Skip to content

Skip to table of contents

KAPÍTULU 7

Ita hafolin moris ka lae?

Ita hafolin moris ka lae?

“Ita mak hun ba moris.”​—SALMO 36:9.

1, 2. (a) Jeová fó ita prezente furak saida? (b) Saida mak Jeová fó ba ita atu iha moris neʼebé diʼak liu?

 JEOVÁ fó prezente furak ida ba ita ida-idak. Prezente neʼe mak moris. (Génesis 1:27) Nia hakarak ita atu iha moris neʼebé diʼak liu. Tan neʼe nia fó prinsípiu sira neʼebé bele ajuda ita atu halo desizaun diʼak. Ita tenke uza prinsípiu sira-neʼe “atu hatene saida mak loos no saida mak sala”. (Ebreu 5:14) Bainhira ita halo nuneʼe, ita husik Jeová treinu ita atu bele iha hanoin neʼebé loos. Bainhira ita moris tuir prinsípiu sira husi Bíblia no haree oinsá ida-neʼe ajuda ita-nia moris, ita sei hafolin liután prinsípiu sira-neʼe.

2 Ita hasoru situasaun oioin iha ita-nia moris. Dala ruma situasaun oioin mosu no la iha ukun-fuan iha Bíblia kona-ba situasaun neʼe. Porezemplu, karik ita presiza halo desizaun kona-ba tratamentu médiku neʼebé uza raan. Oinsá mak ita bele foti desizaun neʼebé halo Jeová kontente? Bíblia iha prinsípiu sira neʼebé ajuda ita hatene saida mak Jeová nia hanoin kona-ba moris no raan. Se ita komprende prinsípiu sira-neʼe, ita bele halo desizaun diʼak no iha konxiénsia diʼak. (Provérbios 2:6-11) Agora, mai ita aprende kona-ba prinsípiu balu.

MAROMAK NIA HANOIN KONA-BA MORIS NO RAAN

3, 4. (a) Oinsá Maromak fó sai ninia hanoin kona-ba raan? (b) Raan reprezenta saida?

3 Bíblia hanorin ita katak raan mak sagradu tanba reprezenta moris. Moris mak folin-boot ba Jeová. Bainhira Caim oho tiha ninia alin Abel, Jeová hatete ba Caim: “Ó-nia alin nia raan hakilar mai haʼu husi rai.” (Génesis 4:10) Abel nia raan reprezenta ninia moris. Kuandu Jeová koʼalia kona-ba Abel nia raan, nia refere ba Abel nia moris.

4 Depois Rai-Nabeen iha Noé nia tempu, Maromak hatete ba ema katak sira bele han naʼan. Maibé nia hatete: “Naʼan hamutuk ho ninia raan, katak ninia moris, imi keta han ida-neʼe.” (Génesis 9:4) Mandamentu neʼe aplika ba Noé nia bei-oan hotu, inklui mós ita. Ba Jeová, raan reprezenta moris. Ita presiza iha hanoin hanesan nia kona-ba raan.​—Salmo 36:9.

5, 6. Oinsá mak Moisés nia Ukun-Fuan hatudu sai Jeová nia hanoin kona-ba moris no raan?

5 Ukun-Fuan neʼebé Jeová fó ba Moisés dehan: “Se ema ida . . . han raan husi kriatura ruma, haʼu sei la simu ema neʼe tanba nia han raan, no haʼu sei oho nia husi povu nia leet. Tanba kriatura hotu nia moris mak iha ninia raan.”​—Levítico 17:10, 11.

6 Moisés nia Ukun-Fuan dehan katak bainhira ema ida oho animál ruma atu han, nia tenke fakar animál neʼe nia raan ba rai. Neʼe hatudu katak animál nia raan mak sagradu no Jeová nian. (Deuteronómio 12:16; Ezequiel 18:4) Maibé Jeová la husu ema Izraél atu hasai raan turuk ida-idak toʼo hotu husi animál neʼebé sira oho. Se sira hakaʼas an ona atu hasai raan, sira bele han animál nia naʼan ho konxiénsia neʼebé moos. Hodi respeitu animál nia raan, sira hatudu katak sira respeitu Jeová, Hun ba moris. Ukun-Fuan mós haruka ema Izraél atu hasaʼe animál nuʼudar sakrifísiu atu taka ema nia sala.—Haree Apéndise 19 no 20.

