DAMU an hinungdan han pagkabuta o grabe nga problema ha pagkita, upod na hito an aksidente ngan sakit nga mahimo makaapekto ha mata, mga ugat ha mata, o ha utok. An mga tawo nga may grabe nga problema ha pagkita o buta na kasagaran nga nakukurian ha pagkarawat han ira kahimtang, nasusubo, ngan nahahadlok. Kondi damu an nahibabaro ha pagkarawat han ira sitwasyon ngan nagkaada malipayon nga kinabuhi.

An mata an kasagaran nga nangunguna nga ginagamit naton ha pagkuha hin impormasyon mahitungod ha aton palibot. Salit kon nabubuta an usa, mas nadepende gud hiya ha iya iba nga sentido—pagpamati, pag-amyon, pag-abat, ngan panrasa.

Sumala ha Scientific American nga magasin, an usa nga pagsaliksik ha neuroplasticity nagpapakita nga an utok may kapas “ha pagbag-o uyon ha eksperyensya.” Ito dugang nga nagsiring: “Damu nga ebidensya an nagpapamatuod nga kon waray nakakarawat nga impormasyon an utok tikang ha usa nga sentido, may kapas ito nga magpahiuyon basi suportaran ngan pakusgon an iba nga sentido.” Tagda an masunod.

Pagpamati: An mga tunog—tikang ha tingog tubtob ha mga pitad—makakabulig ha paghimo hin hulagway ha hunahuna. “Nahibaro ako paghinumdom ngan pagkilala ha mga tawo pinaagi han ira tingog o bisan han ira kalakat,” siring han buta nga hi Fernando. Hi Juan nga usa liwat nga buta, nagsiring: “Para ha buta, nakikilala niya an usa nga tawo pinaagi han tingog hito.” Ngan pariho ha aton ngatanan, ginpapamatian hin maopay han buta an tono han tingog kay mahimo ito magpahayag hin iba-iba nga emosyon.

Ha maabtik nga talinga han buta, an mga tunog nagsusumat liwat hin damu nga impormasyon mahitungod ha iya palibot, sugad han direksyon han mga sarakyan, kadaku han usa nga kwarto, ngan lokasyon han mga ulang.

Pag-amyon: Damu nga impormasyon an aton makukuha pinaagi hini nga sentido, diri la an gintitikangan han amyon. Pananglitan kon an usa nga buta naglalakat ha partikular nga ruta, an iya sentido ha pag-amyon mabulig ha iya nga makahimo hin mapa ha iya hunahuna nga mahimo mag-upod hin mga  restawran, tindahan, merkado, ngan iba pa. Syempre, makakadugang ha mapa an pamilyar nga mga tunog ngan an detalye nga nakukuha pinaagi han sentido han pag-abat.

Pag-abat: “An akon mga tudlo amo an akon nagigin mga mata,” siring ni Francisco. Haluag an naaabot hito nga “mga mata” ha bulig han tungkod. Hi Manasés nga natawo nga buta ngan nahibaro ha paggamit hin tungkod han bata pa hiya, nagsiring: “Hinbabaroan ko kon hain ako tungod han akon iba pa nga sentido, akon memorya, ngan mga butang ha ligid han kalsada nga akon naaabat ha bulig han akon tungkod.”

An sentido han pag-abat nabulig liwat ha damu nga buta nga makabasa pinaagi hin mga literatura ha Braille. Ngani, diri na urusahon yana para ha buta nga makakarawat hin mga probisyon nga mabulig ha iya nga mapauswag an iya espirituwalidad ngan abilidad ha paghibaro. Labot la han mga publikasyon ha Braille, may-ada liwat audio nga mga rekording ngan mga program ha kompyuter. Pinaagi hini, an mga buta makakabasa han Biblia ngan han mga publikasyon nga mabulig ha ira ha pag-aram han Biblia. *

 Ini nga espirituwal nga mga probisyon nakaliaw gud ngan nakahatag hin daku nga paglaom kan Paqui ngan ha iya bana, nga gin-unabi kanina. Ginbuligan liwat hira han usa nga daku nga espirituwal nga pamilya, an lokal nga Kristiano nga kongregasyon han mga Saksi ni Jehova. Hi Paqui nagsiring: “Yana nahihimo na namon nga magkinabuhi nga malipayon nga diri pirme nadepende ha iba.”

Oo, diri gud masayon an pagin buta. Pero posible gud nga magin malipayon an kinabuhi kon mapauyon-uyon nga gin-aatubang naton an aton mga pagsari ha kinabuhi!