“Hambeta U Hlula Swo Biha” Hi Ku Tikhoma Loko U Hlundzukile

‘Mi nga tirihiseli, varhandziwa, kambe hambetani mi hlula swo biha hi leswinene.’—RHOM. 12:19, 21.

1, 2. Hi xihi xikombiso lexinene lexi Timbhoni tin’wana leti a ti ri eriendzweni ti xi vekeke?

NTLAWA wa Timbhoni ta Yehovha ta 34 a wu ya eku nyiketeriweni ka hofisi ya rhavi loko xihaha-mpfhuka lexi a ti famba ha xona xi va ni xiphiqo. Awara yin’we ntsena leyi a ti fanele ti yime yona leswaku ti ta chela mafurha yi hundzuke 44 wa tiawara erivaleni ra swihaha-mpfhuka leri nga le kule swinene laha a ti nga ri na swakudya, mati lama eneleke kumbe swihambukelo leswi langutekaka. Vakhandziyi vo tala va sungule ku hlundzuka ivi va xungeta vatirhi va le rivaleni ra swihaha-mpfhuka. Kambe vamakwerhu a va kalanga va hlundzuka.

² Eku heteleleni, Timbhoni toleto ti fike laha a ti ya kona loko ku ta sunguriwa xiyenge xo hetelela xa nongonoko wa ku nyiketeriwa ka rhavi. Hambileswi a ti karhele, loko xiyimiso xi hela ti tshamile leswaku ti kota ku tsakela xinakulobye ni vamakwerhu va kwalaho. Endzhakunyana, ti kume leswaku vanhu van’wana va xiye xikombiso xa tona xa ku lehisa mbilu ni ku tikhoma ka tona. Un’wana wa vakhandziyi u byele vatirhi va le ka khamphani ya xihaha-mpfhuka xa vona a ku, “Loko a ku nga ri Vakreste va 34 lava a hi khandziye na vona, a ku ta va ku pfuke hasa-hasa erivaleni ra swihaha-mpfhuka.”

Hi Hanya eMisaveni Leyi Hlundzukeke

3, 4. (a) Vanhu va ni nkarhi wo tanihi kwihi va ri karhi va endla madzolonga naswona va ma kombise njhani? (b) Xana Kayini a a ta va a byi lawurile vukarhi byakwe? Hlamusela.

³ Ntshikilelo wa vutomi emafambiselweni lawa yo homboloka wu nga endla leswaku vanhu va titwa va hlundzukile. (Ekl. 7:7) Hakanyingi vukarhi lebyi byi endla leswaku va va ni rivengo ni madzolonga. Matiko ma lwa hi xiwona, loko hi hala tlhelo ntshikilelo wa mindyangu wu vanga hasahasa emakaya yo tala. Vukarhi ni madzolonga wolawo i khale swi ri kona. Kayini, mativula ya Adamu na Evha, u dlaye ndzisana yakwe Avele hikwalaho ka vukarhi lebyi vangiwaka hi mavondzo. Kayini u endle xiendlo lexi xo homboloka hambileswi Yehovha a a n’wi tsundzuxe leswaku a lawula ndlela leyi a titwaka ha yona naswona a a n’wi tshembise ku n’wi katekisa loko o endla tano.—Hlaya Genesa 4:6-8.

⁴ Hambileswi Kayini a velekiweke a nga hetisekanga, a a fanele a hlawula emhakeni leyi. A a ta va a lawule vukarhi bya yena. Hi yona mhaka leyi a a ri ni vutihlamuleri eka xiendlo xa tihanyi lexi a xi endleke. Hilaha ku fanaka, ku nga hetiseki ka hina ku endla leswaku swi hi tikela ku papalata ku hlundzuka ni ku kariha. Naswona swiphiqo swin’wana leswikulu swi nyanyisa ntshikilelo ‘eminkarhini leyi ya mangava.’ (2 Tim. 3:1) Hi xikombiso, xiyimo xa ikhonomi xi nga ha hi tshikilela. Maphorisa ni minhlangano leyi pfunaka mindyangu yi vula leswaku swiphiqo swa timali swi hoxa xandla eka ku kariha ka vanhu swin’we ni le ka ku engeteleka ka madzolonga emindyangwini.

