Ayon kay Lucas 9:1-62

9  Pagkatapos, tinawag niya ang 12 apostol at binigyan sila ng kapangyarihan at awtoridad na magpalayas ng mga demonyo*+ at magpagaling ng mga sakit.+ 2  At isinugo niya sila para ipangaral ang Kaharian ng Diyos at magpagaling, 3  at sinabi niya: “Huwag kayong magdala ng anuman sa paglalakbay, kahit tungkod, lalagyan ng pagkain, tinapay, pera, o ekstrang* damit.+ 4  At saanmang bahay kayo patuluyin, manatili kayo roon habang kayo ay nasa lunsod na iyon.+ 5  At saanmang lunsod kayo hindi tanggapin ng mga tao, kapag umalis kayo roon, ipagpag ninyo ang alikabok mula sa inyong mga paa bilang patotoo laban sa kanila.”+ 6  Pagkatapos, pinuntahan nila ang bawat nayon sa teritoryo para ihayag ang mabuting balita at magpagaling ng mga sakit.+ 7  At nabalitaan ni Herodes na tagapamahala ng distrito ang tungkol sa lahat ng nangyayari, at gulong-gulo ang isip niya dahil may nagsasabi na binuhay-muli si Juan,+ 8  sinasabi naman ng iba na nagpakita si Elias, at ayon sa iba pa, muling nabuhay ang isa sa mga sinaunang propeta.+ 9  Sinabi ni Herodes: “Pinapugutan ko ng ulo si Juan.+ Kaya sino ang taong ito? Marami na akong nababalitaan tungkol sa kaniya.” Kaya gusto niyang makita siya.+ 10  Pagbalik ng mga apostol, iniulat nila kay Jesus ang lahat ng ginawa nila.+ At isinama niya sila sa isang lunsod na tinatawag na Betsaida para bumukod sa mga tao.+ 11  Pero nang malaman ito ng mga tao, sinundan nila siya. At malugod niya silang tinanggap at tinuruan tungkol sa Kaharian ng Diyos, at pinagaling niya ang mga maysakit.+ 12  Nang gumagabi na, lumapit sa kaniya ang 12 apostol at sinabi: “Paalisin mo na ang mga tao para makahanap sila ng matutuluyan at makabili ng pagkain sa kalapít na mga nayon at bayan, dahil nasa liblib na lugar tayo.”+ 13  Pero sinabi niya: “Bigyan ninyo sila ng makakain.”+ Sinabi nila: “Limang tinapay lang at dalawang isda ang mayroon tayo, maliban na lang kung aalis kami at bibili ng pagkain para sa lahat.” 14  Sa katunayan, may mga 5,000 lalaki roon. Pero sinabi niya sa mga alagad niya: “Igrupo ninyo sila nang mga lima-limampu at paupuin.” 15  Sumunod sila at pinaupo ang lahat. 16  At kinuha niya ang limang tinapay at dalawang isda; tumingala siya sa langit at nanalangin.* Pagkatapos, pinagpira-piraso niya ang mga ito at ibinigay sa mga alagad para ipamahagi sa mga tao. 17  Kaya kumain silang lahat at nabusog, at nang tipunin nila ang natira, 12 basket ang napuno.+ 18  Isang araw, habang mag-isa siyang nananalangin, lumapit ang mga alagad sa kaniya,* at tinanong niya sila: “Sino ako ayon sa mga tao?”+ 19  Sumagot sila: “Si Juan Bautista; pero sinasabi ng iba, si Elias; at ang sabi naman ng iba, muling nabuhay ang isa sa mga sinaunang propeta.”+ 20  Sinabi niya: “Pero kayo, sino ako para sa inyo?” Sumagot si Pedro: “Ang Kristo ng Diyos.”+ 21  Pagkatapos, kinausap niya silang mabuti at tinagubilinan na huwag itong sabihin kaninuman,+ 22  at sinabi niya: “Ang Anak ng tao ay kailangang dumanas ng maraming pagdurusa at itakwil ng matatandang lalaki at mga punong saserdote at mga eskriba at patayin,+ at sa ikatlong araw ay buhaying muli.”+ 23  Sinabi pa niya sa lahat: “Kung gusto ng isa na sumunod sa akin, dapat niyang itakwil ang kaniyang sarili+ at araw-araw na buhatin ang kaniyang pahirapang tulos at patuloy akong sundan.+ 24  Dahil ang sinumang gustong magligtas ng buhay* niya ay mamamatay,* pero ang sinumang mamatay alang-alang sa akin ay magliligtas sa buhay niya.+ 25  Ano ang saysay na makuha ng isang tao ang buong mundo kung mapipinsala naman siya o mamamatay?+ 26  Kung ako at ang aking mga salita ay ikahihiya ng sinuman, ang taong iyon ay ikahihiya ng Anak ng tao kapag dumating siya taglay ang kaluwalhatian niya, ng Ama, at ng banal na mga anghel.+ 27  Pero sinasabi ko sa inyo na may ilan sa mga nakatayo rito na hindi mamamatay hanggang sa makita muna nila ang Kaharian ng Diyos.”+ 28  Sa katunayan, mga walong araw pagkatapos niyang sabihin ang mga ito, isinama niya sina Pedro, Juan, at Santiago at umakyat siya sa bundok para manalangin.+ 29  Habang nananalangin siya, nagbago ang anyo ng mukha niya at kuminang sa kaputian* ang damit niya. 30  At biglang may dalawang lalaking nakikipag-usap sa kaniya, sina Moises at Elias. 31  Ang mga ito ay nagpakita taglay ang kaluwalhatian at nagsalita tungkol sa pag-alis ni Jesus, na malapit nang mangyari* sa Jerusalem.