7. Oinsá David hatudu respeitu ba raan?

7 Ita bele komprende katak raan mak folin-boot hodi hanoin kona-ba buat neʼebé David halo bainhira nia funu hasoru ema Filístia. David nia soldadu sira haree katak David hamrook loos, tan neʼe sira tama ba inimigu nia hela-fatin no tau sira-nia moris iha perigu laran hodi kuru bee ba David. Maibé bainhira sira lori bee ba David, nia lakohi hemu no “fakar bee neʼe ba rai iha Jeová nia oin”. David hatete: “Oh Jeová, haʼu sei nunka hemu bee neʼe! Haʼu sei la hemu raan husi mane sira neʼebé tau sira-nia moris iha perigu laran hodi kuru bee neʼe ba haʼu.” David komprende katak moris no raan mak folin-boot ba Maromak.​—2 Samuel 23:15-17.

8, 9. Ohin loron, ema Kristaun presiza iha hanoin saida kona-ba raan?

8 Depois Jesus mate, Maromak nia povu la presiza hasaʼe tan animál nuʼudar sakrifísiu. Maibé sira nafatin presiza iha hanoin neʼebé loos kona-ba raan. Jeová hakarak ema Kristaun atu halo tuir nafatin Moisés nia Ukun-Fuan balu, neʼe inklui “hasees an . . . husi raan”. Mandamentu neʼe importante hanesan ho mandamentu atu hasees an husi sala seksuál ka adora estátua.​—Apóstolu 15:28, 29.

Oinsá haʼu sei esplika haʼu-nia desizaun kona-ba uza raan nia parte kiʼik liu?

9 Nuneʼe mós ohin loron. Nuʼudar ema Kristaun, ita hatene katak Jeová mak Hun ba moris no moris hotu mak ninian. Ita mós hatene katak raan mak sagradu no reprezenta moris. Tan neʼe ita presiza hanoin didiʼak Bíblia nia prinsípiu sira bainhira halo desizaun kona-ba tratamentu médiku neʼebé uza raan.

TRATAMENTU MÉDIKU NEʼEBÉ UZA RAAN

10, 11. (a) Oinsá Testemuña ba Jeová nia hanoin kona-ba transfuzaun raan tomak ka parte importante haat? (b) Desizaun saida deʼit mak ema Kristaun ida-idak tenke halo rasik?

10 Testemuña ba Jeová komprende katak “hasees an . . . husi raan” laʼós deʼit la han ka la hemu raan. Maibé neʼe mós inklui la simu transfuzaun raan, la halo doasaun raan, no la rai ita-nia raan atu uza fali nuʼudar transfuzaun. Neʼe mós katak la simu raan nia parte importante haat liuhusi transfuzaun. Raan nia parte importante sira-neʼe mak glóbulu mean, glóbulu mutin, plaketa no plazma.

11 Raan nia parte importante haat neʼe bele mós haketak tan ba parte kiʼik liu atu halo ai-moruk. Ema Kristaun ida-idak tenke deside se hakarak simu ka la simu raan nia parte kiʼik sira-neʼe. Ema Kristaun ida-idak mós tenke deside kona-ba tratamentu médiku neʼebé uza fali ninia raan rasik. Ema ida-idak tenke deside nanis kona-ba dalan neʼebé doutór sira bele uza ninia raan durante operasaun, tratamentu ruma, ka teste médiku.​—Haree Apéndise 21.

12. (a) Tanbasá Jeová interese ba desizaun neʼebé ita rasik halo hodi tuir ita-nia konxiénsia? (b) Oinsá mak ita bele halo desizaun diʼak kona-ba tratamentu médiku?