5, 6. Hi rihi langutelo ra misava malunghana ni ku hlundzuka leri hi nga ha ri tekelelaka?

⁵ Ku tlula kwalaho, vanhu vo tala lava hi tirhisanaka na vona va ‘tirhandza, va titlakusa’ naswona va ni “tihanyi.” Swa olova leswaku hi tekelela mikhuva yoleyo yo biha kumbe yi hi hlundzukisa. (2 Tim. 3:2-5) Entiyisweni, tifilimi ni minongonoko ya le ka TV hakanyingi swi kombisa ku rihisela tanihi nchumu lowunene kasi madzolonga ma kombisiwa tanihi nchumu wa ntumbuluko ni lowu lulameke eku tlhantlheni ka swiphiqo. Swilo leswi endlekaka eka switori swi endla leswaku vahlaleri va wu langutela hi mahlo-ngati nkarhi lowu munhu la nga ni tihanyi “a nga ta kuma hakelo yakwe”—laha hakanyingi a dlayiwaka hi ndlela ya tihanyi hi nghwazi ya xitori xexo.

 ⁶ Switori sweswo leswi nga riki swa ntiyiso a swi kondleteli tindlela ta Xikwembu kambe swi hlohlotela “moya wa misava” ni vukarhi bya mufumi wa yona ku nga Sathana. (1 Kor. 2:12; Efe. 2:2; Nhlav. 12:12) Moya wolowo wu kondletela ku enerisa ku navela ka nyama leyi nga hetisekangiki naswona wu lwisana hi ku helela ni moya lowo kwetsima wa Xikwembu swin’we ni timfanelo ta wona. Dyondzo ya xisekelo ya Vukreste i ya leswaku hi nga rihiseli loko hi tlhontlhiwa. (Hlaya Matewu 5:39, 44, 45.) Kutani, xana hi nga ti tirhisa njhani hi ku helela tidyondzo ta Yesu?

Swikombiso Leswinene Ni Leswo Biha

7. Hi byihi vuyelo lebyi veke kona loko Simiyoni na Levhi va tsandzeke ku lawula vukarhi bya vona?

⁷ Bibele yi ni switsundzuxo swo tala malunghana ni ku lawula vukarhi naswona yi ni swikombiso swa leswi nga ha humelelaka loko hi lawula vukarhi bya hina ni loko hi nga byi lawuli. Xiya leswi humeleleke loko Simiyoni na Levhi vana va Yakobe va tirihiserile eka Xikeme endzhaku ka loko a etlele na Dina makwavo wa vona wa xisati. Va “vavisek[e] emintlhavekweni ya vona naswona va hlundzuka ngopfu.” (Gen. 34:7) Endzhaku ka sweswo, vana lavan’wana va Yakobe va hlasele muti wa ka va Xikeme, va phanga swilo leswi a swi ri eka wona va tlhela va teka vavasati va kona ni vana va va yisa evuhlongeni. Swilo leswi hinkwaswo a va swi endlanga hikwalaho ka Dina ntsena kambe swi nga ha endleka va swi endle ni hikwalaho ka leswi a va tikukumuxa ni hi leswi a va ta lahlekeriwa hi ndhuma leyinene. A va vona onge Xikeme u tsongahate vona swin’we na Yakobe tata wa vona. Kambe Yakobe u xi teke njhani xiendlo xa vona?

