1, 2. (a) O ai le “molimau moni ma le faamaoni”? (e) O le ā le uiga o le igoa o Iesu, ma na faapefea ona ia ola e ōgatusa ma lona igoa?

I LE faamasinoga o Iesu, sa ia faapea atu i le kovana Roma o Iutaia, o Ponotio Pilato: “O le mea lea na ou fanau mai ai, o le mea foʻi lea na ou sau ai i le lalolagi, ina ia ou molimau i le upu moni.” (Faitau le Ioane 18:33-37.) Muamua atu i na upu, na taʻua e Iesu ia lava o se tupu. I tausaga mulimuli ane, sa faasino atu le aposetolo o Paulo i lenei faaaʻoaʻoga lototele a Iesu, “o ia o se molimau, na ia faia se faalauiloaga lelei i luma o Ponotio Pilato.” (1 Timo. 6:13) O loo tatou ola i se lalolagi ua pulea e Satani ma ua tumu i le feitagaʻi. Ae ina ia faaauau ona molimau atu, e ao ona tatou matuā lototetele e pei o Iesu, o le “molimau faamaoni ma le moni.”​—Faaa. 3:14.

² E fanau mai Iesu ua avea o ia ma molimau a Ieova, auā o ia o se sui o le nuu o Iutaia. (Isa. 43:10) Sa avea o ia ma molimau silisili a le Atua na tauaveina Lona suafa. Na faatāua e Iesu le uiga o lona igoa na tuuina mai e le Atua. Ina ua taʻu atu e se agelu iā Iosefa, le tamāfai o Iesu, e faapea o le tō a Maria e mai i le agaga paia, sa faapea atili atu le agelu: “O le a fanau mai e ia se  tama tama, e te faaigoa iā te ia o Iesu, auā o le a faaolaina e ia ona tagata mai i a latou agasala.” (Mata. 1:20, 21) E ioe le toʻatele o tagata atamamai o le Tusi Paia, o le igoa o Iesu e maua mai i se igoa Eperu e taʻua o Iesua, ma o loo maua ai le faapuupuuga o le suafa o le Atua. O lea, o le uiga o le igoa o Iesu, “O Ieova o le Faaolataga.” I le ōgatusa ai ma le uiga o lona igoa, sa fesoasoani Iesu i “mamoe ua leiloloa o le aiga o Isaraelu,” ina ia salamō mai i a latou agasala ma toe maua ai le finagalo malie o Ieova. (Mata. 10:6; 15:24; Luka 19:10) Ina ia faia faapea, sa maelega Iesu e molimau atu e faatatau i le Malo o le Atua. Na tusi Mareko: “Ona maliu atu lea o Iesu i Kalilaia e talaʻi atu le tala lelei e uiga i le Atua ma faapea atu: ʻUa taunuu le taimi ua atofaina, ma ua latalata mai le malo o le Atua. O lea, ia outou salamō ai, ma ia faatuatua i le tala lelei.’” (Mare. 1:14, 15) Sa taʻusalaina foʻi ma le lototele e Iesu taʻitaʻi lotu Iutaia, ma o se tasi lea o māfuaaga na latou fasiotia ai o ia.​—Mare. 11:17, 18; 15:1-15.

3. O le ā na tupu i le aso lona tolu ina ua mavae le maliu o Iesu?

³ Peitaʻi, e iai se mea mataʻina na tupu. I le aso lona tolu ina ua mavae le maliu tigāina o Iesu, na toe faatūina ai o ia e Ieova, e lē i se tino tagata, ae o se foafoaga agaga e lē mafai ona oti. (1 Pete. 3:18) Ina ia faamaonia lenei tulaga, sa liutino tagata Iesu ma faamaonia atu i ona soo ua toetū mai o ia. I le uluaʻi aso ina ua mavae lona toetū, a itiiti mai e faalima taimi na ia faaali atu ai i ona soo eseese.​—Mata. 28:8-10; Luka 24:13-16, 30-36; Ioa. 20:11-18.

4. O le ā le faatasiga na taʻimua ai Iesu i le aso o lona toetū, ma o le ā le tiute tauave sa ia faamanino atu i ona soo?

⁴ Ina ua faaali atu Iesu mo le taimi lona lima, sa faapotopoto faatasi ona aposetolo ma isi. I lenā faatasiga faagalogatā, sa ia faia ai se talanoaga e pei o se suʻesuʻega faale-Tusi Paia. “Ona ia matuā faamatala atu lea iā i latou o Tusitusiga Paia, ina ia latou malamalama ai.” O lea na latou manino ai, sa valoia i le Tusi Paia le fasiotia o Iesu e fili o le Atua, ma lona toetū mai faavavega. I le faaiʻuga o lenā faatasiga, na faamanino atu ai e Iesu i lana ʻaufaalogologo lo latou tiute tauave. Sa ia fetalai atu, “e ao ona talaʻi atu i atunuu uma le salamō mo le faamagaloina o agasala ona o lona suafa, e amata atu i Ierusalema.” Sa ia fetalai atili atu: “E fai foʻi outou ma molimau i nei mea uma.”​—Luka 24:44-48.

