Julani

Lutani pa vo ve mukati

Jani ndi Chivwanu Kweniso Akuvwiya nge Nowa, Daniyeli ndi Yobu

Jani ndi Chivwanu Kweniso Akuvwiya nge Nowa, Daniyeli ndi Yobu

“Nowa, Daniyeli ndi Yobu . . .atingi ataskengi umoyu wawu pe chifukwa cha urunji wawu.”—EZEKI. 14:14.

SUMU: 89, 119

1, 2. (a) Ntchifukwa wuli tingachiskika ndi vo vinguchitikiya Nowa, Daniyeli ndi Yobu? (b) Kumbi vinthu venga wuli pa nyengu yo Ezekiele walembanga mazu ngo nge pa Ezekiele 14:14?

KUMBI mutama, musoŵa ndalama pamwenga mutombozgeka? Kumbi nyengu zinyaki mukondwa cha pakuteŵete Yehova? Asani ndi viyo, mungachiskika ndi vo vinguchitikiya Nowa, Daniyeli ndi Yobu. Yiwu ŵenga ambula kufikapu, angukumana ndi masuzgu nganandi ngo nasi tikumana nangu ndipu nyengu zinyaki umoyu wawu waŵanga pangozi. Chinanga kuti venga viyo, anguyesesa kuja akugomezgeka kwaku Chiuta ndipu iyu waŵawonanga kuti ntchakuwoniyapu chamampha pa nkhani yakugomezgeka ndi kuvwiya.—Ŵerengani Ezekiele 14:12-14.

2 Ezekiele wangulemba mazu ngo nge mu lemba lo patuwa nkhani iyi we ku Babiloni mu 612 B.C.E. * (Ezeki. 1:1; 8:1) Pa nyengu iyi ndipu kwaja vyaka vinkhondi pe kuti Yerusalemu wabwanganduliki mu 607 B.C.E. Ŵanthu amanavi mu Yerusalemu ndiwu ŵenga ndi mijalidu yo Nowa, Daniyeli ndi Yobu ŵenga nayu ndipu angutaskika. (Ezeki. 9:1-5) Anyaki mwa ŵanthu yaŵa ŵenga Yeremiya, Baruki, Ebedimeleke ndi Ŵarekabu.

3. Kumbi tikambiskanengenji mu nkhani iyi?

3 Mazuŵa nganu napu, ŵanthu ŵija wo Yehova watiŵawona kuti mbarunji nge Nowa, Daniyeli ndi Yobu ndiwu azamutaskika pa nyengu yo mugonezi wunu wazamumaliya. (Chivu. 7:9, 14) Tiyeni tiwoni chifukwa cho Yehova wangugwiriskiya ntchitu anthurumi yaŵa kuti aje chakuwoniyapu pa nkhani ya urunji. Po tikambiskana za munthu weyosi, tiwonengi (1) masuzgu ngo wangukumana nangu ndipuso (2) mo tingalondore chivwanu chaki ndi kuvwiya nge iyu.

NOWA WENGA NDI CHIVWANU KWENISO WAKUVWIYA KWA VYAKA VAKUJUMPHA 900

4, 5. Kumbi Nowa wangukumana ndi masuzgu wuli, nanga ntchifukwa wuli ntchakuziziswa kuti wangukunthiyapu?

4 Masuzgu ngo Nowa wangukumana nangu. Ŵanthu ŵenga aheni ukongwa mu nyengu yaku Enoki, ambuyaki aku Nowa. Ŵanthu yaŵa ‘akambanga viheni’ vaku Yehova. (Yuda 14, 15) Mucharu mwenga nkhaza zinandi mwakuti munyengu yaku Nowa, “charu chinguzaza ndi nkhaza.” Angelu aheni angusintha kuja ŵanthu ndipu angubala ŵana ankhaza ukongwa. (Chiya. 6:2-4, 11, 12) Kweni Nowa wenga wakupambana ndi ŵanthu yaŵa. “Nowa wanguyanjika ndi Yehova. . . . Wenga wambura kalema pakati pa ŵanthu wo ŵengaku mu nyengu yaki. Nowa wayendanga ndi Chiuta.”—Chiya. 6:8, 9.