8. Rungula ra Simiyoni na Levhi ri kombisa yini malunghana ni ku rihisela?

⁸ Khombo leri humeleleke Dina ri fanele ri n’wi twise ku vava swinene Yakobe; kambe u va sorile vana va yena hi leswi va rihiseleke. Simiyoni na Levhi va tlhele va ringeta ku yimelela swiendlo swa vona, va ku: “Xana u kona la faneleke ku khoma makwerhu waxisati ku fana ni nghwavava?” (Gen. 34:31) Kambe mhaka yoleyo a yi helelanga kwalaho hikuva a yi nga n’wi tsakisanga Yehovha. Endzhaku ka malembe yo tala, Yakobe u profete leswaku vatukulu va Simiyoni na Levhi a va ta hangalasiwa  exikarhi ka tinxaka ta Israyele hikwalaho ka swiendlo swa vona swa tihanyi. (Hlaya Genesa 49:5-7.) Ina, ku hlundzuka ka vona loku nga lawulekiki ku endle leswaku va nga tsakeriwi hi Xikwembu ni hi tata wa vona.

9. Hi le ka xiendlakalo xihi laha a ku sele katsongo leswaku Davhida a rihisela?

⁹ Hosi Davhida u endle hi ndlela leyi hambaneke. A a ta va a tirihiserile ko hlayanyana, kambe a nga swi endlanga sweswo. (1 Sam. 24:3-7) Hambiswiritano, eka xiendlakalo xin’wana a a lava ku rihisela. Nabali wanuna loyi a a fuwile u karihele vavanuna va Davhida hambileswi va sirheleleke mintlhambi ya yena ni varisi va yena. A ku sele katsongo Davhida a rihisele hi ndlela ya tihanyi kumbexana ngopfu-ngopfu hikwalaho ka leswi vavanuna va yena a va tsongahatiwile. Loko Davhida ni vavanuna va yena va ri endleleni yo ya hlasela Nabali ni ndyangu wa yena, jaha rin’wana ri byele Abigayele, nsati wo tlhariha wa Nabali, malunghana ni leswi humeleleke kutani ri n’wi kombela leswaku a endla swo karhi. Wansati yoloye u nambe a endla nyiko leyikulu ivi a famba a ya hlangana na Davhida. Hi ku titsongahata u kombele ku rivaleriwa hikwalaho ka nsele lowu endliweke hi Nabali kutani a n’wi kombela leswaku a nga halati ngati tanihi leswi Davhida a a chava Yehovha. Davhida u tianakanyile kutani a ku: “A ku katekisiwe wena u nga ndzi sivela esikwini leri leswaku ndzi nga vi na nandzu wa ngati.”—1 Sam. 25:2-35.

Langutelo Ra Vukreste

10. Vakreste va fanele va kombisa langutelo rihi malunghana ni ku rihisela?

¹⁰ Leswi humeleleke eka Simiyoni na Levhi ni le ka Davhida na Abigayele swi swi kombisa kahle leswaku Yehovha a nga va tsakeli vanhu lava hlundzukaka hi ndlela leyi nga lawulekiki ni lava nga ni madzolonga ni leswaku u katekisa matshalatshala yo kondletela ku rhula. Muapostola Pawulo u tsarile a ku: “Loko swi koteka, swi titshege hi n’wina, vanani ni ku rhula ni vanhu hinkwavo. Mi nga tirihiseli, varhandziwa, kambe kendlukelani vukarhi; hikuva ku tsariwile: ‘Ku rihisela i ka mina; hi mina ndzi nga ta tlherisela, ku vula Yehovha.’ Kambe, ‘loko nala wa wena a ri ni ndlala, n’wi phamele; loko a ri ni torha, n’wi nyike swakunwa; hikuva loko u endla leswi, u ta va u fumba makala lama pfurhaka enhlokweni ya yena.’ U nga pfumeli ku hluriwa hi swo biha, kambe hambeta u hlula swo biha hi leswinene.”—Rhom. 12:18-21. *

