1. Vuteke Yesu a kuatiwa wa sakalalele la nye?

VUTEKE Yesu eya oku kuatiwa oco a pondiwe, wa sakalalele calua lekalo liolondonge viaye. Eye wa likutilila ku Isiaye hati: “Si pingi okuti o vopa voluali, te okuti o va teyuila kevĩho. Ovo havakualualiko ndeci ame siukualualiko.” (Yoano 17:15, 16) Olondaka viokuti: “Kavuvakualualiko,” vi lekisa ocisola ca piãla kuenda esakalalo Yesu a kuatela olondonge viaye. (Yoano 15:19) Yesu wa yonguile okuti olondonge viaye vi litepa loluali, momo oku ci linga ci kuete esilivilo lialua!

2. “Oluali” Yesu a tukula lu lomboloka nye?

² “Oluali” Yesu a tukula lu lomboloka omanu va litepa la Suku omo lioku vialiwa la Satana, kuenje va linga apika volonjongole viavo muẽle, haivo va lekisa epela. (Yoano 14:30; Va Efeso 2:2; 1 Yoano 5:19) Omo liaco, “ukamba [va livala] loluali owo ukuse la Suku.” (Tiago 4:4) Oco hẽ omunu o yongola oku kala vocisola ca Suku, o litepa ndati loluali, nda voluali luaco omo a kasi? Tu konomuisi olonepa vitãlo ndeci: oku amamako oku kolela Usoma wa Suku vonduko ya Kristu poku litepa loluali, oku tamalãla lespiritu lioluali, oku lekisa esunguluko koku wala loku liposuisa, oku amamako oku kuata omuenyo umue wa leluka kuenda oku kuata ovimalẽho viosi.

3. (a) Yesu wa tendele ndati ovina viatiamẽla kopulitika? (b) Momo lie tu popela tuti Akristão olombuavekua olomunga via Yesu? (Kongelamo olondaka vio pombuelo yemẽla.)

³ Yesu ka li tengele vopulitika. Eye wa li tumbikile lika koku kunda Usoma wa Suku, uviali wokilu okuti eye Osoma yaco. (Daniele 7:13, 14; Luka 4:43; 17:20, 21) Eci Yesu a pulisiwa la Pondio Pilato, wa popia hati: “Usoma wange puãi hawokilulieveko.” (Yoano 18:36) Olondonge via lekisa ekolelo ku Kristu kuenda Kusoma waye poku sapula Usoma waco komanu. (Mateo 24:14) Upostolo Paulu wa soneha hati: “Tua linga olomunga via Kristu.” Eye wamisako hati: “Vonduko ya Kristu tu vu peya tuti, Linali la Suku.” *​—2 Va Korindo 5:20.

4. Akristão vocili va siata oku lekisa ndati epokolo Kusoma wa Suku? ( Tala vokakasia kemẽla 52.)

⁴ Olonumiwa ka vi litengi vovitangi viofeka yina va tumiwa, momo ovingendeleyi kuenda va talavayela lika ofeka ya va tuma. Cimuamue haico, Akristão olombuavekua, “ofeka [yavo] yi kasi kilu.” (Va Filipoi 3:20) Omo liombili yoku kunda Usoma, ovo va siata oku kuatisa “olomeme vikuavo” via Kristu oco va ‘linalise la Suku.’ (Yoano 10:16; Mateo 25:31-40) Olomeme vikuavo vi kasi ndolonumiwa via Kristu koku kuatisa olombuavekua okuti vamanji a Yesu. Okacunda katito kuenda olomeme vikuavo va li kuete omunga  koku eca uvangi Wuviali wa Mesiya kuenda va kasi oku yuvula oku litenga vopulitika.​—Tanga Isaya 2:2-4.