12 Jeová interese ba desizaun neʼebé ita halo hodi tuir ita-nia konxiénsia ka lae? Sin, Jeová interese ba ita-nia hanoin no motivu. (Lee Provérbios 17:3; 24:12.) Tan neʼe, bainhira ita halo desizaun kona-ba tratamentu médiku, ita presiza halo orasaun hodi husu Jeová nia matadalan, no tuirmai halo riset kona-ba tratamentu neʼe. Depois neʼe, ita uza ita-nia konxiénsia neʼebé hetan ona treinu husi Bíblia atu halo desizaun. Ita labele husu ba ema seluk kona-ba saida mak sira sei halo se sira hasoru situasaun neʼebé hanesan, no ema seluk mós labele koko atu fó influénsia ba ita-nia desizaun. Ema Kristaun ida-idak “lori ninia todan rasik”.​—Galásia 6:5; Roma 14:12.

JEOVÁ NIA UKUN-FUAN HATUDU SAI NINIA DOMIN

13. Jeová nia ukun-fuan no prinsípiu sira kona-ba raan hanorin ita saida kona-ba nia?

13 Buat hotu neʼebé Jeová haruka ita atu halo mak ba ita-nia diʼak no hatudu katak nia hadomi ita. (Salmo 19:7-11) Maibé ita halo tuir nia laʼós deʼit tanba ninia mandamentu sira fó benefísiu mai ita. Ita halo tuir tanba ita hadomi nia. Ita-nia domin ba Jeová book ita atu la simu transfuzaun raan. (Apóstolu 15:20) Neʼe mós proteje ita-nia saúde. Ema barak ohin loron hatene katak transfuzaun raan bele lori perigu, no doutór barak mós fiar katak halo operasaun neʼebé la uza raan mak diʼak ba pasiente sira. Klaru katak Jeová nia dalan sira mak matenek no domin.​—Lee Isaias 55:9; João 14:21, 23.

14, 15. (a) Ukun-fuan saida deʼit mak Jeová fó ba ninia povu atu proteje sira? (b) Oinsá Ita bele aplika prinsípiu sira husi ukun-fuan sira-neʼe?

14 Maromak nia ukun-fuan sempre lori diʼak ba ninia povu. Jeová fó ukun-fuan ba ema Izraél antigu atu proteje sira husi asidente neʼebé sériu. Porezemplu, ukun-fuan ida hatete katak uma-naʼin tenke harii moru badak iha ninia uma-leten neʼebé tetuk atu nuneʼe ema labele monu. (Deuteronómio 22:8) Ukun-fuan ida seluk dehan katak se ema iha karau-aman neʼebé siʼak, ema neʼe presiza kontrola karau neʼe atu la ataka ka oho ema. (Éxodo 21:28, 29) Se ema Izraél ida la halo tuir ukun-fuan sira-neʼe, nia mak sala kuandu ema ida mate.

15 Ukun-fuan sira-neʼe hatudu katak moris mak folin-boot ba Jeová. Oinsá ida-neʼe kona ita? Ita presiza hatudu katak ita respeitu moris hodi tau matan ba ita-nia uma, karreta ka motór atu seguru nafatin, lori karreta ka motór ho seguru, no hili didiʼak atividade halimar nian. Ema balu, liuliu joven sira, sente katak buat aat sei la kona sira, entaun sira tau sira-nia an iha perigu laran no la hanoin kona-ba konsekuénsia. Maibé Jeová la gosta ida-neʼe. Nia hakarak ita atu hafolin ita-nia moris no ema seluk nia moris.​—Eclesiastes 11:9, 10.

16. Jeová hanoin oinsá kona-ba ema neʼebé halo abortu?

16 Ema hotu nia moris mak folin-boot ba Jeová. Bebé neʼebé iha inan nia kabun mós folin-boot ba Jeová. Tuir Moisés nia Ukun-Fuan, se ema ida la ho neon hakanek feto ida neʼebé isin-rua no feto neʼe ka ninia oan mate, Jeová haree ema neʼebé halo ida-neʼe nuʼudar ohodór. Neʼe hatudu katak maski neʼe asidente deʼit, maibé ema ida mate ona, entaun moris tenke troka ho moris. (Lee Éxodo 21:22, 23.) Tuir Maromak nia haree, bebé iha inan nia kabun mak ema neʼebé moris. Entaun, tuir Ita-nia hanoin, Jeová hanoin oinsá kona-ba ema neʼebé halo abortu? Nia sente oinsá bainhira nia haree bebé rihun ba rihun mate tinan-tinan tanba ema halo abortu?

