AMALẼHE VA PULA

Uwalo Wove u Situlula Nye Catiamẽla Kokuove?

SIKA

Momo lie o sukilila oku kũlĩhĩsa uwalo wove? Momo ovowalo a situlula calua ekalo liove. Wa sokoluile ale eci uwalo wove u situlula catiamẽla kokuave?

Ovina vitatu omanu va siata oku lueya poku wala kuenda ndomo va pondola oku vi yuvula

Oku lueya #1: Oku ecelela okuti ovingungu vi ku nõlelako eci o wala.

Umalẽhe umue o tukuiwa hati Theresa wa popia hati: “Olonjanja vimue ndi mola ovina vialua via sandekiwa viatiamẽla kuwalo kuenje vocipikipiki ndi fetikavo oku vi sola. Eci vovisimĩlo vietu mu yuka oviluvialuvia viomanu va kuama lika ovina via sandekiwa, ci lelukavo kokuetu oku kuama ovina viaco.”

Akãi havoko lika va siata oku yapuisiwa lovina vi sandekiwa. Elivulu losapi, Guia Completo para Criar Meninos Adolescentes, li popia ndoco: “Nda ulandu umue u lekisa ovina viokaliye, alume va yapuisiwa vali lonjanga okuti akãi ci sule. Tunde vutila, ovo va siata oku yapuisiwa lovina vi sandekiwa.”

Ove o pondola oku linga eci ca velapo: Embimbiliya li popia ndoco: “Omunu wa kamba olondunge o kolela kolondaka viosi, pole, ukualondunge o kũlĩhĩsa onjila yosi.” (Olosapo 14:15) Ndomo ci lekisiwa vocisonehua eci, ove o sukila oku lilongisa oku konomuisa asapulo a sandekiwa. Ndeci, nda esapulo limue li lekisa okuti, uwalo umue u ka “situlula” etimba liove, ca velapo oku lipula ndoco:

‘Oku kuama ocituwa caco ci ka eca onima kulie?’
‘Omanu va ka tiamisila uwalo waco kocituwa cipi?’
‘Ocituwa caco ci lekisa hẽ ndomo nda tuwa kuenda kovina ndi tava?’

Onumbi: Vokuenda kuosemana, yevelela lutate asapulo kuenda kovipama vi lekisiwa vo televisãu ale vovingungu vikuavo vi lombolola ovina viokaliye via sandekiwa. Ekalo lipi liomuenyo va kasi oku sandeka? O tẽla hẽ oku limbuka ovina via kongelamo vi ku vetiya oku sima okuti o sukila oku kuama ovina viaco? Umalẽhe umue o tukuiwa hati Karen wa popia hati: “Oco omunu a kuate emolẽhe limue lia lipua, o vetiyiwa oku wala uwalo wa lipua, loku lekisa etimba lonjila yimue ya lipua. Ovingungu viasapulo via ci kũlĩha ciwa. Ci leluka amalẽhe oku yapuisiwa lasapulo aco.”

Oku lueya #2: Oku wala uwalo wokaliye locimãho coku limõlehisa.

Umalẽhe umue o tukuiwa hati Manuel wa popia hati: “Eci ku moleha uwalo wokaliye, omanu vosi va wala uwalo waco. Wosi ka wala uwalo waco, o sepuiwa.” Ana umalẽhe ukuavo o tavavo kolondaka viaco. Eye hati: “Ocina ca velapo hakukuamako ovina viokaliye, pole, oku kũlĩhĩwa.”

Ove o pondola oku linga eci ca velapo: Embimbiliya li popia ndoco: “Ko ka eceleli okuti oluali lulo lu pongololi.” (Va Roma 12:2) Kuama elungulo eli kuenda kulihisa ovowalo ove. Noke lipula ndoco:

‘Nye ndi sukila oku sokolola poku nõla uwalo umue?’
‘Anga hẽ nda velisapo ovowalo a kemãla?’
‘Ndi sanda hẽ oku komõhisa omanu luwalo wange?’

Onumbi: Ku ka sime okuti kuli lika olonjila vivali: Ovina vi taviwa kuenda ovina ka vi taviwa. Pole, sokolola konjila yatatu: Lekisa okuti ove wumunu umue wa kolapo kuenda wa kolela kueci o linga okuti, ku kuama owiñi. Eci ove o liyeva okuti wa kolapo, ku kuata usumba loku seteka oku linga ovina oco o taviwe la vakuene.

Oku lueya #3: Oku sima okuti ‘oku situlula etimba, oco ca velapo.’

Umalẽhe umue o tukuiwa hati Jennifer wa popia hati: “Oku popia ocili, olonjanja vimue ndi kuata onjongole yoku wala uwalo umue wa kũlĩhĩwa calua, umbumbulu haiwo wa tõla.”

Ove o pondola oku linga eci ca velapo: Embimbiliya li popia ndoco: “Ko ka velisipo oku liposuisa kilu . . . puãi eposo liene li kale ndomo wa tuwi vutima.” (1 Petulu 3:3, 4) Poku kuama elungulo eli, nye o sima okuti oco ca velapo? Emolẽho limue li vetiya omanu oku ku komõha ale ovituwa vi va kuatisa oku linga ukamba love?

Onumbi: Ocina ca velapo covina viokaliye vi sandekiwa oku wala ciwa. Ocili okuti koloneke vilo, ondaka yaco ka ya kapiwileko vali. Pole, sokolola ndoco:

Ove hẽ wa vanguile ale lomunu umue okuti o vangula calua kuenda o yongola lika oku situlula catiamẽla kokuaye? Oku sapela lomunu waco, ci kavisa kuenda eye ka limbuka okuti o kasi oku ku sumuisa!

Uwalo kuenda olondaka, vi pondola oku ndi vetiya oku li velisapo” kuenje omanu ka va kuata vali ukamba lame

Omunu wosi o wala lãvi oco a komõhise vakuavo, o kasi ndomunu o vangula lika ovina via tiamẽla kokuaye. Ci kasi ndu okuti o kasi oku popia ndoco, ‘ene, mbanji.’ Kuenje ocituwa caco ci kala ndu okuti kuakolelepo kuenda ukuacipululu. Omanu va ka sima okuti ove ku kuete vali elavoko ale o kasi oku lieca ove muẽle.

Locisimĩlo eci, ka ca velelepo hẽ oku wala ciwa? Omo liaco, nda wa ci linga ka ci ka vetiya vakuene oku kuata ovisimĩlo ka via sungulukile. Umalẽhe umue o tukuiwa hati Monica wa popia hati: “Oku wala ciwa ka ku lomboloka oku wala ovowalo a inakulu yove. Ci lomboloka oku lekisa esumbilo ku vakuene kuenda kokuove muẽle.”