+ 32  Si Pedro at ang dalawa pang alagad ay natutulog, pero nang magising sila, nakita nila ang kaluwalhatian niya+ at ang dalawang lalaki na nakatayong kasama niya. 33  Nang iiwan na ng dalawang lalaking ito si Jesus, sinabi ni Pedro: “Guro, mabuti at narito kami. Puwede ba kaming magtayo ng tatlong tolda, isa para sa iyo, isa para kay Moises, at isa para kay Elias?” Hindi niya alam ang sinasabi niya. 34  Pero habang sinasabi niya ito, nabuo ang isang ulap at lumilim sa kanila.+ Nang mapaloob sila sa ulap, natakot sila. 35  At isang tinig+ mula sa ulap ang nagsabi: “Ito ang Anak ko, ang isa na pinili.+ Makinig kayo sa kaniya.”+ 36  Habang naririnig nila ang tinig, nakita nilang nag-iisa na si Jesus. Pero nanatili silang tahimik, at sa loob ng ilang panahon ay wala silang pinagsabihan ng mga nakita nila.+ 37  Nang bumaba sila ng bundok kinabukasan, sinalubong sila ng napakaraming tao.+ 38  At isang lalaki mula sa karamihan ang sumigaw: “Guro, nakikiusap ako sa iyo, tingnan mo ang anak kong lalaki, dahil nag-iisang anak ko siya.+ 39  Isang espiritu ang sumasapi sa kaniya, at bigla siyang sumisigaw, at pinangingisay siya nito at pinabubula ang bibig niya, at ayaw pa rin nitong umalis kahit nasugatan na siya nito.+ 40  Nakiusap ako sa mga alagad mo na palayasin ito, pero hindi nila magawa.” 41  Sinabi ni Jesus: “O henerasyong walang pananampalataya at makasalanan,*+ hanggang kailan ko kayo pakikisamahan at pagtitiisan? Dalhin mo rito ang anak mo.”+ 42  Palapit pa lang ang bata, isinubsob na siya ng demonyo sa lupa at pinangisay nang matindi. Pero sinaway ni Jesus ang masamang* espiritu at pinagaling ang batang lalaki at dinala sa kaniyang ama. 43  At silang lahat ay namangha sa dakilang kapangyarihan ng Diyos.+ Habang namamangha sila sa lahat ng ginagawa niya, sinabi niya sa kaniyang mga alagad: 44  “Makinig kayong mabuti at tandaan ang mga salitang ito: Ang Anak ng tao ay ibibigay sa kamay ng mga kaaway.”+ 45  Pero hindi nila naintindihan ang sinabi niya, dahil naging lihim ito sa kanila, at natakot silang tanungin siya tungkol dito. 46  Pagkatapos, nagtalo-talo ang mga alagad kung sino sa kanila ang pinakadakila.*+ 47  Dahil alam ni Jesus ang laman ng puso nila, pinatayo niya sa tabi niya ang isang bata 48  at sinabi sa kanila: “Ang sinumang tumatanggap sa batang ito alang-alang sa akin ay tumatanggap din sa akin; at ang sinumang tumatanggap sa akin ay tumatanggap din sa nagsugo sa akin.+ Dahil ang gumagawing gaya ng isang nakabababa sa gitna ninyong lahat ang talagang dakila.”+ 49  Sinabi ni Juan: “Guro, nakita namin ang isang tao na nagpapalayas ng mga demonyo gamit ang pangalan mo, at pinipigilan namin siya dahil hindi siya sumusunod* na kasama namin.”+ 50  Pero sinabi ni Jesus sa kaniya: “Huwag ninyo siyang pigilan, dahil sinumang hindi laban sa inyo ay nasa panig ninyo.” 51  Noong malapit nang dumating ang panahon ng* pag-akyat niya,+ determinado siyang makapunta sa Jerusalem.+ 52  Kaya nagsugo muna siya ng mga mensahero. Pumunta sila sa isang nayon ng mga Samaritano para ihanda ang mga kailangan niya sa pagdating niya. 53  Pero hindi nila siya tinanggap,+ dahil determinado siyang pumunta sa Jerusalem. 54  Nang makita ito ng mga alagad na sina Santiago at Juan,+ sinabi nila: “Panginoon, gusto mo bang magpababa kami ng apoy mula sa langit para mamatay silang lahat?”+ 55  Pero lumingon siya sa kanila at sinaway sila. 56  Kaya pumunta sila sa ibang nayon. 57  Habang nasa daan sila, may nagsabi sa kaniya: “Susunod ako sa iyo saan ka man pumunta.”+ 58  Pero sinabi ni Jesus sa kaniya: “Ang mga asong-gubat* ay may lungga at ang mga ibon sa langit ay may pugad, pero ang Anak ng tao ay walang sariling bahay na matulugan.”*+ 59  Pagkatapos, sinabi ni Jesus sa isa pa: “Maging tagasunod kita.” Sinabi nito: “Panginoon, puwede bang umuwi muna ako at ilibing ang aking ama?”+ 60  Pero sinabi niya: “Hayaan mong ilibing ng mga patay+ ang kanilang mga patay, at ihayag mo saanman ang Kaharian ng Diyos.”+ 61  Sinabi ng isa pa: “Susunod ako sa iyo, Panginoon, pero pahintulutan mo muna akong magpaalam sa mga kasama ko sa bahay.” 62  Sinabi ni Jesus sa kaniya: “Ang sinumang tumitingin sa mga bagay na nasa likuran habang nag-aararo+ ay hindi karapat-dapat sa Kaharian ng Diyos.”+