11. Makwerhu un’wana wa xisati u swi kotise ku yini ku lawula vukarhi byakwe?

¹¹ Hi nga yi tirhisa ndzayo yoleyo. Hi xikombiso, makwerhu wa xisati u ye eka nkulu a ya rila hi mininjhere wakwe lontshwa entirhweni. U vule leswaku a nga anakanyeli van’wana naswona u ni tihanyi. A a nga ha lavi no n’wi vona wansati yoloye naswona a a lava ku tshika ntirho. Nkulu yoloye u n’wi khutaze leswaku a nga hatliseli ku tshika ntirho. U swi xiyile leswaku ku hlundzukisiwa ka makwerhu loyi wa xisati hi mininjhere wa yena ku lo nyanyisa xiyimo. (Tito 3:1-3) Nkulu yoloye u vule leswaku hambiloko o hetelela a kume ntirho wun’wana, a ha ta boheka ku cinca ndlela leyi a a endla swilo ha yona loko a nga khomiwi kahle. U n’wi khutaze leswaku a khoma mininjhere wakwe hi ndlela leyi yena a ta lava ku khomiwa ha yona, hilaha Yesu a hi dyondziseke leswaku hi endla hakona. (Hlaya Luka 6:31.) Makwerhu yoloye wa xisati u pfumerile leswaku u ta ringeta. Vuyelo byi ve byihi? Endzhaku ka nkarhi, mininjhere u sungule ku va ni musa naswona u tlhele a nkhensa ntirho wa makwerhu yoloye wa xisati.

12. Ha yini ku nga khomiwi kahle hi Mukreste-kulorhi swi vava ngopfu?

¹² Swi nga endleka swi nga hi hlamarisi loko hi va ni swiphiqo swo tano ni munhu loyi a nga riki Mukreste. Ha swi tiva leswaku leswi hi hanyaka emafambiselweni ya Sathana hakanyingi a hi nge khomiwi kahle naswona hi fanele hi lwisana ni ku pfumelela vadyohi leswaku va hi hlundzukisa. (Ps. 37:1-11; Ekl. 8:12, 13; 12:13, 14) Hambiswiritano, loko hi va ni swiphiqo ni munhu wo karhi evandlheni, hi nga ha twa ku vava swinene. Mbhoni yin’wana yi te: “Xiphiqo xa mina lexikulu loko ndza ha ku sungula ku hlanganyela, a ku ri ku pfumela leswaku vanhu va Yehovha a va hetisekanga.” Hi hume emisaveni leyi nga riki na rirhandzu, hi ri ni ntshembo wa leswaku hinkwavo evandlheni a va ta khomana hi musa wa Vukreste.  Hikwalaho, loko Mukreste-kulorhi loyi a nga ni vutihlamuleri evandlheni a nga hi anakanyeli kumbe a endla swilo hi ndlela leyi nga riki ya Vukreste, swi nga hi twisa ku vava kumbe swi hi hlundzukisa. Hi nga ha vutisa, ‘Xana swilo swo tano swi nga endleka njhani exikarhi ka vanhu va Yehovha?’ Entiyisweni swilo swo tano swi endlekile hambi ku ri exikarhi ka Vakreste lava totiweke emasikwini ya vaapostola. (Gal. 2:11-14; 5:15; Yak. 3:14, 15) Hi fanele hi endla yini loko hi tikuma hi ri exiyin’weni xo tano?