5. Ekongelo Liakristão lia litepa ndati la va Isareli kosimbu, kuenda oku litepa kuaco ku lekisiwa ndati?

⁵ Ocisola tu kuetele Kristu, hacoko lika ci tu vetiya oku yuvula oku litenga vopulitika. Kosimbu, Suku wa ecele ocitumãlo ku va Isareli, pole etu tua litepa lavo momo tu sangiwa vongongela yavamanji koluali luosi. (Mateo 28:19; 1 Petulu 2:9) Nda tu tiamẽla kocitundo cimue copulitika, upange wetu woku kunda esapulo Liusoma, u tatekiwa kuenda tu nyõla omunga yetu la Vamanji. (1 Va Korindo 1:10) Nda tu linga uyaki, tu vetiyiwa oku ponda omanu vana Suku a tu handeleka oku va sola. (Yoano 13:34, 35; 1 Yoano 3:10-12) Eli olio esunga lieci Yesu a tumila olondonge viaye oku sola ovanyali vavo poku yuvula oku yaka.​—Mateo 5:44; 26:52; tala vokakasia “ Ndi ka Yuvula hẽ Oku Litenga Vopulitika?” kemẽla 55.

6. Elitumbiko liove ku Suku li ku vetiya oku sumbila ndati Kaisare?

⁶ Etu Tuakristão vocili, ka tua li tumbikile kocisoko cimue comanu pamue kofeka yimue, pole tua li tumbika ku Suku. Elivulu lia 1 Va Korindo 6:19, 20, li popia hati: “Ka wa lifukili ene muẽle, wa landiwi londando ya lua.” Osimbu va eca ku “Kaisare” esumbilo, elisimu kuenda epokolo, olondonge via Yesu ‘vieca ku Suku ovina via Suku.’ (Marko 12:17; Va Roma 13:1-7) Vonumbi yaco, mua kongela efendelo liavo, oku lekisa ocisola lutima wosi, loku pokola kuenda va velisapo oku linga ocipango ca Suku okuti omuenyo wavo ci sule.​—Luka 4:8; 10:27; tanga Ovilinga 5:29; Va Roma 14:8.

7, 8. Espiritu lioluali li lomboloka nye, kuenda li ‘talavaya’ ndati vomunu?

⁷ Akristão vasukilavo oku yuvula ovituwa viosi vĩvi violuali. Paulu wa soneha hati: “Etu puãi, ka tua tambuile espiritu lioluali, te espiritu lia tunda ku Suku.” (1 Va Korindo 2:12) Wa sonehelavo va Efeso hati: “Wa enda endaili [oku] . . . kuama ovituwa violuali lulo loku pokola ku soma yolondele . . . haeye eliapu, lopo o kasi loku linga upange waye vovitima via vakuesino.”​—Va Efeso 2:2, 3.

⁸ ‘Espiritu’ lioluali, olio lia siata oku vetiya omanu oku sinĩla Suku kuenda oku kuama “oñeyi yetimba loñeyi yovaso.” (1 Yoano 2:16; 1 Timoteo 6:9, 10) Soma yolondele o kuete unene woku vetiya omanu loloñeyi vietimba, ndeci ofela ya liña yi pondola oku tu kokela uvei. Eye o vetiya omanu oku kuata ocipululu, oku li tunula, oku li velisapo, oku lekisa esino kuenda ocituwa coku litumĩla. * Espiritu lioluali eteke olio eteke li kapa ovisimĩlo via Satana vovitima viomanu.​—Yoano 8:44; Ovilinga 13:10; 1 Yoano 3:8,10.

9. Espiritu lioluali li pondola oku iñila ndati vutima wetu?

⁹ Anga hẽ espiritu lioluali li tẽla oku yapula ovisimĩlo vietu? Nda omunu ka lavuluile, citava okuti o yapuisiwa. (Tanga Olosapo 4:23.) Tu pondola oku yapuisiwa eci tu kuata ukamba lomanu vana va molẽha ndu okuti vawa pole, ka va sole ovihandeleko via Yehova. (Olosapo 13:20; 1 Va Korindo 15:33) Tu pondolavo oku yapuisiwa poku tanga alivulu a lekisa omanu va kasi epolõla, poku tala olomapalo ka via sungulukile  vo Televisãu, kuenda ovina vikuavo viatiamẽla koluali lulo lũvi lua Satana.

