“Kurugira kimu omu kasumi ak’Obulemu obw’Ensi Yoona Obwa Kabiri, ensi eyeyongiire kubamu okurwana kandi abantu abarukuhika obuhumbi bubiri rundi kimu kya kana eky’abantu abali omu nsi nibaikara omu biikaro ebirumu okurwana.”
Bikagambwa United Nations Deputy Secretary-General Amina J. Mohammed, Janwali 26, 2023.
Obulemu n’okurwana nibisobora kubaho n’omu biikaro ebirumu obusinge kasumi kanu. Abantu abatarukwikara omu biikaro nambere obulemu buli, na bo nibasobora kukwatwaho. Kandi na hanyuma y’obulemu kuhwaho, ebintu ebibi ebireserweho obulemu n’okurwana biikaraho. Teekerezaaho bimu ha by’okurorraho binu:
-
Obulemu buleetaho ibura ly’ebyokulya. Kusigikirra ha kitongole World Food Programme, “obulemu nubwo bukyakizireyo kuleetaho ibura ly’ebyokulya habw’okuba abantu baingi abataine ebyokulya baikara omu biikaro ebirumu obulemu n’okurwana.”
-
Obulemu buleetaho oburwaire bw’omutwe n’obw’omubiri. Abantu obu batiina ngu omu kiikaro eki barumu nihasobora kucwekaho obulemu n’okurwana, kibaleetera kwetuntura n’okweraliikirra. Abantu abarukwikara omu biikaro ebirumu okurwana nibasobora kuhutaara kandi nibasobora kurwara endwaire ez’omutwe. Eky’obusaasi, tibakira kutunga obujanjabi obu barukwetaaga.
-
Obulemu buleetera abantu kwiruka amaka gaabo. Ekitongole United Nations High Commissioner for Refugees, nikigamba ngu nambere byahikiire Sebutemba 2023, abantu abarukuhingura omu bukaikuru 114 omu nsi yoona, bakahambirizibwa kwiruka nibaruga omu maka gaabo. Kandi obulemu n’okurwana nibyo bikyakizireyo kuleetaho ekintu kinu.
-
Obulemu buleetera eby’entaahya kugumangana. Obulemu bukira kuleetaho ebizibu omu by’entaahya, ekyokurorraho, emihendo y’ebintu ekira kutemba. Abantu nibasobora kubonabona habwokuba gavumenti neesobora kukozesa sente nyingi omu bulemu, kandi sente ezi zaakubaire nizikozesebwa omu bintu nk’amarwarro n’amasomero. Kandi hanyuma y’obulemu, kitwara sente nyingi kwombeka n’okudaabiriza ebintu ebyasiisirwe obulemu.
-
Obulemu busiisa eby’obuhangwa. Abantu baingi babonabona ebintu ebi baakozesaaga obu bisiiswa. Amaizi, orwoya, n’itaka obu bisiisikara bireetaho endwaire nyingi, kandi na hanyuma y’obulemu, abantu nibasobora kuhikwaho akabi habw’eby’okurwanisa ebiba bisigaire omu itaka omu kasumi ak’obulemu.
Hataroho kugurukyagukya, obulemu busiisa ebintu bingi kandi butwara sente nyingi