Talababa

^ Lit., “awtoridad sa lahat ng demonyo.”
^ Lit., “dalawang.”
^ Lit., “pinagpala ang mga ito.”
^ O posibleng “sinamahan siya ng mga alagad niya.”
^ Tingnan sa Glosari, “Nephesh; Psykhe.”
^ O “mawawalan ng buhay.”
^ O “at nagliwanag na parang kidlat.”
^ Lit., “na malapit na niyang tuparin.”
^ O “masama.”
^ Lit., “maruming.”
^ O “pinakaimportante.”
^ O “isang tagasunod.”
^ O “malapit nang mangyari ang.”
^ Sa Ingles, fox.
^ Lit., “walang mahigan ng kaniyang ulo.”

Study Notes

sandalyas: Lumilitaw na tumutukoy ito sa ekstrang pares ng sandalyas dahil sinabi ni Jesus na huwag silang magdala ng sandalyas. Karaniwan noon na magdala ng ekstrang sandalyas kapag mahaba ang paglalakbay, dahil posibleng mapudpod ang suwelas o mapigtas ang sintas ng suot nilang sandalyas. Noong nagbigay si Jesus ng katulad na tagubilin sa isang naunang pagkakataon, sinabi niya sa mga alagad na ‘isuot’ ang sandalyas nila. (Mar 6:8, 9) At gaya ng binabanggit sa Mat 10:9, 10, sinabi niya sa kanila na huwag “magdala” ng sandalyas, ibig sabihin, huwag na silang magdala ng ekstrang pares bukod pa sa suot nila.

Huwag kayong magdala ng anuman sa paglalakbay: Nang isugo ni Jesus ang mga apostol niya para ipangaral ang “Kaharian ng Diyos” (Luc 9:2), nagbigay siya ng mga tagubilin kung paano isasagawa ang napakahalagang gawaing ito. Mababasa ang mga tagubilin niya sa Mateo, Marcos, at Lucas. (Mat 10:8-10; Mar 6:8, 9; Luc 9:3) Kahit magkakaiba ang salitang ginamit, iisa lang ang ipinapahiwatig ng mga ito: Para makapagpokus ang mga apostol, hindi sila dapat magdala ng ekstrang gamit, dahil paglalaanan sila ni Jehova. Sinasabi ng tatlong ulat na ang mga apostol ay hindi dapat “magdala [o “magsuot” o “magkaroon”] ng . . . ekstrang damit,” bukod sa suot nila. Lumilitaw na karaniwan noon sa mga Hebreo na magdala ng baston, o tungkod, sa paglalakbay (Gen 32:10), at sinasabi ng Mar 6:8: “Huwag magdala ng anuman para sa paglalakbay maliban sa isang tungkod.” Kaya ang tagubilin sa Luc 9:3 (“Huwag kayong magdala ng anuman . . . , kahit tungkod”) ay hindi nangangahulugang huwag silang magdala ng tungkod, kundi huwag silang magdala ng ekstrang tungkod. Kaya sinasabi ni Jesus sa mga alagad niya na hindi sila dapat magdala ng napakaraming gamit sa paglalakbay na magpapabigat lang sa kanila, dahil paglalaanan sila ni Jehova.—Tingnan ang study note sa Luc 10:4, kung saan nagbigay si Jesus ng katulad na mga tagubilin sa 70 alagad na isinugo niya sa ibang pagkakataon.

pera: Lit., “pilak,” o pilak na ginagamit bilang pera.

manatili kayo roon habang kayo ay nasa lugar na iyon: Tinagubilinan ni Jesus ang mga alagad na kapag nakarating sila sa isang nayon at pinatuloy sa isang bahay, dapat silang manatili roon at huwag “magpalipat-lipat ng bahay.” (Luc 10:1-7) Kung hindi sila maghahanap ng matutuluyan na mas komportable, may mapaglilibangan, o may iba pang materyal na bagay, maipapakita nila na mas mahalaga sa kanila ang atas na mangaral kaysa sa mga ito.

manatili kayo roon: Tingnan ang study note sa Mar 6:10.

ipagpag ninyo ang alikabok mula sa inyong mga paa: Pagkagaling ng mga panatikong Judio sa teritoryo ng mga Gentil, ipinapagpag nila ang itinuturing nilang maruming alikabok sa sandalyas nila bago pumasok ulit sa teritoryo ng mga Judio. Pero maliwanag na hindi iyan ang ibig sabihin ni Jesus nang ibigay niya ang tagubiling ito sa mga alagad niya. Ang paggawa nito ay nangangahulugang wala nang pananagutan ang mga alagad sa anumang parusa na ibibigay ng Diyos sa mga tao. Ganito rin ang pananalitang ginamit sa Mat 10:14 at Mar 6:11. Pero idinagdag ni Marcos ang pananalitang “bilang patotoo sa kanila,” at ang idinagdag naman ni Lucas ay bilang patotoo laban sa kanila. Ginawa ito nina Pablo at Bernabe sa Antioquia ng Pisidia. (Gaw 13:51) Nang ipagpag ni Pablo ang damit niya sa Corinto, sinabi niya: “Kasalanan ninyo anuman ang mangyari sa inyo. Ako ay malinis.”—Gaw 18:6.

Herodes: Si Herodes Antipas, anak ni Herodes na Dakila.—Tingnan sa Glosari.

tagapamahala ng distrito: Lit., “tetrarka” (ang ibig sabihin ay “tagapamahala ng sangkapat” ng isang lalawigan), ang tawag sa isang mababang tagapamahala ng distrito o opisyal na namamahala sa isang teritoryo dahil binigyan siya ng kapangyarihan ng Romanong awtoridad. Namahala si Herodes Antipas bilang tetrarka ng Galilea at Perea.—Ihambing ang study note sa Mar 6:14.

Herodes: Tingnan ang study note sa Mat 14:1.

tagapamahala ng distrito: Tingnan ang study note sa Mat 14:1.

Bigyan ninyo sila ng makakain: Ito lang ang himala ni Jesus na pare-parehong iniulat ng apat na Ebanghelyo.​—Mat 14:15-21; Mar 6:35-44; Luc 9:10-17; Ju 6:1-13.

pinagpira-piraso niya ang mga ito: Karaniwan nang lapád, manipis, at matigas ang mga tinapay noon. Kaya naman pinagpipira-piraso ito bago kainin.​—Mat 14:19; 15:36; 26:26; Mar 6:41; 8:6.

basket: Malamang na maliit na basket na may hawakang tali para mabitbit ito ng isang manlalakbay. Sinasabing nakapaglalaman ito ng 7.5 L (2 gal).​—Tingnan ang study note sa Mat 16:9, 10.

basket: Tingnan ang study note sa Mat 14:20.