5 Kumbi mazu yanga ngatitikambiyanji zaku Nowa? Chakwamba, Nowa wangwenda ndi Chiuta kwa vyaka vinandi mucharu chiheni cho wajangamu Chigumula chechendachitiki. Iyu wangwenda ndi Chiuta kwa vyaka 70 pamwenga 80 pe cha kweni kwa vyaka pafupifupi 600! (Chiya. 7:11) Chachiŵi, mwakupambana ndi isi mazuŵa nganu, Nowa wengavi mpingu kuti umuchiskengi ndipu vilongo kuti chinanga mbavurwa ŵaki ndi azichi ŵaki nawu angumuwovya cha mwauzimu. *

6. Kumbi Nowa wangulongo wuli kuti wenga ndi chiganga?

6 Nowa waziŵanga kuti wakhumbikanga kuchita vinandi pade pakuja ŵaka munthu wamampha. Iyu wenga so “mupharazgi wa urunji” ndipu wakambiyanga ŵanthu chivwanu cho wenga nachu mwaku Yehova. (2 Petu. 2:5) Pakukamba zaku Nowa, wakutumika Paulo wangukamba kuti: “Kuporote mu chivwanu chenichi, wangususka charu.” (Ahe. 11:7) Mwaviyo, tikayika cha kuti Nowa amusekanga ndi kumususka. Panyaki amuwofyanga kuti amupumengi. Kweni iyu ‘wawopanga ŵanthu’ cha. (Nthanthi 29:25) Mumalu mwaki, wenga ndi chiganga cho Yehova wapaska ateŵeti ŵaki akugomezgeka.

7. Kumbi Nowa wangukumana ndi masuzgu wuli pa nyengu yo wapanganga chingaraŵa?

7 Nowa wati wayenda ndi Chiuta kwa vyaka vakujumpha 500, Yehova wangumukambiya kuti wapangi chingaraŵa kuti nyama ndi ŵanthu azitaskikiyemu. (Chiya. 5:32; 6:14) Ntchitu iyi yitenere kuti yawonekanga yinononu kwaku Nowa. Iyu watenere kuti waziŵanga kuti ŵanthu amunyozengi kweniso amususkengi chifukwa cha ntchitu iyi. Kweni iyu wenga ndi chivwanu ndipu wanguvwiya Yehova. “Wanguchita nge mo [Chiuta] wangumukambiya.”—Chiya. 6:22.

8. Kumbi Nowa wangulongo wuli kuti wagomezganga Yehova kuti wamuwovyengi kuphwere banja laki?

8 Nowa wenga so ndi suzgu yinyaki. Iyu wakhumbikanga kuphwere muwolu waki ndi ŵana ŵaki. Chigumula chechendachitiki, ŵanthu akhumbikanga kulima ukongwa kuti asaniyi vakurya ndipu Nowa nayu ndivu wachitanga. (Chiya. 5:28, 29) Chinanga kuti venga viyo, iyu waŵanaŵaniyanga ukongwa vaku Chiuta mumalu mwa vinthu vakuliŵavu. Chinanga mphanyengu yo wapanganga Chingaraŵa, cho chitenere kuti chinguto vyaka 40 pamwenga 50, Nowa wanguleka cha kuŵanaŵaniya vaku Chiuta. Iyu wangulutirizga kuchita viyo kwa vyaka vinyaki 350 kutuliya po Chigumula chinguchitikiya. (Chiya. 9:28) Nowa ntchakuwoniyapu chamampha pa nkhani ya chivwanu ndi kuvwiya!

9, 10. (a) Kumbi tingalondo wuli chivwanu chaku Nowa ndi kuja akuvwiya nge iyu? (b) Kumbi ntchinthu wuli cho mukayikengi cha asani muvwiyengi marangu ngaku Chiuta?