5, 6. (a) Aiseā na fetalai ai Iesu ʻe fai outou ma molimau iā te aʻu’? (e) O le ā le vala fou o le finagalo o Ieova sa tatau i soo o Iesu ona faailoa atu?

⁵ O lea, i le 40 aso mulimuli ane ai, ina ua faaali atu Iesu mo le taimi mulimuli, sa malamalama ona aposetolo i le uiga o lana poloaʻiga na sosoo ai e faapea: ʻE fai outou ma molimau iā te aʻu i Ierusalema, i Iutaia uma ma Samaria, ma tuluʻiga uma o le lalolagi.’ (Galu. 1:8) Aiseā na fetalai ai Iesu ʻe fai outou ma molimau iā te aʻu,’ ae e lē o Ieova? Sa ono mafai ona faapea atu Iesu e fai i latou ma molimau iā Ieova. Peitaʻi, sa ia fetalai atu i tagata Isaraelu ua uma ona avea ma molimau a Ieova.

⁶ Sa tatau i soo o Iesu ona faailoa atu se vala fou o le finagalo o Ieova, o se mea e sili mamao atu i lo o le laveaʻiina o Isaraelu mai i le nofo pologa i Aikupito, ma mulimuli ane mai le faaaunuua i Papelonia. O le maliu ma le toetū o Iesu Keriso, ua saunia ai le faavae mo le faasaʻolotoina mai i le faaaunuua e sili ona tigā, o le faapologaina lea i le agasala ma le oti. Ina ua faauuina soo o Iesu i le agaga paia i le Penetekoso 33 T.A., sa amata loa ona latou faailoa atu “mea matagofie a le Atua.” O le toʻatele o ē na faalogo i lenei feʻau sa salamō ma faatuatua i le taulaga a Iesu. O Iesu  lenei ua toe faatūina, ua ia maua se tulaga fou e pule i le lagi, ma sa faaaogā o ia e Ieova ina ia faasaoina ai le faitau afe o tagata i le lalolagi.​—Galu. 2:5, 11, 37-41.

7. O le ā na faamaonia i mea na tutupu i le Penetekoso 33 T.A.?

⁷ Sa faamaonia i mea na tutupu i le Penetekoso 33 T.A., na talia fiafia e Ieova le taulaga lelei atoatoa a Iesu e fai ma togisala po o se ufiufi mo agasala. (Epe. 9:11, 12, 24) E pei ona fetalai Iesu, e leʻi sau “ina ia auauna mai tagata iā te ia, ae ia auauna atu, ma foaʻi atu lona ola e fai ma togiola e sui aʻi tagata e toʻatele.” (Mata. 20:28) O le “toʻatele” o ē o le a maua aogā mai i le togiola a Iesu, e lē faatapulaaina na o tagata Iutaia ua salamō. Nai lo o lea, e finagalo le Atua “ia faaolaina ituaiga uma o tagata,” auā o le togiola e “aveeseina le agasala a le lalolagi!”​—1 Timo. 2:4-6; Ioa. 1:29.

8. O le ā le mamao na oo atu i ai le molimau a soo o Iesu, ma na mafai faapefea ona latou faia faapea?

⁸ Pe sa iai i uluaʻi soo o Iesu le lototele, ina ia molimau atu ai pea e faatatau iā te ia? Ioe, sa iai, ae e leʻi faia i so latou lava malosi. Sa uunaʻia ma faamalosia i latou e le agaga paia o Ieova. (Faitau le Galuega 5:30-32.) Pe tusa ma le 27 tausaga mulimuli ane ina ua mavae le Penetekoso 33 T.A., e mafai ona faapea atu sa oo atu “le upu moni o le tala lelei,” i tagata Iutaia ma tagata o Nuu Ese “i foafoaga uma i lalo o le lagi.”​—Kolo. 1:5, 23.

