Trong gần ba thập kỷ, Nhân Chứng Giê-hô-va tại Ukraine nhận lợi ích từ luật cho phép những người từ chối nhập ngũ vì cớ lương tâm có quyền thực hiện nghĩa vụ dân sự thay thế. Việc thực hiện những nghĩa vụ này cho phép họ tham gia những hình thức phục vụ cộng đồng khác nhau và giữ vị thế trung lập của mình.

Tuy nhiên, khi chiến tranh nổ ra tại Ukraine vào ngày 24-2-2022, không có cơ chế pháp lý dành cho nghĩa vụ dân sự thay thế trong thời gian huy động, dẫn tới việc hàng trăm người từ chối nhập ngũ vì cớ lương tâm bị khởi tố hình sự. Tình huống này không công nhận niềm tin sâu sắc đã thúc đẩy họ không thỏa hiệp lập trường và không tôn trọng quyền hành động theo lương tâm. Cách đối xử như thế không phù hợp với những nguyên tắc về nhân quyền và Hiến pháp của Ukraine, trong đó nói rằng: “Trong hoàn cảnh mà việc thực hiện nghĩa vụ quân sự đi ngược với niềm tin tôn giáo của một công dân, nghĩa vụ quân sự đó sẽ được thay thế bằng nghĩa vụ dân sự (phi quân sự)”.

Vào ngày 17-6-2025, tổng cộng có năm nam Nhân Chứng bị bỏ tù vì từ chối nhập ngũ vì cớ lương tâm và lãnh án 36 tháng tù giam. Ngoài ra, còn có ba nam Nhân Chứng đang bị tạm giam chờ xét xử và kết án.

Mối quan ngại của các tổ chức quốc tế

Khi quan sát những xu hướng này, ba báo cáo viên đặc biệt của Liên hợp quốc nêu lên quan ngại về việc không có nghĩa vụ dân sự thay thế tại Ukraine. Trong cuộc đàm thoại với chính quyền Ukraine vào ngày 8-11-2023, họ nói: “Chúng tôi cũng lo ngại về việc khởi tố những người từ chối thực hiện nghĩa vụ quân sự bắt buộc vì cớ lương tâm, bao gồm những người liên quan đến việc bào chữa cho quyền từ chối nghĩa vụ quân sự vì cớ lương tâm”.

Mốc thời gian

1. Ngày 17-6-2025

   Tổng cộng có tám Nhân Chứng bị cầm tù.

2. Ngày 24-2-2022

   Thiết quân luật được ban bố, cuộc tổng huy động bắt đầu.

3. Ngày 23-6-2015

   Tòa cấp cao của Ukraine bảo vệ quyền từ chối nhập ngũ vì cớ lương tâm khi bị huy động quân sự trong vụ của anh Vitaliy Shalaiko.

4. Tháng 12 năm 1991

   Luật nghĩa vụ thay thế (phi quân sự) được chấp hành.

5. Ngày 28-2-1991

   Nhân Chứng Giê-hô-va chính thức được đăng ký tại Ukraine.