Te faatia ra te Bibilia i muri aˈe i to Iosepha afairaahia e te ati Midiana i Aiphiti, ua vaiiho te patereareha Iakoba i te fenua Kanaana no te haere e parahi i Aiphiti. Ua ora ratou i Gosena, i te tuhaa fenua e farerei ai te anavai Nile i te miti Mediteranea. (Gen. 47:1, 6) Ua “tupu atura râ te tamarii a Iseraela i te rahiraa, e rahi roa ˈtura, e riro atura ei feia itoito rahi.” Mǎtaˈu aˈera to Aiphiti e faatîtî ihora ratou i to Iseraela.—Exo. 1:7-14.

Ua parau vetahi feia faahapa e aai noa tera faatiaraa a te Bibilia. Tera râ, te vai nei te haapapuraa i ora na iho â te ati Sema * ei tîtî i Aiphiti.

Ua rave te mau aivanaa ihipapa i te maimiraa i te tahi tuhaa fenua i te pae apatoerau o Aiphiti. Te faatia ra te aivanaa John Bimson, ua itehia mai hau atu i te 20 puhapa parahihia e te ati Sema. Ua parau atoa te aivanaa o James Hoffmeier e rave ra i te maimiraa no nia ia Aiphiti: “Mai te area matahiti 1800 e tae atu 1540 hou te Mesia, mea rahi te feia o te tooa o te râ o Asia [no reira mai te utuafare o te patereareha Iaboka] tei haere e parahi i Aiphiti. E feia ratou o te paraparau na i te reo o te ati Sema.” Ua na ô â James Hoffmeier: “Te tuati ra ïa te reira i te tau i ora ˈi te mau patereareha e i ta te Genese e faatia ra.”

E haapapuraa ê atu tei itehia mai i te pae apatoa o Aiphiti. Ua itehia mai te tahi otaro no te area matahiti 2000 e tae atu 1600 hou te Mesia o te faahiti ra i te iˈoa o te mau tîtî e ohipa ra i roto i te hoê utuafare i te pae apatoa o Aiphiti, hau atu i te 40 iˈoa, no roto mai ïa i te opu o Sema. Ei tîtî, i faaohipahia na ratou no te tunu i te maa, no te raraa i te ahu e no te tahi atu mau ohipa teiaha. Teie ta James Hoffmeier i parau: “I te mea ua hau atu i te 40 iˈoa no te ati Sema tei faahitihia no te hoê noa utuafare i Thébaïde [e tuhaa fenua i te pae apatoa o Aiphiti], te auraa ïa mea rahi to te ati Sema e ora ra i Aiphiti, i te tuhaa fenua iho â râ e tapiri atu i te miti Mediteranea.”

Ia au i te ihipapa David Rohl, te tuati ra te tahi mau iˈoa o tera tapura i te mau iˈoa e itehia i roto i te Bibilia. I roto i te tahi tuhaa o te otaro, ua papaihia ïa te tahi mau iˈoa mai ia Isakara, Asera e Sipera. (Exo. 1:3, 4, 15) Ua parau roa David Rohl: “E haapapuraa tera ua riro iho â te mau Iseraela ei tîtî i Aiphiti.”

Te na ô ra te aivanaa John Bimson: “Ua haapapu te maimiraa a te ihipapa mea mau iho â ta te Bibilia e faatia ra no nia i te faatîtîraa e te faatiamâraahia [o Iseraela] mai Aiphiti mai.”