Habang nananalangin siya: Sa Ebanghelyo ni Lucas, nagtuon siya ng pansin sa panalangin. Si Lucas lang ang bumanggit ng marami sa mga panalangin ni Jesus. Halimbawa, si Lucas lang ang nagsabi na nanalangin si Jesus noong bautismo niya. Lumilitaw na iniulat ni Pablo nang maglaon ang ilang mahahalagang sinabi ni Jesus sa panalanging iyon. (Heb 10:5-9) Ang iba pang pagkakataong nanalangin si Jesus na si Lucas lang ang nag-ulat ay mababasa sa Luc 5:16; 6:12; 9:18, 28; 11:1; 23:46.

mag-isa siyang nananalangin: Nangyari ito malapit sa Cesarea Filipos. (Mat 16:13; Mar 8:27) Si Lucas lang ang nag-ulat na nananalanging mag-isa si Jesus.​—Tingnan ang study note sa Luc 3:21.

Juan: Katumbas sa Tagalog ng pangalang Hebreo na Jehohanan o Johanan, na ang ibig sabihin ay “Si Jehova ay Nagpakita ng Lingap; Si Jehova ay Nagmagandang-Loob.”

Bautista: O “Tagalubog”; tinatawag na “Tagapagbautismo” sa Mar 1:4; 6:14, 24. Lumilitaw na itinuturing itong apelyido, na nagpapakitang si Juan ay kilala sa pagbabautismo sa pamamagitan ng paglulubog sa tubig. Tinukoy siya ng Judiong istoryador na si Flavius Josephus bilang si “Juan, na may apelyidong Bautista.”

Elias: Mula sa pangalang Hebreo na nangangahulugang “Ang Diyos Ko ay si Jehova.”

Juan Bautista: Tingnan ang study note sa Mat 3:1.

Elias: Tingnan ang study note sa Mat 11:14.

Kristo: Ang titulong ito ay mula sa salitang Griego na Khri·stosʹ at katumbas ng titulong “Mesiyas” (mula sa salitang Hebreo na ma·shiʹach), na parehong nangangahulugang “Pinahiran.” Noong panahon ng Bibliya, pinapahiran ng langis ang hihiranging tagapamahala.

ang Kristo: Dito, ang titulong “Kristo” ay may kasamang tiyak na pantukoy sa Griego, maliwanag na para idiin ang katungkulan ni Jesus bilang ang Mesiyas.

Ang Kristo ng Diyos: Tinukoy ni Pedro si Jesus bilang “ang Kristo ng Diyos” (sa Griego, ho Khri·stosʹ tou The·ouʹ). Ang “Kristo” ay katumbas ng “Mesiyas” (mula sa Hebreo na ma·shiʹach), na parehong nangangahulugang “Pinahiran.” Dito, ang “Kristo” ay may kasamang tiyak na pantukoy sa Griego, maliwanag na para idiin ang katungkulan ni Jesus bilang ang Mesiyas.—Tingnan ang study note sa Mat 1:1; 2:4.

lahat ng punong saserdote: Ang terminong Griego dito ay isinasaling “mataas na saserdote” kapag nasa anyong pang-isahan at tumutukoy sa pangunahing kinatawan ng mga tao sa harap ng Diyos. Dito, ang termino na nasa anyong pangmaramihan ay tumutukoy sa pangunahing mga saserdote, kasama na ang dating matataas na saserdote at posibleng pati ang mga pinuno ng 24 na pangkat ng mga saserdote.

mga eskriba: Noong una, ang terminong ito ay tumutukoy sa mga tagakopya ng Kasulatan, pero noong panahon ni Jesus, tumutukoy ito sa mga eksperto sa Kautusan at mga tagapagturo nito.

matatandang lalaki: Sa Bibliya, ang terminong Griego na pre·sbyʹte·ros ay pangunahing tumutukoy sa mga may malaking awtoridad at pananagutan sa isang komunidad o bansa. Minsan, tumutukoy ang termino sa edad ng isang tao (gaya sa Luc 15:25; Gaw 2:17), pero hindi lang ito tumutukoy sa matatanda. Dito, tumutukoy ang termino sa mga lider ng bansang Judio na madalas banggitin kasama ng mga punong saserdote at eskriba. Ang Sanedrin ay binubuo ng mga lalaki mula sa tatlong grupong ito.—Luc 20:1; 22:52, 66; tingnan sa Glosari, “Matanda; Matandang lalaki.”

punong saserdote: Tingnan ang study note sa Mat 2:4 at Glosari.

eskriba: Tingnan ang study note sa Mat 2:4 at Glosari.

dapat niyang itakwil ang kaniyang sarili: Ipinapakita nito ang pagiging handa ng isang tao na lubusang pagkaitan ang sarili o ibigay ang sarili niya sa Diyos. Ang pariralang Griego ay puwedeng isaling “dapat niyang hindian ang sarili niya,” na angkop lang dahil posibleng kasama rito ang pagtanggi sa personal na mga kagustuhan, ambisyon, o ginhawa. (2Co 5:14, 15) Iyon din ang pandiwang Griego na ginamit ni Mateo nang iulat niya ang pagtanggi ni Pedro na kilala nito si Jesus.—Mat 26:34, 35, 75.

pahirapang tulos: O “tulos na pambitay.” Sa klasikal na Griego, ang salitang stau·rosʹ ay pangunahing tumutukoy sa isang patayong tulos o poste. Kapag ginamit sa makasagisag na paraan, tumutukoy ito kung minsan sa pagdurusa, kahihiyan, kalupitan, at kamatayan pa nga na nararanasan ng mga tao dahil sa pagiging tagasunod ni Jesus.—Tingnan sa Glosari.

dapat niyang itakwil ang kaniyang sarili: Ipinapakita nito ang pagiging handa ng isang tao na lubusang pagkaitan ang sarili o ibigay ang sarili niya sa Diyos. Ang pariralang Griego ay puwedeng isaling “dapat niyang hindian ang sarili niya,” na angkop lang dahil posibleng kasama rito ang pagtanggi sa personal na mga kagustuhan, ambisyon, o ginhawa. (2Co 5:14, 15) Ginamit ni Lucas ang pandiwang Griego na ginamit dito at isa pang kaugnay na pandiwa nang iulat niya ang pagtanggi ni Pedro na kilala nito si Jesus.​—Luc 22:34, 57, 61; tingnan ang study note sa Mat 16:24.

pahirapang tulos: Tingnan ang study note sa Mat 16:24.

sangkatauhan: O “sanlibutan.” Galing ito sa salitang Griego na koʹsmos. Sa kontekstong ito, ang ekspresyong paparating na sa sangkatauhan ay posibleng pangunahin nang tumutukoy sa pagpapakilala ni Jesus sa mga tao pagkatapos ng kaniyang bautismo, sa halip na sa kapanganakan niya bilang tao. Pagkatapos ng bautismo niya, isinagawa niya ang ministeryong iniatas sa kaniya, at nagsilbi siyang tagapagdala ng liwanag sa sangkatauhan.—Ihambing ang Ju 3:17, 19; 6:14; 9:39; 10:36; 11:27; 12:46; 1Ju 4:9.