9 Kumbi tingalondo wuli chivwanu chaku Nowa ndi kuja akuvwiya nge iyu? Tingachita viyo asani tivwiya marangu ngaku Chiuta, tikana kuja a charu chaku Satana ndipuso asani tiŵika Ufumu pakwamba. (Mate. 6:33; Yoha. 15:19) Charu chititiyanja cha asani tichita viyo. Mwakuyeruzgiyapu, chifukwa tivwiya marangu ngaku Chiuta pa nkhani yakugonana ndi nthengwa, muvyaru vinyaki ŵanthu akamba vinthu viheni vaku isi pa wayilesi, mu manyuzipepala, pa TV ndi pa Intaneti. (Ŵerengani Malaki 3:17, 18.) Kweni nge Nowa, titopa Yehova, ŵanthu cha. Tiziŵa kuti iyu yija ndiyu wangatipaska umoyu wamuyaya.—Luka 12:4, 5.

10 Nanga imwi pakumwija? Kumbi mulutirizgengi ‘kwenda ndi Chiuta’ chinanga mphanyengu yo anyinu atikunyozani, atikususkani pamwenga asani musuzgika kusaniya ndalama kuti muphwere banja linu? Asani mujengi ndi chivwanu kweniso akuvwiya nge Nowa, mukayikengi cha kuti Yehova wakuphweriyeningi.—Afi. 4:6, 7.

DANIYELI WENGA NDI CHIVWANU KWENISO WAVWIYANGA

11. Kumbi ndi masuzgu nanga ngo Daniyeli ndi anyaki atatu angukumana nangu ku Babiloni? (Wonani chithuzi cho che papeji 3.)

11 Masuzgu ngo Daniyeli wangukumana nangu. Daniyeli wajanga ku ukapolu ku Babiloni. Ŵanthu a mutawuni iyi asopanga achiuta aboza ndipuso achitanga vinthu vamizimu. Kweniso ŵanthu a ku Babiloni awonanga kuti Ayuda mbanthu akumaliyapu. Yiwu aŵanyozanga pamoza ndi Yehova, Chiuta wawu. (Sumu 137:1, 3) Ivi vitenere kuti vaŵaŵaŵanga ukongwa Ayuda akugomezgeka nge Daniyeli! Kusazgiyapu yapa, ŵanthu anandi awoneseskanga vo Daniyeli ndi anyaki atatu, Hananiya, Mishaele ndi Azariya achitanga. Ivi venga viyo chifukwa chakuti akhumbikanga kusambizika kuteŵete fumu ya ku Babiloni. Yiwu akhumbikanga kurya vakurya va fumu. Nkhani iyi yingusuzga chifukwa Daniyeli wakhumbanga cha “kufipiskika ndi vakurya vamampha va fumu.”—Danye. 1:5-8, 14-17.

12. (a) Kumbi Daniyeli wenga ndi mijalidu yamampha niyi? (b) Kumbi Yehova wamuwonanga wuli Daniyeli?

12 Chifukwa chakuti Daniyeli waziŵanga vinthu, Fumu yingumupaska maudindu ndipu ivi vitenere kuti vinguchitiska so kuti wakumani ndi suzgu yinyaki. (Danye. 1:19, 20) Kweni mumalu mwa kujikuzga ndi kuleka kuvwa va anyaki, iyu wangulutirizga kuja wakujiyuyuwa ndipu nyengu zosi wakambanga kuti Yehova ndiyu wamuwovyanga kuchita vosi vo wachitanga. (Danye. 2:30) Daniyeli wenga munamana pa nyengu yo Yehova wangukamba kuti wenga mugulu la ŵanthu arunji, nge Nowa ndi Yobu. Chiuta wamugomezganga ukongwa Daniyeli ndipu wangunangisa cha kuchita viyo chifukwa iyu wangulutirizga kuja wakugomezgeka mpaka po wangufwiya. Daniyeli watenere kuti wenga ndi vyaka va m’ma 90 pa nyengu yo mungelu waku Chiuta wangumukambiya kuti wenga ‘munthu wakuzirwa ukongwa.’—Danye. 10:11.

