Ayon kay Mateo 14:1-36
Talababa
Study Notes
Herodes: Si Herodes Antipas, anak ni Herodes na Dakila.—Tingnan sa Glosari.
tagapamahala ng distrito: Lit., “tetrarka” (ang ibig sabihin ay “tagapamahala ng sangkapat” ng isang lalawigan), ang tawag sa isang mababang tagapamahala ng distrito o opisyal na namamahala sa isang teritoryo dahil binigyan siya ng kapangyarihan ng Romanong awtoridad. Namahala si Herodes Antipas bilang tetrarka ng Galilea at Perea.—Ihambing ang study note sa Mar 6:14.
Juan Bautista: Tingnan ang study note sa Mat 3:1.
Inaresto . . . si Juan at . . . ipinabilanggo: Hindi sinasabi ng Bibliya kung saan ito nangyari. Sinasabi ni Josephus na ibinilanggo at pinatay si Juan sa tanggulan ng Machaerus, na nasa silangang panig ng Dagat na Patay. (Jewish Antiquities, Book 18, kab. 5, par. 2 [Loeb 18.119]) Posibleng naibilanggo doon si Juan nang ilang panahon. (Mat 4:12) Pero malamang na noong patayin siya, nakabilanggo na siya sa Tiberias, isang lunsod sa kanlurang baybayin ng Lawa ng Galilea. Ito ang mga basehan ng konklusyong ito: (1) Lumilitaw na nakabilanggo si Juan malapit sa lugar kung saan nangangaral si Jesus sa Galilea, dahil nabalitaan ni Juan ang mga ginagawa ni Jesus at mula sa bilangguan ay nakapagsugo siya ng mga alagad niya para makipag-usap kay Jesus. (Mat 11:1-3) (2) Sinabi ni Marcos na dumalo sa kaarawan ni Herodes “ang pinakaprominenteng mga lalaki sa Galilea,” na nagpapakitang ginanap ito sa bahay ni Herodes sa Tiberias. Maliwanag na nakabilanggo si Juan malapit sa lugar na pinagdausan ng pagdiriwang.—Mar 6:21-29; Mat 14:6-11.
Herodes: Si Herodes Antipas.—Tingnan sa Glosari.
Herodias, na asawa ng kapatid niyang si Felipe: Nahumaling si Herodes Antipas kay Herodias, na asawa ni Herodes Felipe, ang kapatid niya sa ama. Diniborsiyo ni Herodias si Felipe, diniborsiyo naman ni Antipas ang asawa niya, at nagpakasal silang dalawa. Inaresto si Juan Bautista sa pagkondena niya sa imoral na pagsasamang ito dahil labag ito sa kautusang Judio.
ipinagdiriwang ang kaarawan: Malamang na ginanap ito sa bahay ni Herodes Antipas sa Tiberias. (Tingnan ang study note sa Mat 14:3; Mar 6:21.) Dalawa lang ang pagdiriwang ng kaarawan na binanggit sa Bibliya—ang ulat na ito, kung saan pinugutan ng ulo si Juan; at ang ulat tungkol sa Paraon ng Ehipto, kung saan pinatay ang kaniyang punong panadero. (Gen 40:18-22) Sa pagdiriwang ng dalawang kaarawang ito, parehong may malaking handaan, may mga pabor na ibinigay, at may pinatay.
ang hari: Ang opisyal na Romanong titulo ni Herodes Antipas ay “tetrarka,” gaya ng makikita sa study note sa Mat 14:1. Pero kilala siya sa tawag na “hari.”
sumpang: Lit., “mga sumpang.” Dahil nasa anyong pangmaramihan ito sa orihinal na wika, ipinapahiwatig nitong idiniin o pinagtibay ni Herodes ang ipinangako niya sa pamamagitan ng paulit-ulit na pagsumpa.
naawa: O “nahabag.”—Tingnan ang study note sa Mat 9:36.
bigyan ninyo sila ng makakain: Ito lang ang himala ni Jesus na pare-parehong iniulat ng apat na Ebanghelyo.—Mat 14:15-21; Mar 6:35-44; Luc 9:10-17; Ju 6:1-13.
isda: Sa Bibliya, karaniwan nang iniihaw o dinadaing ang mga isda at kinakaing kasama ng tinapay. Malamang na daing ang mga isdang ginamit ni Jesus.
nanalangin siya: O “bumigkas siya ng pagpapala.” Malamang na tumutukoy sa panalangin ng papuri at pasasalamat sa Diyos.
Matapos pagpira-pirasuhin ang mga tinapay: Karaniwan nang lapád at matigas ang mga tinapay noon. Kaya naman pinagpipira-piraso ito kapag kinakain.—Mat 15:36; 26:26; Mar 6:41; 8:6; Luc 9:16.
basket: Malamang na maliit na basket na may hawakang tali para mabitbit ito ng isang manlalakbay. Sinasabing nakapaglalaman ito ng 7.5 L (2 gal).—Tingnan ang study note sa Mat 16:9, 10.
bukod pa sa mga babae at mga bata: Si Mateo lang ang nag-ulat na may mga babae at bata nang mangyari ang himalang ito. Kaya posibleng mahigit 15,000 ang lahat ng makahimalang pinakain.
napakalayo na: Lit., “maraming estadyo na ang layo.” Ang isang estadyo (sa Griego, staʹdi·on) ay 185 m (606.95 ft), o sangkawalo ng milyang Romano.
madaling-araw: Lit., “ikaapat na yugto ng pagbabantay sa gabi,” na mga 3:00 n.u. hanggang pagsikat ng araw nang mga 6:00 n.u. Nakabatay ito sa sistemang Griego at Romano na may apat na yugto ng pagbabantay sa gabi. Hinahati noon ng mga Hebreo ang gabi sa tatlong pagbabantay na may tig-aapat na oras (Exo 14:24; Huk 7:19), pero nang panahong ito, sinusunod na nila ang sistemang Romano.
Lumuhod at yumuko sa kaniya: O “Nagbigay-galang sa kaniya.” Kinilala ng mga taong ito si Jesus bilang kinatawan ng Diyos. Kaya lumuhod at yumuko sila sa harap niya, hindi dahil isa siyang diyos o bathala, kundi dahil siya ang “Anak ng Diyos.”—Tingnan ang study note sa Mat 2:2; 8:2; 18:26.
Genesaret: Isang maliit na kapatagan na may lawak na 5 por 2.5 km (3 por 1.5 mi) at umaabot sa hilagang-kanlurang baybayin ng Lawa ng Galilea. Sa Luc 5:1, ang Lawa ng Galilea ay tinawag na “lawa ng Genesaret.”
Media