13. Ha yini hi fanele hi tikarhatela ku tlhantlha swiphiqo naswona hi nga swi tlhantlha njhani?

¹³ Makwerhu wa xisati loyi ka ha ku vulavuriwaka ha yena u te: “Ndzi dyondze ku khongelela un’wana ni un’wana loyi a ndzi twiseke ku vava. Swa pfuna minkarhi hinkwayo.” Hilaha se hi dyondzeke hakona, Yesu u hi dyondzise ku khongelela lava hi xanisaka. (Mat. 5:44) Swi le rivaleni leswaku hi fanele hi va khongelela swinene vamakwerhu evandlheni. Tanihi leswi tatana a lavaka leswaku vana vakwe va rhandzana, Yehovha u lava leswaku malandza yakwe ya laha misaveni ma rhandzana. Hi swi langutele hi mahlo-ngati ku hanya swin’we hilaha ku nga heriki hi ku rhula ni ntsako, naswona Yehovha u hi dyondzisa leswaku hi endla tano sweswi. U lava leswaku hi tirhisana loko hi endla ntirho wakwe lowukulu. Hikwalaho, a hi tlhantlheni swiphiqo kumbe hi nga “wu tluli” nawu kutani hi tshama hi ri ni vun’we. (Hlaya Swivuriso 19:11.) Ematshan’weni yo tihambanisa ni vamakwerhu loko ku va ni swiphiqo, hi fanele hi pfunana leswaku hi tshama exikarhi ka vanhu va Xikwembu, hi sirhelelekile “hilaha ku nga heriki emavokweni” ya Yehovha.—Det. 33:27, American Standard Version.

Ku Va Lavo Rhula Eka Vanhu Hinkwavo Swi Tisa Vuyelo Lebyinene

14. Hi nga lwisana njhani ni nkucetelo wa Sathana lowu vangaka ku avana?

¹⁴ Sathana ni madimona yakwe va ringeta hi matimba leswaku va kavanyeta ntsako lowu nga kona emindyangwini ni le mavandlheni leswaku va hi sivela ku chumayela mahungu lamanene. Va ringeta ku vanga ku avana hikuva va swi tiva leswaku loko va vange ku avana exikarhi ka hina a hi nge swi koti ku ya emahlweni. (Mat. 12:25) Leswaku hi kota ku lwisana ni nkucetelo wa vona wo biha hi fanele hi yingisa ndzayo ya Pawulo leyi  nge: “Hlonga ra Hosi a ri fanelanga ri lwa, kambe ri fanele ri olova eka hinkwavo.” (2 Tim. 2:24) Tsundzuka leswaku a hi lwi ni “ngati ni nyama, kambe . . . ni mavandla lama hombolokeke ya moya.” Leswaku hi hlula enyimpini leyi, hi fanele hi ambala mahavelo ya moya lama katsaka “swihlomo swa mahungu lamanene ya ku rhula.”—Efe. 6:12-18.

15. Hi fanele hi endla yini loko hi hlaseriwa hi vanhu lava nga riki vapfumeri?

¹⁵ Valala va Yehovha va hlasela vanhu va yena lava rhuleke hi ndlela ya tihanyi. Van’wana va valala lava va bukutela Timbhoni ta Yehovha. Van’wana va hi hehla eka maphepha-hungu kumbe etihubyeni. Yesu u byele valandzeri va yena leswaku a va ta humeleriwa hi swilo leswi. (Mat. 5:11, 12) Hi fanele hi endla yini loko hi endliwa leswi? A hi fanelanga hi “tlherisel[a] swo biha hi swo biha,” hi marito kumbe hi swiendlo.—Rhom. 12:17; hlaya 1 Petro 3:16.

16, 17. Hi wihi ndzingo lowu vandlha rin’wana ri tshameke ri langutana na wona?

¹⁶ Ku nga khathariseki leswaku Diyavulosi u hi hlasela hi yini, hi nga nyikela vumbhoni lebyinene loko hi “hlula swo biha hi leswinene.” Hi xikombiso, vandlha rin’wana exihlaleni xa le Pacific ri hirhe holo yo karhi leswaku ri ta khomela Xitsundzuxo eka yona. Loko varhangeri va kereke va kwalaho va twa mhaka leyi, va byele vanhu lava nghenaka kereke ya vona leswaku va hlengeletana eholweni yoleyo leswaku ku ta khomiwa kereke hi nkarhi lowu Timbhoni a ti ta yi tirhisa ha wona. Hambiswiritano, murhangeri wa maphorisa u lerise varhangeri va kereke leswaku va va va humile hi nkarhi lowu Timbhoni a ti lava ku yi tirhisa ha wona. Nilokoswiritano, loko ku fika nkarhi wa leswaku Timbhoni ti sungula, holo a yi tele hi swirho swa kereke naswona kereke ya vona yi sungule hi nkarhi wolowo.