13. Kumbi chingaŵa chifukwa wuli cho Yehova wanguwovye Daniyeli kuja pa udindu ukulu?

13 Chifukwa chakuti Yehova wangumuwovya, Daniyeli wangupaskika udindu wapachanya mu ufumu wa Babiloni ndipuso wa Mede ndi Perese. (Danye. 1:21; 6:1, 2) Panyaki Yehova wanguwoneseska kuti Daniyeli waje pa udindu wapachanya wenuwu kuti wawovyi ŵanthu ŵaki, nge mo Yosefi wanguchitiya ku Ijipiti kweniso mo Estere ndi Mordikayi anguchitiya ku Perese. * (Danye. 2:48) Ayuda wo ŵenga ku ukapolu, kusazgapu Ezekiele, atenere kuti anguchiskika kuwona mo Yehova wangugwiriskiya ntchitu Daniyeli kuti waŵawovyi!

Wosi wo atesesa kuja akugomezgeka, Yehova watiŵawona kuti mbakuzirwa ukongwa (Wonani ndimi 14, 15)

14, 15. (a) Kumbi vo vachitikanga mu nyengu yaku Daniyeli viyanana wuli ndi vo vichitika mazuŵa nganu? (b) Kumbi apapi angasambiranji kwa apapi aku Daniyeli?

14 Kumbi tingalondo wuli chivwanu chaku Daniyeli ndi kuja akuvwiya nge iyu? Mazuŵa nganu, vinthu viheni ve peposi mucharu ndipu ŵanthu asopa Chiuta mwauneneska cha. Yiwu apusisika ndi Babiloni Mukulu, yo wamiya visopa vosi vaboza. Bayibolu likamba kuti Babiloni Mukulu ndi “malu ngakujamu viŵanda.” (Chivu. 18:2) Isi te nge alendu mucharu ichi. Te akupambana ndi ŵanthu a mucharu ichi ndipu nyengu zinyaki angatinyoza. (Mariko 13:13) Mwaviyo, nge Daniyeli, tikhumbika kundere kwaku Yehova, Chiuta widu. Asani te akujiyuyuwa, tigomezga Yehova kweniso titimuvwiya, nasi tiŵengi akuzirwa kwaku iyu.—Haga. 2:7.

15 Apapi angasambira vinandi kwa apapi aku Daniyeli. Kumbi angasambiranjiku? Chinanga kuti mucharu cha Yuda mwachitikanga vinthu viheni vinandi pa nyengu yo Daniyeli wenga mwana, iyu wayanjanga Chiuta. Ivi vinguchitika waka vija cha. Kweni vilongo kuti apapi ŵaki amusambizanga umampha. (Nthanthi 22:6) Zina laku Danieli nalu, lo ling’anamuwa kuti “Mweruzgi Wangu ndi Chiuta,” lilongo kuti apapi ŵaki awopanga Chiuta. Mwaviyo, apapi muzizipizgengi pakusambiza ŵana ŵinu ndipu mungavukanga cha. (Aefe. 6:4) Murombengi nawu pamoza kweniso muŵalombiyengi. Asani mutesesa kusambiza ŵana ŵinu uneneska wa mu Bayibolu, Yehova wakutumbikeningi.—Sumu 37:5.

YOBU WENGA NDI CHIVWANU KWENISO WAKUVWIYA PO WENGA NDI CHUMA NDIPUSO PO WENGA MUKAVU

16, 17. Kumbi Yobu wangukumana ndi masuzgu wuli?

