Mga Gawa ng mga Apostol 24:1-27
Study Notes
matatandang lalaki: Dito, tumutukoy ang termino sa mga lider ng bansang Judio na madalas banggitin kasama ng mga punong saserdote at eskriba.—Tingnan ang study note sa Mat 16:21.
pangmadlang tagapagsalita: O “abogado.” Ang salitang Griego na rheʹtor ay tumutukoy noon sa isang “pangmadlang tagapagsalita; orador,” pero nang maglaon, tumutukoy na rin ito sa isang “tagapagsalita sa korte; tagapagtanggol; abogado.” Iniharap ni Tertulo kay Gobernador Felix sa Cesarea ang kaso ng mga Judio laban kay Pablo.
salot: O “pasimuno ng gulo.” Dalawang beses lang lumitaw sa Kristiyanong Griegong Kasulatan ang salitang Griegong ito, at ang isa ay sa Luc 21:11, kung saan tumutukoy ito sa literal na mga salot, o epidemya. Dito sa Gaw 24:5, tumutukoy naman ito sa isang tao na itinuturing na “salot,” o isa na nagiging sanhi ng problema, pasimuno ng gulo, o peste sa lipunan.
lupa: Tingnan ang study note sa Luc 2:1.
sekta: Ang salitang Griego na isinalin ditong “sekta” ay haiʹre·sis (kung saan nanggaling ang salitang Ingles na “heresy”). Lumilitaw na orihinal itong nangangahulugang “pagpili.” Ganiyan ang pagkakagamit ng Septuagint sa salitang ito sa Lev 22:18, kung saan binanggit na maghahandog ang mga Israelita ng “anumang mapili nilang ihandog.” Sa Kristiyanong Griegong Kasulatan naman, ang terminong ito ay tumutukoy sa isang grupo ng mga tao na may naiibang mga paniniwala o doktrina. Tinatawag na sekta ang dalawang pangunahing grupo ng Judaismo—ang mga Pariseo at Saduceo. (Gaw 5:17; 15:5; 26:5) Tinatawag ng mga di-Kristiyano ang Kristiyanismo na “sekta” o “sekta ng mga Nazareno” dahil posibleng iniisip nilang humiwalay lang ito sa Judaismo. (Gaw 24:5, 14; 28:22) Ang salitang Griego na haiʹre·sis ay ginamit din para tumukoy sa mga grupong nabuo sa loob ng kongregasyong Kristiyano. Idiniin ni Jesus na magkakaisa ang mga tagasunod niya at ipinanalangin niya ito. (Ju 17:21) Nagsikap din ang mga apostol na mapanatili ang pagkakaisa ng kongregasyong Kristiyano. (1Co 1:10; Jud 17-19) Kung maggugrupo-grupo ang mga miyembro ng kongregasyon, masisira ang pagkakaisa nila. Kaya kapag ginagamit ang salitang Griego na haiʹre·sis para sa ganitong mga grupo, negatibo ang kahulugan nito. Tumutukoy ito sa mga grupong nakakasira ng pagkakaisa o sa mga sekta. Kapag hindi nagkakaisa sa paniniwala ang mga tao, puwedeng magkaroon ng matitinding pagtatalo, pagkakabaha-bahagi, at pag-aaway pa nga. (Ihambing ang Gaw 23:7-10.) Kaya dapat talagang iwasan ang pagbuo ng mga sekta at ituring itong isa sa “mga gawa ng laman.”—Gal 5:19-21; 1Co 11:19; 2Pe 2:1.
Nazareno: Tingnan ang study note sa Mar 10:47.