17. Tanbasá feto neʼebé uluk halo abortu antes aprende kona-ba Jeová bele sente kmaan?

17 Oinsá se uluk feto ida halo abortu antes aprende kona-ba Jeová nia hanoin? Nia bele fiar katak Jeová bele perdua nia tanba Jesus nia sakrifísiu. (Lucas 5:32; Éfeso 1:7) Se uluk feto ida halo sala hanesan neʼe, maibé nia arrepende an ho laran, nia la presiza kontinua fó-sala ba ninia an. “Jeová laran-sadiʼa no laran-diʼak . . . Hanesan lorosaʼe dook husi loromonu, nuneʼe mós nia tau ita-nia sala sira dook loos husi ita.”​—Salmo 103:8-14.

LABELE ODI EMA

18. Tanbasá ita tenke hakaʼas an atu halakon tiha sentimentu odi?

18 Ita-nia sentimentu ba ema seluk mós hatudu katak ita respeitu moris neʼebé Maromak fó nuʼudar prezente. Apóstolu João hakerek: “Ema hotu neʼebé odi ninia maluk, ema neʼe mak ohodór.” (1 João 3:15) Karik ita la gosta ema ruma. Se ita la kuidadu, neʼe bele hamosu sentimentu odi. Odi bele halo ita la respeitu ema seluk, duun matak sira, ka hein katak sira mate lalais. Jeová hatene oinsá ita sente kona-ba ema seluk. (Levítico 19:16; Deuteronómio 19:18-21; Mateus 5:22) Se ita odi ema seluk, ita tenke hakaʼas an atu halakon tiha sentimentu neʼe.​—Tiago 1:14, 15; 4:1-3.

19. Saida mak dalan seluk atu hatudu katak ita hafolin moris?

19 Iha dalan seluk tan atu hatudu katak ita hafolin moris. Iha Salmo 11:5, ita aprende katak Jeová “odi ema hotu neʼebé gosta violénsia”. Se ita hili atividade halimar nian neʼebé iha violénsia, karik neʼe hatudu katak ita gosta violénsia. Ita lakohi atu hatama liafuan, ideia no dezeñu kona-ba violénsia iha ita-nia neon, loos ka lae? Maibé ita hakarak atu halo nakonu ita-nia neon ho hanoin neʼebé moos no hakmatek.​—Lee Filipe 4:8, 9.

LABELE SAI PARTE BA ORGANIZASAUN NEʼEBÉ LA RESPEITU MORIS

20-22. (a) Oinsá Jeová haree Satanás nia mundu? (b) Oinsá Maromak nia povu bele hatudu katak sira “laʼós parte husi mundu”?

20 Satanás nia mundu la respeitu moris, no ba Jeová, mundu neʼe halo sala tanba fakar ema nia raan hanesan ohodór. Durante tinan atus ba atus, governu sira halo ema barak mate, inklui Jeová nia atan barak. Bíblia kompara governu sira-neʼe ho animál fuik neʼebé siʼak. (Daniel 8:3, 4, 20-22; Apokalipse 13:1, 2, 7, 8) Ohin loron, faʼan armas mak negósiu neʼebé boot. Ema manán osan barak hodi faʼan armas sira-neʼe. Neʼe hatudu ho klaru katak “aat-naʼin mak domina mundu tomak”.​—1 João 5:19.

21 Maibé ema Kristaun loos “laʼós parte husi mundu neʼe”. Jeová nia povu neutrál kona-ba polítiku no funu. Sira la oho ema no mós la apoia grupu neʼebé halo funu ka kompañia neʼebé halo armas. (João 15:19; 17:16) Ema Kristaun la halo violénsia hodi kontra ema neʼebé fó-terus ba sira. Jesus hanorin katak ita tenke hadomi mós ita-nia inimigu sira.​—Mateus 5:44; Roma 12:17-21.