10. Tu pondola oku tamalãla ndati lespiritu lioluali?

¹⁰ Tu tamalãla ndati lespiritu lioluali loku amamako oku kala vocisola ca Suku? Tu sukila oku kapako aliangiliyo osi a Yehova, kuenda oku pinga espiritu sandu volohutililo vietu. Yehova wa velapo Eliapu kuenda  omanu va kasi oku tumiliwa lalio. (1 Yoano 4:4) Omo liaco, oku likutilila ku Yehova olonjanja viosi, ci kuete esilivilo lialua!

11. Espiritu lioluali li kasi oku nyõla ndati olonumbi viatiamẽla koku wala?

¹¹ Espiritu lioluali, li limbukiwavo kocituwa coku wala, koku liposuisa kuenda oku liyelisa. Koloneke vilo, omanu ka va kapeleko vali ovituwa viwa viatiamẽla koku wala kuenda koku liyelisa. Eci ca vetiya ulume umue ukuakuvanguila vo Televisãu oku popia hati, ndopo ka tu ka tẽla vali oku tepisa omunu uwa locipuepue. Ulume ukuavo ukuasapulo wa popia hati, amalẽhe va siatavo oku “wala uwalo umbumbulu.” Uwalo waco kuenda ovituwa viomanu vi lekisa okuti ka va kuete esumbilo latimba avo.

12, 13. Onumbi yipi tu sukila oku kuama poku wala?

¹² Omo okuti tuafendeli va Yehova, tu sukila oku wala uwalo wa sunguluka, loku liposuisa ciwa olonjanja viosi. Kapuluvi osi, tu sukila oku liposuisa lesunguluko, “loku omboka” kuenda “lovilinga viwa” vi lekisa okuti tu kasi oku “vumba Suku.” Oku kala “vocisola ca Suku,” oco ocina ca velapo vali okuti oku li tenda etu muẽle ci sule. (1 Timoteo 2:9, 10; Yuda 21) Etu tu yongola oku kuata ‘eposo liovutima lina li panduiwa la Suku.’​—1 Petulu 3:3, 4.

¹³ Tu sukila oku ivaluka okuti uwalo kuenda oku liposuisa kuetu ku vetiya omanu oku tava kefendelo liocili. Kelimi lio Helasi ondaka oku “omboka,” yi lomboloka oku lekisa esumbilo kuenda oku  yuvula oku kapela vakuetu ocilondokua. Poku nõla uwalo, tu sukila oku kapako ovisimĩlo via vakuetu. Omo okuti tulondingupange via Suku, tu yongola oku sivaya Yehova kuenda omanu vaye kuenje, cosi tu linga tu ci lingila “ulamba wa Suku.”​—1 Va Korindo 4:9; 10:31; 2 Va Korindo 6:3,4; 7:1.

14. Catiamẽla koku liyelisa kuenda koku liposuisa, apulilo api omunu lomunu a sukila oku linga?

¹⁴ Uwalo wetu, oku liposuisa kuenda oku liyelisa, ku kuete esilivilo lialua eci tu enda kupange woku kunda kuenda kolohongele. Omo liaco, li pula ndoco: ‘Anga hẽ oku liposuisa kuange luwalo wange wa sunguluka muẽle? Uwalo wange wa siata hẽ oku kapela vakuetu ocilondokua? Nda velisapo vali olonjongole viange okuti ovikele ndi kuete vekongelo ci sule?’​—Osamo 68:6; Va Filipoi 4:5; 1 Petulu 5:6.

