MATIKO NI VANHU
Ku Endzela Tiko Ra Honduras
HONDURAS swi vula “vuenti” hi Xipaniya, ku nga rito leri swi nga endlekaka leswaku Christopher Columbus, u ri tirhise ku hlamusela mati lama nga etlhelo ka Ribuwa ra Atlantic. Van’wana va vula leswaku leyi i ndlela leyi tiko ra Honduras ri thyiweke ha yona vito leri.
Eka vanhu va le Honduras, ku tshembeka ni ku tirhisana endyangwini i swa nkoka swinene. Hi xikombiso, xiboho lexikulu xo tanihi ku tirhisiwa ka mali ku xava swilo swa le ekaya kumbe swa dyondzo ya vana, xi fanele xi tekiwa hi nuna na nsati.
Vanhu vo tala va le Honduras i mamestizo, ku nga ku pfangana ka vanhu va le Yuropa ni vaakatiko va kwalaho. Vaakatiko van’wana va ha ri kona vo tanihi Machortí. Kasi vanhu van’wana va le Honduras vo tanihi Magarifuna, ndhavuko wa vona wu sukela kun’wana.
Magarifuna i vanhu lava humaka eka Maafrika ni Maindiya lama vuriwaka Makharibi lama tshamaka exihlaleni xa St. Vincent. Kwalomu ka lembe ra 1797, Magarifuna ma fike eIslas de la Bahía (eSwihlaleni swa Bay). Endzhaku ka nkarhi, va tshame ekusuhi ni Ribuwa ra Caribbean ra matiko ya le Amerika Xikarhi. Ku sukela kwalaho, Magarifuna ma hetelele ma hangalakele eswiphen’wini swin’wana swa Amerika Xikarhi na Amerika N’walungu.
Magarifuna ma rhandza mincino leyi vuyimbeleri bya kona byi chayiwaka hi swigubu. Nakambe ndhavuko wa vona wu katsa swiambalo swa mivalavala, minthyeketo ni swakudya swo tanihi ereba (ku nga khekhe lerikulu leri endliweke hi timitsu ta ntsumbula.)
EHonduras ku ni mavandlha ya Timbhoni ta Yehovha ya 400. Minhlangano yi khomiwa hi Xipaniya, Xinghezi, Xigarifuna, Ririmi ra Mavoko ra le Honduras, Xichayina xa Mandarin ni Ximiskito.