Makikita sa larawan ang magkabilang panig ng baryang tanso na may halong ibang metal na ginawa noong mga panahong nangangaral si Jesus. Ang baryang ito ay ipinagawa ni Herodes Antipas, na tetrarka noon, o tagapamahala ng distrito, ng Galilea at Perea. Nang sabihin ng mga Pariseo kay Jesus na gusto siyang patayin ni Herodes, malamang na nasa Perea siya na sakop ni Herodes habang papunta sa Jerusalem. Nang sumagot si Jesus, tinawag niya si Herodes na “asong-gubat.” (Tingnan ang study note sa Luc 13:32.) Dahil karamihan ng sakop ni Herodes ay mga Judio, pumili siya ng disenyo ng barya na katanggap-tanggap sa mga Judio, gaya ng sanga ng palma (1) at putong (2).

Makikita rito ang Lawa ng Galilea at ang kapatagan kung saan sinasabing nagpakain si Jesus ng mga 5,000 lalaki, pati mga babae at bata.

Kasama sa mga isdang matatagpuan sa Israel ang bream, karpa, perch, at tilapia. Karaniwan nang iniihaw o dinadaing ang mga isda noon. Ang mga tinapay naman ay araw-araw na ginagawa gamit ang bagong-giling na harinang trigo o sebada. Karaniwan nang hindi nilalagyan ng pampaalsa ang mga tinapay (sa Hebreo, mats·tsahʹ). Paghahaluin lang ang harina at tubig at saka mamasahin.

Sa Bibliya, iba’t ibang salita ang ginamit para sa iba’t ibang klase ng basket. Halimbawa, ang salitang Griego para sa 12 lalagyan na ginamit para tipunin ang mga natirang pagkain pagkatapos na makahimalang pakainin ni Jesus ang mga 5,000 lalaki ay nagpapahiwatig na maliliit ang mga basket na ito. Pero ibang salitang Griego ang ginamit para sa pitong basket na pinaglagyan ng natirang pagkain matapos pakainin ni Jesus ang mga 4,000 lalaki. (Mar 8:8, 9) Ang salitang iyon ay tumutukoy sa isang malaking basket o kaíng, at iyon din ang salitang ginamit para sa basket na pinaglagyan kay Pablo nang ibaba siya mula sa isang butas sa pader ng Damasco.—Gaw 9:25.