15. Momo lie Vondaka ya Suku ka mu sangiwila olonumbi viosi viatiamẽla koku wala, koku liposuisa kuenda koku liyelisa?

¹⁵ Embimbiliya ka li tukula ovina viosi viatiamẽla kuwalo, koku liposuisa kuenda oku li yelisa. Yehova ka tu tateka oku nõla eci tu yongola. Eye o yongola okuti tu kala omanu va pindisiwa lolonumbi Viembimbiliya  oco tu tẽle “oku tepisa pokati keci ciwa leci cĩvi.” (Va Heveru 5:14) Suku o yongola okuti tu U kuatela ocisola kuenda tu sola omanu vosi. (Tanga Marko 12:30, 31.) Ofeka lofeka yi kuete ovituwa viayo viatiamẽla koku wala kuenda koku liposuisa. Eli olio esunga lieci afendeli va Yehova va kuetele uwalo wa litepa kuenda oku liposuisa kua liyekaila, momo ka va citiwile vofeka yimuamue.

16. Espiritu lioluali lia litepa ndati leci Yesu a longisa, kuenda apulilo api tu sukila oku li pula?

¹⁶ Espiritu lioluali lia siata oku vetiya omanu oku sandiliya olombongo kuenda ukuasi oco va kuate esanju. Pole, Yesu wa popia hati: “omunu ndaño ohuasi  enene, haimo omuenyo waye ko fukile.” (Luka 12:15) Yesu ka kaile oku vetiya omanu oku li talisa ohali. Eye wa longisa okuti ava va kuete esanju liocili, “vakuosuke wovutima,” haivo va kuete “iso li yela” momo va tiamisila lika utima wavo kovina viespiritu. (Mateo 5:3; 6:22) Kaliye li pula ndoco: ‘Anga hẽ ndi tava kalongiso a Yesu, ale nda siata oku vetiyiwa la “isia yuhembi”? (Yoano 8:44) Olondaka viange, ovimãho viange lovisimĩlo kuenda ekalo liange vi lekisa nye?​—Luka 6:45; 21:34-36; 2 Yoano 6.

17. Tukula asumũlũho eyilila koku pitisa kovaso ovina viespiritu.

¹⁷ Yesu wa popia hati, “Ndunge o tendiwa ndukuesunga mekonda liovilinga viaye.” (Mateo 11:19) Kũlĩhĩsa asumũlũho omanu vamue va siata oku kuata omo lioku kuata iso liyela. Ovo va sanga elembeleko kupange woku kunda Usoma. (Mateo 11:29, 30) Va yuvula asakalalo omuenyo kuenda ovitangi viyililako. (Tanga 1 Timoteo 6:9, 10.) Va kuete otembo yoku kala lepata kuenda vamanji, momo va sanjukila ovina va kuete. Kuenje utima wavo wa tula. (Ukundi 5:12) Va limbuka esanju li iyilila koku eca, loku linga eci va tẽla. (Ovilinga 20:35) Ovo va kuete ombembua lesanju kuenda “va supoka lelavoko.” (Va Roma 15:13; Mateo 6:31,32) Ovo va kuete asumũluho alua!

18. Embimbiliya li tukula ndati unyali wetu, atutu aye kuenda “uyaki” tu kasi oku linga?

¹⁸ Omanu vana va amamako oku kala vocisola ca Suku, va kuete esanju lioku kuata ovimalẽho viosi vi va teyuila kolonjanjo via Satana, una o yongola oku yapuisa Akristão vosi vonjila yi tuala komuenyo ko pui. (1 Petulu 5:8) Paulu wa popia hati: ‘Ka tu kasi loku  yaka lositu kuenda osonde, te lovoviali, lovonene, lolombiali violuali viowelema ulo, olohoka viaspiritu ãvi okilu.’ (Va Efeso 6:12) Ondaka oku “yaka,” yi lekisa okuti ava tu kasi oku li yaka lavo, ka va kasi ocipãla. Handi vali, olondaka “lovoviali,” “lovonene,” kuenda “lolombiali violuali,” vi lekisa okuti olondele vi kuete ovisoko vi talavayela kumuamue.

