Nakakadaot an iba nga tsismis—pananglitan, an buwa nga tsismis posible gud makadaot han imo reputasyon. Pero bisan kon an tsismis diri sugad kaseryoso, makakasakit la gihapon ito—labi na kon an nagpasarang hito ginhuhunahuna mo nga duok gud ha imo!—Salmo 55:12-14.

 “Nahibaroan ko nga ginlibak ako han akon sangkay. Waray daw ako labot ha iba nga tawo. Masakit gud ito! Diri ako maaram kon kay ano nga nakayakan hiya hin sugad hito.”—Ashley.

 An tinuod: Duok nga sangkay mo man o diri an nagpapasarang han tsismis, diri gud makalilipay mahibaroan nga may tawo nga nagyayakan hin diri maopay parte ha imo.

 May mga rason kon kay ano nga nagtsitsismis an mga tawo. Ini an pipira hito:

 Sinsero nga interes. Natural ha mga tawo an pagin makisangkayon. Salit normal la nga kaistoryahon (ngan pag-istoryahan) naton an iba. Ngani, gin-aaghat kita han Biblia nga magpakita hin personal nga interes ha iba.—Filipos 2:4.

 “An pag-inistorya mahitungod ha iba amo an pinakamaopay nga topiko!”—Bianca.

 “Gin-aamin ko, karuyag ko mahibaroan an nahitatabo ha iba ngan ig-istorya ito. Diri ako maaram kon kay ano—basta marisyo ito.”—Katie.

 Kawaray-ginhihimo. Ha panahon han Biblia, may mga tawo nga “waray iba nga ginhihimo ha ira bakante nga oras labot la han pag-inistorya o pagpinamati ha bag-o nga mga butang.” (Buhat 17:21) Ito gihap an nahitatabo yana!

 “Usahay, kon waray eksayting nga nahitatabo, naghihimo-himo na la an mga tawo basi may-ada hira pag-iristoryahan.”—Joanna.

 Kaawa. May hinungdan an Biblia ha pagpahamangno kontra ha pagkompara han kalugaringon ha iba. (Galacia 6:4) Makasurubo, nagtsitsismis an iba basi maibanan an ira kaawa.

 “An tsismis kasagaran nga may iginsusumat mahitungod han nagtsitsismis. Ha pagkatinuod, agsob nga nangangahulogan ito nga naaawa hira ha tawo nga ira igintsitsismis. Nagpapasarang hira hin tsismis basi kombinsihon an ira kalugaringon nga mas maopay hira kay hito nga tawo.”—Phil.

 An tinuod: Karuyag mo man o diri, an mga tawo mag-iistorya mahitungod ha iba—upod ka na hito.

 Bangin diri mo malikyan an ngatanan nga tsismis parte ha imo, pero ikaw an makakagbuot kon ano an imo magigin reaksyon. Kon may-ada tsismis mahitungod ha imo, may-ada ka duha nga opsyon.

 OPSYON 1: Igbalewaray ito. Agsob nga an pinakamaopay nga solusyon amo an pagbalewaray hito—labi na kon waray basihan an tsismis. Sunda an sagdon han Biblia: “Ayaw pagdagmit ha pagkasina.”—Eclesiastes 7:9.

 “May-ada nagsarang nga tsismis nga may uyab kuno ako nga lalaki nga diri ko ngani kilala! Pataraw-an gud adto salit ginbalewaray ko na la ito.”—Elise.

 “An maopay nga reputasyon amo an pinakamaopay nga depensa kontra ha tsismis. Bisan kon may-ada nagsarang nga tsismis parte ha imo, kon may-ada ka maopay nga reputasyon, gutiay la an matuod hito. Magawas la gihapon an kamatuoran.”—Allison.

 Tip: Isurat (1) an tsismis mahitungod ha imo ngan (2) kon ano an imo inabat parte hito. Kon makapamalandong ka na ha imo kasingkasing, bangin mas masayon nga makalimtan mo ito.—Salmo 4:4.

 OPSYON 2: Kaistoryaha an nagpatikang han tsismis. Ha iba nga kahimtang, bangin seryoso gud an tsismis nga kinahanglan mo kaistoryahon an nagpatikang hito.

 “Kon kaistoryahon mo an mga nagtsitsismis parte ha imo, mahibabaroan nira nga nakaabot ha imo an ira tsismis. Labot la hito, makaklaro an isyu ngan posible nga masulbad an problema.”—Elise.

 Antes kaistoryahon an nagtsismis parte ha imo, hunahunaa an masunod nga mga prinsipyo ha Biblia ngan pakianhi an imo kalugaringon.

•   “Kon an bisan hin-o nabaton dayon nga diri anay namamati, usa ito nga kalurongan.” (Proberbios 18:13) ‘Maaram ba ako han ngatanan? Posible ba nga an nagsumat ha akon han tsismis sayop an pagkaintindi o nabatian?’

•   “Magin alisto ha pagpamati, mahinay ha pagyakan, diri madagmit masina.” (Santiago 1:19) ‘Ini ba an pinakamaopay nga panahon nga kaistoryahon an nagtsismis ha akon? Nagpapadara la ba ako ha akon emosyon? O mas maopay ba nga palabyon ko anay an panahon basi kumalma ako?’

•   “Buhata niyo ha iba an karuyag niyo nga buhaton nira ha iyo.” (Mateo 7:12, Maopay nga Sumat) ‘Kon ako an aada ha iya kahimtang, ano an karuyag ko nga paagi ha pagdaop ha akon? Diin ngan san-o ko karuyag pag-istoryahan an problema? Ano nga panggios ngan panyakan an angayan?’

 Tip: Antes kaistoryahon an nagtsismis, isurat an imo plano iyakan. Katapos, palabya an usa o duha ka semana, basaha utro an imo ginsurat, ngan kitaa kon may karuyag ka bag-uhon. Dugang pa, ig-istorya an imo plano ha imo kag-anak o matataporan nga sangkay, ngan pangaro hin sagdon.

 An tinuod: Ha kinabuhi, damu nga butang an diri mo kontrolado, upod na hito an tsismis. Pero puydi ka diri magpakontrol hito!