras. Matin-aw nga ginkaon na ito han butterfly fish.

An bantay-kibot baga hin naghahatag pa ngani hin kusog ha kibot. An ammonium nga igin-gagawas han bantay-kibot nabulig ha pagtubo han kibot. Ngan samtang naglalangoy-langoy ito ha mga kaway han kibot, nagkakaada hura nga oksihina an tubig ha palibot hito.

Tikang mismo ha panit han bantay-kibot an ira proteksyon. An panit han bantay-kibot may-ada sugad-laway nga likido, salit diri ito naaapektohan han lara han kibot. Tungod hini nga likido, baga hin ginkikilala han kibot an bantay-kibot nga pariho ha iya.

An pipira nga pagsaliksik nasiring nga kon an bantay-kibot namimiling hin bag-o nga urukyan, kinahanglan anay ito mahiara ha palibot. Naobserbaran nga kon nadaop an isda ha kibot ha siyahan nga higayon, ginsasabod-sabod hito an kibot ha sulod hin pipira ka oras. Matin-aw, ini nga paagi nabulig ha bantay-kibot nga ipahiuyon an iya panit basi maprotektaran hiya ha lara han bag-o nga kibot nga iya uukyan. Posible nga nasasakitan hiya durante hini. Kondi katapos hito, nahihiara na hira ha kada tagsa.

Ini nga pagkaupod han magkaiba nga linarang naghahatag hin makaruruyag nga leksyon may kalabotan ha teamwork. Bisan kon an mga tawo tikang ha iba-iba nga kultura ngan gintikangan, nagkakaada maopay nga resulta an ira mga pangalimbasog kon nagbuburubligay hira. Sugad han bantay-kibot, bangin kinahanglan naton an panahon basi makapahiuyon kita ha pagbuhat kaupod an iba, kondi takos gud an mga pangalimbasog.