Kasama na siya noon ng sangkatauhan, at katulong siya ng Diyos nang gawin ito: Dito, ang salitang Griego na koʹsmos ay tumutukoy sa sangkatauhan, dahil sinasabi sa dulong bahagi ng talata na hindi siya nakilala nito. Ang terminong Griegong ito ay ginagamit kung minsan sa sekular na mga akda para tumukoy sa uniberso at mga nilalang, at malamang na ganito ang pagkakagamit ni apostol Pablo sa terminong ito noong mga Griego ang kinakausap niya. (Gaw 17:24) Pero sa Kristiyanong Griegong Kasulatan, ang terminong ito ay pangunahin nang tumutukoy sa sangkatauhan o bahagi nito. Totoo, tumulong si Jesus sa paggawa ng lahat ng bagay, kasama na ang langit at lupa at ang lahat ng nandoon. Pero nakapokus ang talatang ito sa papel niya sa paggawa ng tao.—Gen 1:26; Ju 1:3; Col 1:15-17.

sangkatauhan: O “sanlibutan.” Ang salitang Griego na koʹsmos ay madalas na iniuugnay sa sangkatauhan ng mga sekular na Griegong literatura at gayundin ng Bibliya. (Tingnan ang study note sa Ju 1:10.) Sa kontekstong ito, ang koʹsmos ay tumutukoy sa buong sangkatauhan na puwedeng tubusin at inilarawan sa Ju 1:29 na ‘makasalanan,’ dahil nagmana sila ng kasalanan mula kay Adan.

ipinanganak sa mundo: Ginamit dito ni Jesus ang panganganak para ilarawan kung paano “mapapalitan ng kagalakan ang . . . pamimighati.” (Ju 16:20) Ang babaeng nanganganak ay nakakaramdam ng matinding kirot, pero pagkasilang niya sa sanggol, nakakalimutan niya ang lahat ng sakit sa sobrang saya niya. Sa kontekstong ito, ang terminong “mundo” (sa Griego, koʹsmos) ay tumutukoy sa organisadong lipunan ng tao, kung saan ipinanganak ang sanggol. Sa Bibliya, ganito kung minsan ang kahulugan ng terminong “mundo.”—1Co 14:10; 1Ti 6:7; tingnan ang study note sa Luc 9:25.

buong mundo: O “buong sanlibutan.” Ang pangunahing kahulugan ng terminong Griego na koʹsmos, na karaniwang isinasaling “mundo,” ay “kaayusan.” Sa sekular na mga literaturang Griego, puwede itong tumukoy sa sangkatauhan, at ganiyan ang madalas na pagkakagamit sa salitang ito sa Kristiyanong Griegong Kasulatan. (Tingnan ang study note sa Ju 1:9, 10; 3:16.) Pero ang terminong koʹsmos ay hindi lang kasingkahulugan ng sangkatauhan. Sa Bibliya, saklaw pa rin ng salitang koʹsmos ang pangunahing kahulugan nito na “kaayusan,” dahil ang sangkatauhan ay mayroon ding kaayusan—binubuo ito ng iba’t ibang kultura, tribo, bansa, at may sinusunod itong sistemang pang-ekonomiya. (1Ju 3:17; Apo 7:9; 14:6) Iyan ang kahulugan ng terminong “mundo” sa kontekstong ito at sa iba pa. Sa paglipas ng panahon, ang sistema ng mga bagay na nakakaapekto sa buhay ng mga tao ay lumawak at naging mas komplikado dahil sa pagdami ng tao.​—Tingnan ang study note sa Ju 16:21.

mga walong araw pagkatapos niyang sabihin ang mga ito: Ang sabi sa mga ulat nina Mateo at Marcos ay “pagkaraan ng anim na araw.” (Mat 17:1; Mar 9:2) Iba ang bilang na binanggit ni Lucas dahil lumilitaw na isinama niya ang araw kung kailan nangako si Jesus (Luc 9:27) at ang araw kung kailan nagbagong-anyo si Jesus. Ang iniulat nina Mateo at Marcos ay ang buong anim na araw sa pagitan ng dalawang pangyayaring ito. Kapansin-pansin na hindi eksaktong bilang ang binanggit ni Lucas sa pagkalkula niya. Ang sinabi niya ay “mga walong araw.”

para manalangin: Si Lucas lang ang bumanggit ng detalyeng ito may kaugnayan sa pagbabagong-anyo ni Jesus. Binanggit din sa sumunod na talata na “nananalangin” si Jesus. (Luc 9:29) Ang iba pang pagkakataon na nanalangin si Jesus na si Lucas lang ang nag-ulat ay mababasa sa Luc 3:21; 5:16; 6:12; 9:18; 11:1; 23:46.

pag-alis ni Jesus: Ang salitang Griego na eʹxo·dos na ginamit dito ay ginamit din sa 2Pe 1:15 (nakaalis) at Heb 11:22 (pag-alis). Ang pag-alis ni Jesus ay maliwanag na tumutukoy sa kaniyang kamatayan at pagkabuhay-muli bilang espiritu.

isang tinig ang narinig mula sa langit: Ito ang una sa tatlong pagkakataong iniulat sa Ebanghelyo na narinig ng mga tao na nagsalita si Jehova.—Tingnan ang study note sa Luc 9:35; Ju 12:28.