9. E pei ona valoia, o le ā na tupu i le faapotopotoga Kerisiano?

⁹ Peitaʻi, e faanoanoa ona a o faagasolo taimi, sa amata ona aʻoaʻo e sui o le faapotopotoga Kerisiano aʻoaʻoga e lē moni. (Galu. 20:29, 30; 2 Pete. 2:2, 3; Iuta 3, 4) O le iʻuga, sa faaleagaina e nei aʻoaʻo pepelo le faapotopotoga atoa. Na valoia e Iesu o nei tagata ua liliuese mai i le upu moni, o le a faaauau ona iai seʻia oo i “le taufaaiʻuiʻuga o le faiga o mea a le lalolagi.” (Mata. 13:37-43) Iā Oketopa i le 1914, na faanofotupu ai e Ieova Iesu e fai ma Tupu i le fanau a tagata. Na amata ai i lenā taimi le taufaaiʻuiʻuga po o “aso e gata ai” o le lalolagi a Satani.​—2 Timo. 3:1.

10. (a) O le ā le aso tāua sa talaʻia e Kerisiano faauuina? (e) O le ā na tupu iā Oketopa i le 1914, ma e faapefea ona faamaonia le moni o lenā mea?

¹⁰ I le silia i le 30 tausaga a o lumanaʻi Oketopa  1914, na talaʻia ai e Kerisiano faauuina e faapea o le a amata ona pule le Malo o le Atua i lenā aso. Sa faavae lo latou malamalamaga i le valoaga a Tanielu e faatatau i se laau telē na tipi i lalo, ae na toe tupu ina ua mavae “taimi e fitu.” (Tani. 4:16) I le valoaga a Iesu e faatatau i lona faatasi mai i le lumanaʻi ma “le taufaaiʻuiʻuga o le faiga o mea a le lalolagi,” sa faasino atu foʻi o ia i le taimi lava lea e tasi, e faapea o “taimi atofaina o nuu ese.” Talu mai lenā tausaga iloga i le 1914, na manino mai ai i tagata uma ʻle faailoga o le faatasi mai o Keriso,’ o le Tupu fou o le lalolagi. (Mata. 24:3, 7, 14; Luka 21:24) O lea, talu mai lenā taimi, ua aofia ai i “mea matagofie a le Atua,” le faanofotupuina e Ieova o Iesu e fai ma Tupu i le fanau a tagata.

11, 12. (a) O le ā na faia e le Tupu fou o le lalolagi ina ua mavae le taua i le 1919? (e) O le ā le mea na manino mai i le 1935? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.)

¹¹ I le avea ai o Iesu Keriso ma Tupu fou o le lalolagi, e leʻi umi ae amata loa ona ia laveaʻia ona soo faauuina mai i le faaaunuua iā “Papelonia le Aai Tele.” (Faaa. 18:2, 4) Ina ua mavae le Taua Muamua a le Lalolagi i le 1919, sa maua le avanoa e avatu ai se molimau i le lalolagi aoao, e faatatau i le auala ua saunia ai e le Atua le faaolataga, ma le tala lelei e faatatau i le Malo ua faavaeina. Sa faaaogā e Kerisiano faauuina lenei avanoa, ma iʻu ai ina faatasi atu le faitau afe o isi sui faauuina, e avea ma suli o Keriso.

¹² I le 1935, na manino mai ai ua amata ona aoaoina e Keriso le faitau miliona o ʻisi ana mamoe,’ o ē o le a faia aʻe ai se “motu o tagata e toʻatele” mai i le tele o atunuu eseese. I le taʻitaʻiga a Kerisiano faauuina, e mulimuli foʻi lenei motu o tagata e toʻatele i le faaaʻoaʻoga lototele a Iesu, ma faailoa atu i le lautele ua latou maua le faaolataga ona o le Atua ma Keriso. Ua latou iloa afai e latou te tumau i le galuega o le molimau atu ma faaaogā o latou olaga e faafiafiaina ai Ieova, e mafai ona faasaoina i latou mai le “puapuaga tele,” ma ola i le lalolagi fou a le Atua.​—Ioa. 10:16; Faaa. 7:9, 10, 14.

13. I le avea ai ma Molimau a Ieova, o le ā e tatou te maumauaʻi e fai, ma e faapefea ona mautinoa e mafai ona tatou taulau?

¹³ Tau ina ia tatou faatāua pea le faaeaga o le avea ma Molimau e faatatau i “mea matagofie” ua faia e Ieova, ma ana folafolaga mo le lumanaʻi. E moni e lē o taimi uma e faigofie ai ona fai lenei galuega. O le toʻatele o o tatou uso ma tuafāfine, o loo galulue i oganuu e lē ano ma tauemu mai tagata, pe feagai foʻi ma sauāga ogaoga. E mafai ona tatou faaaʻoaʻo i le aposetolo o Paulo ma ana aumea. Na taʻua e Paulo i le 1 Tesalonia 2:2: “Na mafai ona matou lototetele ona o lo tatou Atua, ina ia taʻu  atu iā te outou le tala lelei a le Atua ma le finafinau tele.” O lea, seʻi aua lava neʻi o tatou faavaivai. Tau ina ia tatou maumauaʻi e faamaoni i lo tatou tuuina atu, a o faatafunaina le faiga o mea a Satani. (Isa. 6:11) E lē mafai ona faia faapea i so tatou lava malosi, ae ina ia mulimuli i le faaaʻoaʻoga a uluaʻi Kerisiano, e tatau ona tatou tatalo iā Ieova mo lona agaga paia, ina ia aumai “le mana lea e sili atu i le malosi o tagata.”​—Faitau le 2 Korinito 4:1, 7; Luka 11:13.