22 Relijiaun sira mós hola parte atu oho ema millaun ba millaun. Bíblia koʼalia kona-ba Babilónia Boot, katak relijiaun falsu hotu, hodi dehan: “Iha sidade neʼe [ka, Babilónia Boot] iha profeta sira-nia raan, ema santu sira-nia raan no mós raan husi sira hotu neʼebé ema oho tiha iha mundu.” Tan neʼe mak Jeová haruka ita: “Haʼu-nia povu, sai husi nia.” Sira neʼebé adora Jeová la sai parte ba relijiaun falsu.​—Apokalipse 17:6; 18:2, 4, 24.

23. Ita presiza halo saida deʼit atu “sai husi” Babilónia Boot?

23 Atu “sai husi” Babilónia Boot, ita presiza hatudu sai ho klaru katak ita laʼós tan parte ba relijiaun falsu. Porezemplu, karik ita presiza hasai tiha ita-nia naran husi relijiaun ruma. Maibé laʼós neʼe deʼit, ita mós presiza odi no la simu tan buat aat sira neʼebé relijiaun falsu halo. Relijiaun falsu sira simu no apoia hahalok la morál, polítika, no hahalok kaan-teen. (Lee Salmo 97:10; Apokalipse 18:7, 9, 11-17) Rezultadu mak durante tinan atus ba atus ema millaun ba millaun mate.

24, 25. Tanbasá aprende kona-ba Jeová lori dame no konxiénsia neʼebé moos?

24 Antes aprende kona-ba Jeová, karik ita apoia buat aat husi Satanás nia mundu neʼe. Maibé agora ita halo ona mudansa. Ita simu ona Jesus nia sakrifísiu no dedika an ba Maromak. Ita sente ona Jeová “fó kmaan” ba ita. Ita sente dame no iha konxiénsia neʼebé diʼak tanba hatene katak ita halo Maromak kontente.​—Apóstolu 3:19; Isaias 1:18.

25 Maski uluk ita sai parte ba organizasaun neʼebé la respeitu moris, Jeová bele perdua ita liuhusi Jesus nia sakrifísiu. Ita hafolin tebes moris neʼebé Jeová fó nuʼudar prezente. Ita hatudu ida-neʼe hodi hakaʼas an atu ajuda ema seluk aprende kona-ba Jeová, ajuda sira sai husi Satanás nia mundu no sai belun ho Maromak.​—2 Korinto 6:1, 2.

FÓ SAI MAROMAK NIA UKUN BA EMA SELUK

26-28. (a) Jeová fó serbisu espesiál saida ba Ezequiel? (b) Ohin loron, Jeová husu ita atu halo saida?

26 Iha Izraél antigu, Jeová haruka profeta Ezequiel atu fó avizu ba povu katak Jeruzalein sei lakon no atu hanorin povu kona-ba buat neʼebé sira presiza halo hodi bele hetan salvasaun. Se Ezequiel la fó avizu ba povu, Ezequiel tenke hatán ba Jeová kona-ba ema nia moris. (Ezequiel 33:7-9) Ezequiel hatudu katak nia hafolin moris hodi hakaʼas an atu fó sai mensajen importante neʼe.

27 Jeová mós fó ona knaar ba ita atu fó avizu ba ema katak lakleur tan Satanás nia mundu sei lakon no ajuda sira atu hatene Jeová hodi sira bele tama ba mundu foun. (Isaias 61:2; Mateus 24:14) Ita hakarak hakaʼas an atu fahe mensajen neʼe ba ema seluk. Ita hakarak atu koʼalia hanesan apóstolu Paulo: “Haʼu moos ona husi ema hotu nia raan tanba haʼu la dada an atu fó-hatene ba imi Maromak nia hakarak hotu.”​—Apóstolu 20:26, 27.

28 Iha área seluk neʼebé ita presiza moos nafatin. Ita sei koʼalia kona-ba neʼe iha lisaun tuirmai.