isang tinig: Ito ang huli sa tatlong pagkakataong iniulat sa mga Ebanghelyo na direktang nakipag-usap si Jehova sa mga tao. Ang unang pagkakataon ay nang bautismuhan si Jesus noong 29 C.E., at mababasa ito sa Mat 3:16, 17; Mar 1:11; at Luc 3:22. Ang ikalawa ay nang magbagong-anyo si Jesus noong 32 C.E., na makikita naman sa Mat 17:5; Mar 9:7; at Luc 9:35. At ang ikatlo, na mababasa lang sa Ebanghelyo ni Juan, ay nangyari noong 33 C.E., nang malapit na ang huling Paskuwa ni Jesus. Sinagot ni Jehova ang hiling ni Jesus na luwalhatiin Niya ang Kaniyang pangalan.

isang tinig mula sa ulap: Ito ang ikalawa sa tatlong pagkakataong iniulat sa mga Ebanghelyo na direktang nakipag-usap si Jehova sa mga tao.—Tingnan ang study note sa Luc 3:22; Ju 12:28.

kaisa-isang anak: Ang salitang Griego na mo·no·ge·nesʹ ay nangangahulugang “kaisa-isa; bugtong; nag-iisa sa kaniyang uri; natatangi.” Ang terminong ito ay ginagamit sa Bibliya para ilarawan ang kaugnayan ng anak na lalaki o babae sa mga magulang niya. (Tingnan ang study note sa Luc 7:12; 8:42; 9:38.) Sa mga isinulat ni apostol Juan, kay Jesus lang niya ginamit ang terminong ito (Ju 3:16, 18; 1Ju 4:9), pero hindi niya tinutukoy ang kapanganakan o pagiging tao ni Jesus. Kapag ginagamit ito ni Juan, ang tinutukoy niya ay ang pag-iral ni Jesus bago siya maging tao bilang Logos, o ang Salita, na “sa simula pa lang” ay kasama na ng Diyos “bago pa umiral ang sanlibutan.” (Ju 1:1, 2; 17:5, 24) Si Jesus ang “kaisa-isang anak” dahil siya ang Panganay ni Jehova at ang kaisa-isang direktang nilalang ng Diyos. Tinatawag ding “anak ng tunay na Diyos” o “anak ng Diyos” ang iba pang espiritung nilalang (Gen 6:2, 4; Job 1:6; 2:1; 38:4-7), pero ang lahat ng mga anak na iyon ay nilalang ni Jehova sa pamamagitan ng panganay na Anak (Col 1:15, 16). Kaya ang terminong mo·no·ge·nesʹ ay tumutukoy sa pagiging natatangi ni Jesus at nag-iisa sa kaniyang uri at sa pagiging kaisa-isang anak na direktang nilalang ng Diyos nang walang katulong.—1Ju 5:18; tingnan ang study note sa Heb 11:17.

kaisa-isang Anak: Ang salitang Griego na mo·no·ge·nesʹ ay nangangahulugang “kaisa-isa; bugtong; nag-iisa sa kaniyang uri; natatangi.” Sa mga isinulat ni apostol Juan, kay Jesus lang niya ginagamit ang terminong ito. (Ju 1:14; 3:18; 1Ju 4:9; tingnan ang study note sa Ju 1:14.) Tinatawag din ang ibang espiritung nilalang na mga anak ng Diyos, pero si Jesus lang ang tinatawag na “kaisa-isang Anak.” (Gen 6:2, 4; Job 1:6; 2:1; 38:4-7) Si Jesus, ang panganay na Anak, ang kaisa-isang direktang nilalang ng kaniyang Ama, kaya wala siyang katulad; naiiba siya sa lahat ng iba pang anak ng Diyos. Nilalang sila ni Jehova sa pamamagitan ng panganay na Anak niya. Ganiyan din ang pagkakagamit ni Pablo sa salitang Griego na mo·no·ge·nesʹ nang sabihin niyang si Isaac ay ‘kaisa-isang anak’ ni Abraham. (Heb 11:17) Kahit naging anak ni Abraham si Ismael kay Hagar at may mga anak din siya kay Ketura (Gen 16:15; 25:1, 2; 1Cr 1:28, 32), matatawag pa ring “kaisa-isa” si Isaac, dahil siya lang ang anak na ipinangako ng Diyos kay Abraham at ang nag-iisang anak ni Abraham kay Sara.—Gen 17:16-19.

nag-iisang: Ang salitang Griego na mo·no·ge·nesʹ ay nangangahulugang “kaisa-isa; bugtong; nag-iisa sa kaniyang uri; natatangi.” Ang terminong ito ay ginagamit para ilarawan ang kaugnayan ng anak na lalaki o babae sa mga magulang niya. Sa kontekstong ito, ginamit ang terminong ito para tumukoy sa kaisa-isang anak. Ginamit din ang salitang Griego na ito para tumukoy sa “kaisa-isang anak” ng biyuda sa Nain at sa ‘nag-iisang’ anak na babae ni Jairo. (Luc 7:12; 8:41, 42) Ginamit ng Griegong Septuagint ang mo·no·ge·nesʹ para sa anak na babae ni Jepte. Mababasa doon: “Ito ang kaisa-isa niyang anak. Wala siyang ibang anak, lalaki man o babae.” (Huk 11:34) Sa mga ulat ni apostol Juan, limang beses niyang ginamit ang mo·no·ge·nesʹ para tukuyin si Jesus.—Para sa kahulugan ng terminong ito kapag ginagamit patungkol kay Jesus, tingnan ang study note sa Ju 1:14; 3:16.

dakilang kapangyarihan ng Diyos: O “kadakilaan ng Diyos.” Kapag nagpapagaling si Jesus, hindi niya inaangkin ang papuri. Sa halip, ipinapakita niya na dahil sa kapangyarihan ng Diyos ang mga himalang ito.

pag-akyat niya: Ang terminong Griego na a·naʹlem·psis ay dito lang lumitaw sa Kristiyanong Griegong Kasulatan. Pinaniniwalaan ng marami na tumutukoy ito sa pag-akyat ni Jesus sa langit. Ang kaugnay na pandiwa ay ginamit sa Gaw 1:2, 11, 22 at isinaling “umakyat sa langit” at “dalhin sa langit.”

determinado siyang pumunta: Lit., “ang mukha niya ay nakaharap.” (Ihambing ang Luc 9:51.) May katulad na mga ekspresyon sa Hebreong Kasulatan na tumutukoy sa pag-asam na makuha ang isang bagay o sa pag-abot sa isang tunguhin o layunin (1Ha 2:15; 2Ha 12:17) nang may matinding kagustuhan at determinasyon.​—2Cr 20:3; Dan 11:17, tlb.