¹⁷ Loko maphorisa ma tilunghiselela ku humesa vanhu volavo hi nkani, murhangeri wa kereke u ye eka nkulu un’wana wa hina kutani a vutisa a ku: “Xana mi ta va ni xiendlakalo xo hlawuleka madyambu lawa?” Makwerhu loyi u n’wi byele leswaku a va ta va ni Xitsundzuxo, kutani wanuna loyi a hlamula a ku: “A ndzi nga swi tivi!” Hiloko phorisa rin’wana ri ku: “Kambe hi mi byerile mixo lowu!” Murhangeri yoloye wa kereke u hundzulukele eka nkulu kutani a n’wi vungunya a ri karhi a n’wayitela a ku: “Se mi ta endla yini sweswi? Vanhu va hina va tate holo leyi. Xana mi ta lerisa maphorisa leswaku ma hi hlongola?” A a lava leswaku swi vonaka onge Timbhoni hi tona ti va xanisaka! Xana vamakwerhu a va ta endla yini?

18. Vamakwerhu va angule njhani loko va tlhontlhiwa, naswona vuyelo byi ve byihi?

¹⁸ Timbhoni ti pfumelele vanhu volavo ku khoma kereke ya vona ku ringana hafu ya awara, leswaku endzhaku ka sweswo vamakwerhu va ta ya emahlweni ni Xitsundzuxo. Vanhu volavo va kereke va dye nkarhi, kambe endzhaku ka loko va fambile Xitsundzuxo xi ye emahlweni. Hi siku leri landzelaka, mfumo wu hlele leswaku ku va ni huvo ya ximfumo leyi nga ta kambisisa mhaka leyi. Endzhaku ka loko yi kambisise mhaka hinkwayo, huvo leyi yi sindzise kereke ku tivisa leswaku muvangi wa xiphiqo a ku nga ri Timbhoni kambe a ku ri murhangeri wa kereke. Nakambe huvo yi tlhele yi nkhensa Timbhoni ta Yehovha hikwalaho ko lehisa ka tona mbilu eka xiyimo lexi xo nonon’hwa. Matshalatshala ya Timbhoni yo va “ni ku rhula ni vanhu hinkwavo” ma ve ni vuyelo lebyinene.

19. I yini swin’wana leswi nga kondletelaka ku rhula?

¹⁹ Ndlela yin’wana yo kondletela ku rhula ni vanhu van’wana i ku vulavula hi ndlela ya musa. Xihloko lexi landzelaka xi ta tlhuvutsa leswaku ku vulavula hi ndlela ya musa swi vula yini nileswaku hi nga swi endlisa ku yini.

[Nhlamuselo ya le hansi]

Xana U Nga Hlamusela?

• Ha yini vanhu va hlundzukile swinene namuntlha emisaveni?

• Hi swihi swikombiso swa le Bibeleni leswi kombisaka vuyelo lebyi vaka kona hikwalaho ko tikhoma kumbe ku tsandzeka ku tikhoma loko u hlundzukile?

• Hi fanele hi endla yini loko Mukreste-kulorhi a hi twise ku vava?

• Hi fanele hi endla yini loko vanhu lava nga riki Vakreste va hi twisa ku vava?

[Swivutiso Swa Dyondzo]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]

Simiyoni na Levhi va tlhelele ekaya—kambe endzhaku ka loko va tsandzekile ku tikhoma

[Swifaniso leswi nga eka tluka 18]

Ku va ni musa swi nga ha cinca langutelo ra vanhu van’wana