Sa ilang mas bagong manuskritong Griego at sinaunang salin sa iba’t ibang wika, makikita ang pananalitang ito sa talata 6-8: “at gusto sana namin siyang hatulan ayon sa Kautusan namin. (7) Pero dumating si Lisias na kumandante ng militar at puwersahan siyang inagaw sa amin (8) at inutusan ang mga nag-aakusa sa kaniya na pumunta sa iyo.” Pero hindi ito mababasa sa pinakaluma at pinakamaaasahang mga manuskrito, kaya lumilitaw na hindi talaga ito bahagi ng Gawa.—Tingnan ang Ap. A3.
naglilingkod ako: O “nag-uukol ako ng sagradong paglilingkod; sumasamba ako.” Ang pandiwang Griego na la·treuʹo ay pangunahin nang tumutukoy sa paglilingkod at sa ilang konteksto ay puwedeng isaling “sumamba.” Sa Bibliya, ang salitang Griego na la·treuʹo ay karaniwan nang tumutukoy sa paglilingkod sa Diyos o sa paglilingkod na may kaugnayan sa pagsamba sa kaniya (Mat 4:10; Luc 1:74; 2:37; 4:8; Ro 1:9; Fil 3:3; 2Ti 1:3; Heb 9:14; 12:28; Apo 7:15; 22:3), gaya ng paglilingkod sa templo (Heb 8:5; 9:9; 10:2; 13:10). Sa ilang pagkakataon, tumutukoy ito sa huwad na pagsamba—paglilingkod, o pagsamba, sa mga nilalang.—Gaw 7:42; Ro 1:25.
bubuhaying muli: Ang salitang Griego na a·naʹsta·sis ay literal na nangangahulugang “pagbangon; pagtayo.” Ginamit ito nang mga 40 beses sa Kristiyanong Griegong Kasulatan para tumukoy sa pagkabuhay-muli ng mga patay. (Ang ilang halimbawa ay makikita sa Mat 22:31; Gaw 2:31; 4:2; 17:18, 32; 23:6; 1Co 15:12, 13.) Sa salin ng Septuagint sa Isa 26:19, ginamit ang anyong pandiwa ng a·naʹsta·sis bilang katumbas ng pandiwang Hebreo na “mabuhay” sa ekspresyong “ang iyong mga patay ay mabubuhay.”—Tingnan sa Glosari, “Pagkabuhay-muli.”
opisyal ng hukbo: O “senturyon,” kumandante ng mga 100 sundalo sa hukbong Romano.
Drusila: Ang ikatlo at bunsong anak na babae ni Herodes Agripa I, ang Herodes na binabanggit sa Gaw 12:1. Isinilang si Drusila noong mga 38 C.E., at kapatid siya nina Agripa II, Bernice, at Mariamne III. (Tingnan ang study note sa Gaw 25:13 at Glosari, “Herodes.”) Si Gobernador Felix ang pangalawa niyang asawa. Una siyang ikinasal sa hari ng Sirya na si Azizus mula sa Emesa. Pero nakipagdiborsiyo siya rito at nagpakasal kay Felix noong mga 54 C.E., o noong mga 16 anyos siya. Posibleng naroon siya nang sabihin ni Pablo kay Felix ang “tungkol . . . sa tamang paggawi, pagpipigil sa sarili, at darating na paghatol.” (Gaw 24:25) Nang ibigay ni Felix ang pagkagobernador kay Festo, iniwan niya sa bilangguan si Pablo para makuha “ang pabor ng mga Judio,” at iniisip ng ilan na ginawa niya iyon para matuwa ang bata niyang asawa, na isang Judio.—Gaw 24:27.
Media
Binubuo ng 71 miyembro ang mataas na hukuman ng mga Judio na tinatawag na Dakilang Sanedrin. Ito ay nasa Jerusalem. (Tingnan sa Glosari, “Sanedrin.”) Ayon sa Mishnah, ang mga upuan ay nakaayos nang pakurba at may tatlong hilera na hagdan-hagdan, at may dalawang eskriba sa mga pagdinig para isulat ang hatol ng korte. Ang ilang bahagi ng korte na makikita rito ay batay sa istrakturang natagpuan sa Jerusalem na sinasabi ng ilan na ang Pulungan ng Sanggunian noong unang siglo.—Tingnan ang Apendise B12, mapa na “Jerusalem at ang Palibot Nito.”
1. Mataas na saserdote
2. Mga miyembro ng Sanedrin
3. Nasasakdal
4. Mga eskriba