16 Masuzgu ngo Yobu wangukumana nangu. Vinthu vingusintha ukongwa pa umoyu waku Yobu. Iyu wechendayeseki, wenga “wakukhupuka kuluska ŵanthu wosi akuvuma.” (Jobu 1:3) Yobu wenga ndi chuma, waziŵikanga ndipuso ŵanthu amupaskanga ulemu. (Jobu 29:7-16) Kweni Yobu wajikuzganga cha pamwenga kuwona kuti Chiuta walivi ntchitu. Ndichu chifukwa chaki Yehova wangumudana kuti “mteŵeti wangu.” Pakukamba zaku Yobu, Yehova wanguti: ‘Iyu ndi munthu wambura kalema, murunji, wakopa Chiuta ndi wakupatukaku ku uheni.’—Jobu 1:8.

17 Vinthu vingusintha mwamabuchibuchi pa umoyu waku Yobu. Wangukavuka ukongwa, wangusuzgika maŵanaŵanu ndipu wakhumbanga kufwa. Tiziŵa kuti yo wanguchitiska venivi wenga Satana. Iyu wangupusikiziya Yobu kuti wasopanga Chiuta chifukwa cha vo wamuchitiyanga. (Ŵerengani Jobu 1:9, 10.) Yehova wangujapu waka cheti cha pa nkhani iyi. M’malu mwaki, wangumupaska mwaŵi Yobu kuti walongo kuti ngwakugomezgeka kwaku iyu kweniso kuti wamuteŵetiyanga chifukwa cha chanju.

18. (a) Ntchinthu wuli cho chitikukondwesani pa nkhani ya kugomezgeka kwaku Yobu? (b) Kumbi tisambiranji vaku Yehova ndi mo wanguchitiya ndi Yobu?

18 Satana wanguyesa Yobu mwakuwerezawereza. Wangumuchitiya vinthu vakuŵaŵa ukongwa vo vinguchitiska Yobu kuwona nge kuti masuzgu ngo wakumananga nangu ngatuwanga kwaku Chiuta. (Jobu 1:13-21) Pavuli paki, anyaki atatu wo anguza kuti azimupembuzgi angukamba vinthu vaboza vakukwaskana ndi Yobu. Yiwu angukamba kuti Chiuta wamulanganga chifukwa cha uheni waki. (Jobu 2:11; 22:1, 5-10) Kweni Yobu wangulutirizga kuja wakugomezgeka. Mbuneneska kuti nyengu zinyaki wakambanga vinthu vambula zeru kweni Yehova wanguvwisa kuti Yobu wachitanga viyo chifukwa cha urwirwi wo wavwanga. (Jobu 6:1-3) Chinanga kuti Satana wangusuzga Yobu kananandi ŵaka ndi kumunyoza, Chiuta wanguwona kuti Yobu wangumuleka cha. Masuzgu ngati ngamala, Yehova wangumupaska vinthu vinandi kuwereza kaŵi kuluska vo wenga navu pakwamba kweniso wangumusazgiyaku vyaka 140. (Yako. 5:11) Pa nyengu iyi, Yobu wangulutirizga kuteŵete Yehova ndi mtima wosi. Tiziŵa wuli venivi? Pa nyengu yo Ezekiele walembanga mazu ngo nge mu vesi lo patuwa mutu wa nkhani iyi ndipu pajumpha vyaka vinandi kutuliya po Yobu wangufwiya.

19, 20. (a) Kumbi tingalondo wuli chivwanu chaku Yobu ndi kuja akuvwiya nge iyu? (b) Kumbi tingalongo wuli kuti tilenge lisungu anyidu nge mo Chiuta wachitiya?