Panginoon: Hindi mababasa sa ilang manuskrito ang salitang ito, pero makikita ito sa maraming luma at maaasahang manuskrito.

ilibing ang aking ama: Lumilitaw na hindi ito nangangahulugang patay na ang ama ng lalaki at kailangan lang niyang isaayos ang paglilibing dito. Dahil kung ganito ang kalagayan, imposibleng makausap pa niya si Jesus sa panahong iyon. Sa sinaunang Gitnang Silangan, kapag namatay ang isang kapamilya, karaniwan nang inililibing ito sa araw ding iyon. Kaya malamang na ang ama ng lalaki ay may sakit lang o matanda na, hindi pa patay. At hindi naman sasabihin ni Jesus sa lalaki na iwan ang ama niya na may sakit at nangangailangan ng tulong kung wala siyang ibang kapamilya na puwedeng mag-alaga sa ama niya. (Mar 7:9-13) Kaya para bang sinasabi ng lalaki, ‘Susunod ako sa iyo, pero hindi muna hangga’t buhay pa ang ama ko. Hintayin mo ako hanggang sa mamatay ang ama ko at mailibing ko siya.’ Pero sa pananaw ni Jesus, pinapalampas ng lalaking ito ang pagkakataon na unahin ang Kaharian ng Diyos sa buhay niya.​—Luc 9:60, 62.

ilibing ang aking ama: Lumilitaw na hindi ito nangangahulugang patay na ang ama ng lalaki at kailangan lang niyang isaayos ang paglilibing dito. Dahil kung ganito ang kalagayan, imposibleng makausap pa niya si Jesus sa panahong iyon. Sa sinaunang Gitnang Silangan, kapag namatay ang isang kapamilya, karaniwan nang inililibing ito sa araw ding iyon. Kaya malamang na ang ama ng lalaki ay may sakit lang o matanda na, hindi pa patay. At hindi naman sasabihin ni Jesus sa lalaki na iwan ang ama niya na may sakit at nangangailangan ng tulong kung wala siyang ibang kapamilya na puwedeng mag-alaga sa ama niya. (Mar 7:9-13) Kaya para bang sinasabi ng lalaki, ‘Susunod ako sa iyo, pero hindi muna hangga’t buhay pa ang ama ko. Hintayin mo ako hanggang sa mamatay ang ama ko at mailibing ko siya.’ Pero sa pananaw ni Jesus, pinapalampas ng lalaking ito ang pagkakataon na unahin ang Kaharian ng Diyos sa buhay niya.​—Luc 9:60, 62.

Hayaan mong ilibing ng mga patay ang kanilang mga patay: Gaya ng makikita sa study note sa Luc 9:59, malamang na hindi pa patay ang ama ng lalaking kausap ni Jesus, kundi may sakit lang o matanda na. Kaya parang sinasabi ni Jesus: ‘Hayaan mong ilibing ng mga patay sa espirituwal ang kanilang mga patay.’ Ibig sabihin, hindi dapat ipagpaliban ng lalaki ang desisyon niyang sumunod kay Jesus, dahil lumilitaw na mayroon naman siyang mga kamag-anak na puwedeng mag-alaga sa ama niya. Kung susunod kay Jesus ang lalaki, magkakaroon siya ng pag-asang mabuhay magpakailanman, hindi tulad ng mga patay sa espirituwal sa paningin ng Diyos. Makikita sa sagot ni Jesus na ang pag-una sa Kaharian ng Diyos at pangangaral tungkol dito nang malawakan ay mahalaga para manatiling buháy sa espirituwal.

sinumang tumitingin sa mga bagay na nasa likuran habang nag-aararo: Ginamit ni Jesus ang pag-aararo para idiin ang kahalagahan ng buong-pusong paglilingkod. Inilalarawan niya rito ang isang tao na gustong maging alagad pero gusto munang magpaalam sa pamilya niya bago sumunod kay Jesus. (Luc 9:61) Kung hindi nakapokus ang nag-aararo, magiging tabingi ang tudling. O kung huminto siya sa pag-aararo para lumingon, hindi niya matatapos sa oras ang gawain sa bukid. Kapag ang isang tao na inanyayahang maging alagad ni Kristo ay nawala sa pokus sa pagganap sa atas niya, hindi siya magiging karapat-dapat sa Kaharian ng Diyos.

Media

Tungkod at Lalagyan ng Pagkain
Tungkod at Lalagyan ng Pagkain

Karaniwan nang may tungkod o baston ang mga Hebreo noon, at marami itong gamit, gaya ng pansuporta (Exo 12:11; Zac 8:4; Heb 11:21), pandepensa o pamprotekta (2Sa 23:21), panggiik (Isa 28:27), at pang-ani ng olibo (Deu 24:20; Isa 24:13). Ang lalagyan ng pagkain ay isang bag na karaniwan nang gawa sa katad at isinasabit sa balikat ng mga naglalakbay, pastol, magsasaka, at iba pa. Pinaglalagyan ito ng pagkain, damit, at iba pang bagay. Nang isugo ni Jesus ang mga apostol niya para mangaral, nagbigay siya ng mga tagubilin, kasama na ang tungkol sa pagdadala ng tungkod at lalagyan ng pagkain. Dapat na makontento ang mga apostol sa kung ano ang dala nila at huwag nang mag-alala dahil wala silang dalang ekstra; si Jehova ang maglalaan sa kanila.—Tingnan ang study note sa Luc 9:3 at 10:4 para sa ibig sabihin ng mga tagubilin ni Jesus.