14, 15. (a) O le ā le vaaiga a tagata i Kerisiano i le uluaʻi senituri, ma na faapefea ona faalaeiau i latou e Peteru? (e) O le ā le lagona e tatau ona iā i tatou pe a faileagaina ona o le avea ma Molimau a Ieova?

¹⁴ E faitau miliona i latou i aso nei ua faapea mai o Kerisiano. Peitaʻi, ʻua latou faafitia le Atua e ala i a latou galuega, auā ua inosia i latou ma ua lē usiusitaʻi, ma ua lē taliaina mo so o se galuega lelei.’ (Tito 1:16) I le uluaʻi senituri, o le toʻatele o tagata e leʻi tapuaʻi atu i le Atua i se auala e na te taliaina mai. Sa inosia Kerisiano moni e le toʻatele o tagata sa iai i na taimi. O le pogai lea na tusi ai Peteru: ʻAfai e faalumaina outou ona o le suafa o Keriso, ua outou fiafia, auā ua iā te outou le agaga o le Atua.’​—1 Pete. 4:14.

¹⁵ Pe e mafai ona faatatauina na upu faagaeeina i Molimau a Ieova i aso nei? Ioe, e mafai, auā o loo tatou molimau atu ua avea Iesu ma Tupu. O lea, pe a inosia ona o le molimau atu i le suafa o Ieova, e tutusa lenā ma le ʻfaalumaina ona o le suafa o Iesu Keriso,’ o lē na faapea atu i ē na teena o ia: “Ua ou sau i le suafa o loʻu Tamā, a ua outou lē taliaina aʻu.” (Ioa. 5:43) O lea, o le isi taimi e te feagai ai ma teteega i le galuega talaʻi, ia lototele. O na teteega ua faamaonia ai ua e maua le finagalo malie o le Atua, ma o loo iā te oe lona agaga paia.

16, 17. (a) O le ā ua tofo i ai tagata o Ieova i le tele o vaega o le lalolagi? (e) O le ā ua e maumauaʻi e fai?

¹⁶ E lē gata i lea, ia manatua e tele vaega o le lalolagi o loo tatou olioli ai i faatelega lelei. E oo lava foʻi i oganuu ua galueaʻiina soo, o loo tatou maua ai pea tagata e fia faalogo mai, ma mafai ona tufa atu i ai le feʻau matagofie e faatatau i le faaolataga. Tau ina ia tatou filigā e toe foʻi e asi tagata fiafia, ma afai e mafai, ia fai ni suʻesuʻega faale-Tusi Paia ma i latou, ma fesoasoani i ai ina ia agaʻigaʻi i luma i le faia o se tuuina atu ma ia papatisoina. Atonu e pei ou lagona o Sarie i Aferika i Saute, o lē sa maelega i le galuega talaʻi mo le silia i le 60 tausaga. Na faapea mai o ia: “Ou te matuā lotofaafetai i le taulaga togiola a Iesu, ua mafai ai ona ou maua se faiā lelei ma Ieova, o le Pule Silisili Ese o le aoao o mea, ma ou te fiafia ona ua mafai ona ou faailoa atu lona suafa mamalu.” E toʻatele tagata na la fesoasoani i ai ma lana tane o Martinus, ina ia avea ma ē e tapuaʻi iā Ieova, e aofia ai le la fanau e toʻatolu. Ua faapea atili mai Sarie: “E leai se isi galuega e matuā faamalieina ai, ma e ala i le agaga paia o Ieova, ua ia aumaia ai iā i tatou uma le malosi e manaʻomia, ina ia faaauau ona faia lenei galuega faasaoola.”

¹⁷ E tusa pe ua tatou papatiso pe leai, e tatau ona tatou lotofaafetai mo le faaeaga o le auaufaatasi ma Molimau a Ieova. O lea, ia faaauau ona molimau atu ma le māeʻaeʻa faatasi ma ona tagata i le lalolagi aoao, ma ia tumau ona e mamā mai i le lalolagi leaga a Satani. O le faia faapea, o le a e faamamaluina ai lo tatou Tamā alofa i le lagi, o lē o loo tatou tauaveina lona suafa mamalu.