19 Kumbi tingalondo wuli chivwanu chaku Yobu ndi kuja akuvwiya nge iyu? Kwali vinthu vingaŵa wuli, Yehova ndiyu watenere kuŵa wakukhumbika ukongwa pa umoyu widu nyengu zosi. Timugomezgengi ndi kumuvwiya ndi mtima wosi. Te ndi vifukwa vinandi vakugomezge Yehova kuluska Yobu. Ŵanaŵaniyani ivi: Isi tiziŵa vinandi vakukwaskana ndi Satana ndi mauryarya ngaki. (2 Akori. 2:11) Bayibolu, kusazgiyapu buku la Jobu, lititiwovya kuziŵa chifukwa cho Chiuta wazomereze kuti tisuzgikengi. Kutuliya mu uchimi waku Daniyeli, tiziŵa kuti Ufumu waku Chiuta ndi boma lo lazamulamuliya charu chosi chapasi ndipu fumu yaki ndi Khristu Yesu. (Danye. 7:13, 14) Tiziŵa so kuti Ufumu wenuwu ndiwu wazamumaliska masuzgu ngosi.

20 Vo Yobu wangukumana navu vititisambiza so kuti tikhumbika kuchitiya lisungu Akhristu anyidu wo asuzgika. Nge mo Yobu wanguchitiya, nyengu zinyaki anyaki angakamba vinthu vambula zeru. (Waku. 7:7) Mwaviyo, m’malu mwakuŵayeruzga, tikhumbika kuŵavwisa ndi kuŵalenge lisungu. Asani tichita viyo, tilondo Yehova, Ada ŵidu alisungu kweniso achanju.—Sumu 103:8.

YEHOVA “WAKUWOVYENINGI KUTI MUJE AKUKHO”

21. Kumbi mazu ngo nge pa 1 Peturo 5:10 ngatitikumbusanji asani tiŵanaŵaniya vo Nowa, Daniyeli ndi Yobu angukumana navu?

21 Chinanga kuti Nowa, Daniyeli ndi Yobu ŵengaku nyengu yakupambana kweniso angukumana ndi masuzgu ngakupambana, yiwu angukunthiyapu. Mbiri ya umoyu wawu yititikumbusa mazu ngo wakutumika Peturo wangulemba. Iyu wanguti: “Pavuli pakusuzgika kwa kanyengu kamanavi, Chiuta wa wezi ukulu wosi . . . wakuwovyeningi kuti muje akukho, muje anthazi ndipuso kuti muleki kusukunyika.”—1 Petu. 5:10.

22. Kumbi tazamukambiskananji mu nkhani yinyaki?

22 Kuziya mu mazu ngo Peturo wangulemba, Yehova watitisimikiziya kuti wawovyengi ateŵeti ŵaki kuti aje akukho kweniso anthazi. Mazu yanga ngagwira so ntchitu kwa ateŵeti aku Chiuta mazuŵa nganu. Tosi tikhumba kuti Yehova watiwovyi kuja akukho ndi akugomezgeka kwaku iyu. Mwaviyo, tikhumbika kuja ndi chivwanu nge chaku Nowa, Daniyeli ndi Yobu kweniso akuvwiya nge yiwu. Nge mo tiwoniyengi mu nkhani yinyaki, kuziŵa Yehova ndiku kunguŵawovya kuti aje akugomezgeka. Yiwu ‘aziŵanga vosi’ vo Yehova wakhumbanga kuti achitengi. (Nthanthi 28:5) Nasi tingachita viyo.

^ ndimi 2 Ezekiele wangutoleke ku ukapolu mu 617 B.C.E. Iyu wangulemba mazu ngo nge pa Ezekiele 8:1–19:14 “mu chaka cha chinkhondi ndi chimoza,” kutuliya po wangutoleke ku ukapolu, pamwenga kuti mu 612 B.C.E.

^ ndimi 5 A Lameki, awisi aku Nowa wo awopanga Chiuta, angufwa kwati kwaja vyaka 5 kuti Chigumula chichitiki. Asani anyina aku Nowa, avurwa ŵaki ndi azichi ŵaki ŵenga amoyu pa nyengu yo Chigumula chachitikanga, mbwenu angupona cha.

^ ndimi 13 Panyaki chingaŵa so chifukwa chenichi cho Yehova wanguwovye anyaki atatu aku Daniyeli kuja pa maudindu ngapachanya.—Danye. 2:49.