Leswi Vatswari Va Nga Swi Endlaka
“Tlilasi a yi tshama yi lo mphaa hi swichudeni! A ku nga ri na swiberisa moya naswona a ku hisa swinene.”—Luis wa le Bolivia.
“Xikolo xa hina a xi ri ni vadyondzisi vatsongo kutani swichudeni a swi honisiwa. Xikolo a xi nga ri na mimepe, switirhisiwa swa le laboratori ni layiburari.”—Dorcus wa le Myanmar.
“Vadyondzisi va mina vo tala a swi va tikela ku lawula tlilasi. Minkarhi yin’wana swichudeni a swi nga lawuleki nikatsongo kutani sweswo swi endle leswaku swi tika swinene ku dyondza kahle.”—Nina wa le Afrika Dzonga.
HILAHA marito lama nga laha henhla ma swi kombisaka hakona, eswikolweni swin’wana ku ni swiphiqo leswi endlaka leswaku swichudeni swi tsandzeka ku dyondza kahle. Tanihi mutswari, u nga va pfuna njhani vana va wena leswaku va kota ku dyondza kahle ku nga khathariseki swiphiqo leswi va langutanaka na swona? Swiringanyeto swin’wana hi leswi.
Teka goza.
Ematshan’weni yo ehleketa hi swiphiqo leswi swo tala swa swona swi nga ehenhla ka matimba ya wena, ehleketa hi swilo leswi wena u nga swi endlaka. Loko swi tikomba onge n’wana wa wena u tsandziwa hi dyondzo yo karhi kumbe u nyikiwaka ntirho-kaya wo tala, vulavula na yena ivi mi ringeta ku kuma ntlhantlho wa kona. Hi xikombiso, xana swi lava leswaku u n’wi lunghiselela ndhawu leyinene leyi a nga ta hlayela eka yona ekaya? Xana u lava leswaku u n’wi pfuna hi ku n’wi endlela xiyimiso lexi nga ta n’wi pfuna leswaku a endla mintirho leyi nga ya nkoka swinene? Xana swi lava leswaku u n’wi kumela munhu loyi a nga n’wi pfunaka hi tidyondzo leti n’wi tsandzaka? U nga ha vulavula ni vadyondzisi vakwe loko u lava swiringanyeto leswi engetelekeke. Va teke tanihi vanghana va wena ku nga ri valala va wena.
Pfuna n’wana wa wena leswaku a tshamela ku ehleketa hi xikongomelo xa dyondzo.
Dyondzo yi fanele yi hlomisela n’wana wa wena leswaku a va ni vutihlamuleri loko se a kurile. Xikongomelo xa dyondzo a hi ku pfuna munhu leswaku a kuma mali ntsena. Kambe ndzavisiso wu kombisa leswaku vantshwa vo tala va dyondzela ku va swigwili. Bibele yi khutaza vanhu leswaku va va ni langutelo lerinene hi rifuwo. Hambileswi yi pfumelaka leswaku ‘mali i xisirhelelo,’ yi tlhela yi lemukisa leswaku “lava tiyimiseleke ku fuwa” va nge wu kumi ntsako wa xiviri.—Eklesiasta 7:12; 1 Timotiya 6:9.
Dyondzo yi fanele yi hlomisela n’wana wa wena leswaku a va ni vutihlamuleri loko se a kurile
Tshika n’wana wa wena a dyondza eka swiphiqo leswi a langutanaka na swona.
Vadyondzisi vo tala va vula leswaku hambileswi swi tikaka ku tirhisana ni swichudeni swin’wana kambe vatswari van’wana swi tika ngopfu ku tirhisana na vona. Vatswari van’wana va hatlisela ku nghenelela ni ku lwisana ni vadyondzisi loko vana va vona va khome nyarhi hi timhondzo kumbe va feyile xikambelo. Hi xikombiso, xiviko xa magazini wa Time xi vika leswaku profesa un’wana wa le kholichi a a dyondzisa swichudeni leswi “a swi hamba swi fonela vatswari va swona swi ri etlilasini hi tiselfoni ta swona, swi gungula hileswi swi feyileke xikambelo ivi swi n’wi nyika selfoni a ri karhi a dyondzisa leswaku a vulavula ni vatswari va swona, lava a va lava ku nghenelela emhakeni yoleyo. Nakambe profesa yoloye u vule leswaku vatswari a va n’wi byela leswaku a va lavi ku va vana va vona va feyila hikuva va va hakelela mali yo tala ya xikolo.”
Teka vadyondzisi va n’wana wa wena tanihi vanghana va wena ku nga ri valala va wena
Entiyisweni, loko vatswari volavo va endla tano va va va nga ri eku pfuneni ka vana va vona. Ku ri na sweswo, va va tsona nkarhi wo “tiendlela swiboho, wo langutana ni ku feyila swin’we ni vuyelo bya swiboho swa vona leswi hoxeke,” hi ku vula ka Polly Young-Eisendrath ebukwini yakwe leyi nge The Self-Esteem Trap. U tlhele a ku: “Loko vatswari va lwela ku sirhelela vana va vona eka vuyelo bya swiendlo swa vona kambe vona va khondla mavoko, vatswari va ta dyondza vutshila byo tlhantlha swiphiqo kambe vana va vona a va nge swi koti ku tlhantlha swiphiqo loko se va kurile.”
Ringanisela malunghana nileswaku n’wana wa wena u fanele a kuma dyondzo yo tanihi kwihi.
Hilaha swi vuriweke hakona eku sunguleni, dyondzo yi nga pfuna n’wana wa wena leswaku a va ni vutihlamuleri loko se a kurile. (Genesa 2:24) Kambe sweswo swi lava leswaku a kuma dyondzo yo tanihi kwihi?
U nga tibyeli leswaku ku va n’wana wa wena a kota ku hanya vutomi bya vulovolovo u fanele a ya eyunivhesiti. Ku ni tikhoso tin’wana leti nga durhiki leti a nga ti endlaka. Entiyisweni, eswiyin’weni swin’wana swichudeni leswi endleke tikhoso to dyondzela ntirho swi hola mali leyi fanaka ni ya leswi yeke eyunivhesiti.
Makumu ya mhaka: Eswikolweni ku ni swiphiqo naswona namuntlha vana va langutana ni mintlhontlho leyi a yi nga ri kona eka makume ya malembe lama hundzeke. Kambe n’wana wa wena a nga humelela exikolweni loko u n’wi seketela! Kutani ha yini mi nga tlhuvutsi swiringanyeto leswi nga eka tluka ra vunharhu ku ya eka ra vunkombo ra magazini lowu tanihi ndyangu?