19. Lombolola ovimalẽho viespiritu Ukristão a kuete.

¹⁹ Etu tumanu ndaño ka tua lipuile, tu pondola oku yula uyaki waco. Tu yula hẽ ndati? Tu pondola oku yula poku kuata “ovimalẽho viosi via Suku.” (Va Efeso 6:13) Elivulu lia va Efeso 6:14-18, li lombolola ovimalẽho viaco, ndoco: “Oco talami ño ngo. Ocili ci linge uvia woku itika volombunda viene. Esunga li linge ociteyuilo covonete. Wali kolomãi eliangiliyo liondaka yiwa yombembua. Ca piãla, walivo ociyepelo cekolelo momo lekolelo vu tẽla oku ima isongo viosi viondalu viukuevĩho. Tambuli ongalau yepopelo, kuenda osipata ye espiritu haiyo ondaka ya Suku. Likutilili ve espiritu olonjanja viosi.”

20. Ekalo lietu Tuakristão lia litepa ndati leli liasualali?

²⁰ Nda tua wala ovimalẽho viosi via Suku, ovimalẽho viaco vi ka tu teyuila otembo ka yi pui. Asualali, olonjanja vimue, va pita otembo yalua lombembua noke yoku linga uyaki. Pole, uyaki wetu Tuakristão wa litepa, momo tu ka kuata lika ombembua eci Suku a ka kundula Satana lolondele viaye. (Esituluilo 12:17; 20:1-3) Omo liaco, nda o kasi oku li yaka lolonjongole ka via sungulukile, amamako oku ‘veta’ etimba liove, kuenda ku ka liwekepo oku vumba Yehova. (1 Va Korindo 9:27) Nda tua liwekapo oku yaka omuenyo wetu u kala kohele!

21. Nye ci tu kuatisa oku yula uyaki wetu wespiritu?

 ²¹ Ka tu pondola oku yula uyaki waco longusu yetu muẽle. Paulu, o tu vetiya oku likutilila “ve espiritu olonjanja viosi” ku Yehova. Handi vali, tu yevelela Yehova eci tu tanga Ondaka yaye kuenda oku likongela la vamanji olonjanja viosi, momo ka tu kasi lika lietu kuyaki waco! (Filemone 2; Va Heveru 10:24, 25) Wosi o kapako olonumbi evi, o ka yula uyaki waco, kuenda eci a nyikiwa, ekolelo liaye li pama.

22, 23. (a) Momo lie tu sukilila oku teyuila ekolelo lietu otembo yosi, kuenda apulilo api tu sukila oku linga? (b) Nye tu ka konomuisa vocipama ci kuãimo?

²² Yesu wa popia hati: “omo kavuvakualualiko . . . oco oluali lu-u suvukili.” (Yoano 15:19) Akristão va sukila oku lipongiyila oku teyuila ekolelo liavo olonjanja viosi lesunguluko kuenda esumbilo. (Tanga 1 Petulu 3:15.) Omo liaco, li pula ndoco: ‘Nda kũlĩha hẽ esunga lieci Olombangi Via Yehova via siatela oku yuvula ovisimĩlo violuali? Eci ndi liyaka lovitangi, nda siata hẽ oku pokola kolonumbi Viembimbiliya kuenda kalungulo ukuenje wa lunguka? (Mateo 24:45; Yoano 17:17) Poku litepa loluali, ndi kasi oku sanjuisa Yehova, ale ndi ci lingila ño ocikukũi?​—Osamo 34:2; Mateo 10:32, 33.

²³ Olonjanja vimue onjongole yetu yoku amamako oku litepa loluali yi kapiwa voseteko. Ndeci tua ci konomuisa kefetikilo liocipama cilo, Eliapu li yongola oku yapuisa afendeli va Yehova poku va vetiyila oku tala oviluvialuvia ka via sungulukile. Tu nõla hẽ ndati olomapalo vi tu kuatisa oku kuata utima wa yela? Eci oco tu ka konomuisa vocipama ci kuãimo.