Baryang Ginawa ni Herodes Antipas
Baryang Ginawa ni Herodes Antipas

Makikita sa larawan ang magkabilang panig ng baryang tanso na may halong ibang metal na ginawa noong mga panahong nangangaral si Jesus. Ang baryang ito ay ipinagawa ni Herodes Antipas, na tetrarka noon, o tagapamahala ng distrito, ng Galilea at Perea. Nang sabihin ng mga Pariseo kay Jesus na gusto siyang patayin ni Herodes, malamang na nasa Perea siya na sakop ni Herodes habang papunta sa Jerusalem. Nang sumagot si Jesus, tinawag niya si Herodes na “asong-gubat.” (Tingnan ang study note sa Luc 13:32.) Dahil karamihan ng sakop ni Herodes ay mga Judio, pumili siya ng disenyo ng barya na katanggap-tanggap sa mga Judio, gaya ng sanga ng palma (1) at putong (2).

Basket
Basket

Sa Bibliya, iba’t ibang salita ang ginamit para sa iba’t ibang klase ng basket. Halimbawa, ang salitang Griego para sa 12 lalagyan na ginamit para tipunin ang mga natirang pagkain pagkatapos na makahimalang pakainin ni Jesus ang mga 5,000 lalaki ay nagpapahiwatig na maliliit ang mga basket na ito. Pero ibang salitang Griego ang ginamit para sa pitong basket na pinaglagyan ng natirang pagkain matapos pakainin ni Jesus ang mga 4,000 lalaki. (Mar 8:8, 9) Ang salitang iyon ay tumutukoy sa isang malaking basket o kaíng, at iyon din ang salitang ginamit para sa basket na pinaglagyan kay Pablo nang ibaba siya mula sa isang butas sa pader ng Damasco.—Gaw 9:25.

Bundok Hermon
Bundok Hermon

Ang Bundok Hermon ay may taas na 2,814 m (9,232 ft) at malapit sa Cesarea Filipos. Ito ang pinakamataas na bundok sa Israel. Ang water vapor ay nagiging hamog dahil sa niyebe sa tuktok ng bundok, at ito ang dumidilig sa mga pananim sa panahon ng mahabang tagtuyot. (Aw 133:3) Ang natutunaw na niyebe mula rito ang pangunahing pinanggagalingan ng tubig sa Ilog Jordan. Ang Bundok Hermon ay isa sa posibleng lugar kung saan nagbagong-anyo si Jesus.—Mat 17:2.

Bundok Hermon Mula sa Hula Valley Nature Reserve
Bundok Hermon Mula sa Hula Valley Nature Reserve

Ang Bundok Hermon ay nasa hilagang hangganan ng Lupang Pangako. Marami itong kapansin-pansing taluktok, at ang pinakamataas ay 2,814 m (9,232 ft) mula sa lebel ng dagat. Ang mga taluktok na ito ay nasa timugang bahagi ng bulubundukin ng Anti-Lebanon. Posibleng sa Bundok Hermon nagbagong-anyo si Jesus.

Lungga ng mga Asong-Gubat at Pugad ng mga Ibon
Lungga ng mga Asong-Gubat at Pugad ng mga Ibon

Ikinumpara ni Jesus ang sitwasyon niya, na walang bahay, sa mga asong-gubat na may lungga at mga ibon na may pugad. Ang uri ng asong-gubat na nasa larawan (Vulpes vulpes) ay hindi lang sa Gitnang Silangan makikita, kundi pati sa Aprika, Asia, Europa, at Hilagang Amerika at mayroon na rin sa Australia. Karaniwan nang nakatira sila sa mga uka sa bato o hukay na ginawa ng ibang hayop pero napabayaan na o inagaw nila. Kung hindi naman, naghuhukay sila para gumawa ng sariling lungga. Ang ibon na makikita rito, ang Cetti’s Warbler (Cettia cetti), ay isa sa mga 470 uri ng ibon na makikita sa Israel bawat taon. Magkakaiba rin ang pugad ng mga ibon; may mga nasa puno, hungkag na katawan ng puno, at mga bangin. Gawa ito sa mga sanga, dahon, damong-dagat, balahibo ng tupa, dayami, lumot, at balahibo ng ibon. Dahil sa sari-saring likas na kapaligirang matatagpuan sa bansa, gaya ng matataas at malalamig na bundok, malalalim at maiinit na lambak, tuyot na mga disyerto, at mga baybayin sa timog-silangan ng Dagat Mediteraneo, gustong-gusto ng mga ibon na manirahan dito. May naninirahan dito nang permanente, at ang iba naman ay nandarayuhan.

Pag-aararo
Pag-aararo

Karaniwan nang ginagawa ang pag-aararo sa taglagas kapag napalambot na ng ulan ang lupa na tumigas dahil sa init ng araw sa panahon ng tag-init. (Tingnan ang Apendise B15.) Ang ilang araro ay may matulis na piraso ng kahoy, na malamang na metal ang dulo, at nakakabit sa isang pahabang kahoy na hinihila ng isang hayop o higit pa. Matapos araruhin ang lupa, inihahasik ang mga binhi. Sa Hebreong Kasulatan, madalas gamitin sa mga ilustrasyon ang pag-aararo dahil pamilyar dito ang mga tao. (Huk 14:18; Isa 2:4; Jer 4:3; Mik 4:3) Madalas gamitin ni Jesus ang mga gawaing pang-agrikultura para magturo ng mahahalagang aral. Halimbawa, ginamit niya ang pag-aararo para idiin ang kahalagahan ng buong-pusong paglilingkod. (Luc 9:62) Kung hindi nakapokus ang nag-aararo, magiging tabingi ang tudling. Kapag ang alagad ni Kristo ay hindi rin nakapokus o lumilihis sa atas niya, hindi siya magiging karapat-dapat sa Kaharian ng Diyos.

BAGONG SANLIBUTANG SALIN NG BANAL NA KASULATAN (EDISYON SA PAG-AARAL)
Lucas 9
Tagalog
Basahin ang Bibliya Online.
https://assetsnffrgf-a.akamaihd.net/assets/m/1001070103/univ/art/1001070103_univ_sqr_xl.jpg
nwtsty