1, 2. (a) O le ā le fautuaga na faagaeeina Solomona e tusia mo talavou? (e) Aiseā e tāua ai lenā fautuaga mo Kerisiano ua silia i le 50 tausaga le matutua?

NA FAAGAEEINA e Ieova le tupu o Solomona ina ia faailoa atu i talavou e faapea: “Ia e manatua o Lē e Sili na Foafoaina oe i aso o lou tauleʻaleʻa, a o leʻi oo mai aso e malaia ai.” O le ā e faasino i ai “aso e malaia ai”? E faasino atu i le soifua matua. Na faaaogā e Solomona le gagana faafatusolo, e faamatala ai tulaga faigatā e feagai ma ē matutua e pei o le tetete o lima, gagase vae, toʻulu nifo, leaga le vaai, lē lelei le faalogo, sinā le ao ma ua faanoʻunoʻu i taimi uma. E lētioa faapea mai Solomona, ia manatua Lē e Sili na Foafoaina i tatou a o talavou.​—Faitau le Failauga 12:1-5.

² O loo maua pea le malosi e le toʻatele o Kerisiano ua silia ma le 50 tausaga le matutua. Atonu ua sinā o latou lauao, peitaʻi e lē o aafia i latou i isi tulaga faigatā o le soifuaga matua na faamatalaina e Solomona. Pe e mafai e nei Kerisiano ona faatatauina le fautuaga a Solomona i talavou: “Ia e manatua o Lē e Sili na Foafoaina oe”? Ae muamua, o le ā le uiga o lenā fautuaga?

3. O le ā e uiga i ai le manatuaina o Lē e Sili na Foafoaina i tatou?

 ³ Atonu ua loa tausaga o e auauna iā Ieova, ae e tāua pea mai lea taimi i lea taimi ona manatunatu i le lelei o Lē na Foafoaina i tatou. O le ola o se meaalofa matagofie. E tatou te lē malamalama atoatoa i le lavelave o le foafoaga. Peitaʻi, ua mafai ona tatou maua le fiafia i le lasi o foafoaga matagofie a Ieova. O le manatunatu loloto i foafoaga a Ieova, e tatou te manatua ai lona alofa, atamai ma lona malosi. (Sala. 143:5) Pe a tatou manatua Lē e Sili na Foafoaina i tatou, e tatou te manatua ai foʻi lona finagalo mo i tatou. Pe a manatunatu loloto i nei mea uma, o le a uunaʻia ai i tatou e faailoa atu lo tatou lotofaafetai, e ala i le faia o le mea sili i le auaunaga i le olaga atoa.​—Fai. 12:13.

4. O le ā e mafai ona fesili ifo ai Kerisiano ua lava le poto masani, ma aiseā?

⁴ Pe afai o oe o se tagata matua ua lava le poto masani, ia fesili ifo: ʻE faapefea ona faaaogā loʻu olaga i le taimi lenei, a o maua pea le malosi?’ Afai o lou tulaga lenā, o loo iā te oe le avanoa e fesoasoani atu ai i isi. O se faataʻitaʻiga, e mafai ona e aʻoaʻoina talavou i mea na e aʻoaʻoina mai iā Ieova. E mafai foʻi ona e faasoa atu i isi mea lelei na tutupu iā te oe i lau auaunaga. Na tatalo le tupu o Tavita mo avanoa faapena, lea na ia tusi ai: ʻLe Atua e, na e aʻoaʻo mai iā te aʻu talu mai loʻu talavou. Aua lava e te tuua aʻu, e oo lava ina ou toeaina ma ulusinā, seʻia ou taʻu atu e uiga i lou aao malosi ma lou malosi i le tupulaga o loo fāi mai.’​—Sala. 71:17, 18.

5. E faapefea ona faasoa atu e Kerisiano matutua i isi mea na latou aʻoaʻoina?

⁵ E faapefea ona e faasoa atu i isi le atamai na e aʻoaʻoina mai i le tele o tausaga? Pe e mafai ona e valaaulia talavou i lou maota, ma fiafia faatasi i se faatasiga e faalaeiauina ai? Pe e mafai ona e faia se fuafuaga ma se talavou e te lua galulue faatasi i le talaʻiga, ma faailoa atu iā te ia le fiafia na e maua i le auauna iā Ieova? Na faapea mai Eliu: “E tautala mai lava aso, ma o le tele foʻi o tausaga e faailoa mai ai le atamai.” (Iopu 32:7) Na timaʻi atu Paulo i tuafāfine Kerisiano ua iai le poto masani, ina ia faalaeiau atu i isi e ala i upu ma gaoioiga. Na ia tusi: ʻO fafine ua matutua o ē e aʻoaʻo atu i mea lelei.’​—Tito 2:3.

6. Aiseā e tāua tele ai Kerisiano ua lava le poto masani?

⁶ Pe afai o oe o se Kerisiano ua lava le poto masani, e tele mea e mafai ona e faia e fesoasoani ai i isi. Seʻi mafaufau i mea ua e malamalama ai i le taimi lenei, ae e te leʻi malamalama ai i le 30 i le 40 tausaga ua mavae. Ua e silafia le auala e faatatau ai taʻiala faale-Tusi Paia i le tele o vala o le olaga. Ua iā te oe foʻi le tomai e pāʻia ai loto o isi i le upu moni o le Tusi Paia. Pe afai o oe o se toeaina, ua e silafia le auala e fesoasoani ai i uso na faia filifiliga sesē. (Kala. 6:1) Atonu ua e iloa le auala e vaavaaia ai tiute tauave i le faapotopotoga ma matagaluega i fonotaga, po o le fausiaina o Maota mo Sauniga. Atonu ua e iloa foʻi le auala e talanoa ai i fomaʻi i togafitiga e lē faaaogāina ai le toto. E tusa lava po ua faatoʻā uma ona e papatiso, ae ona o oe o se tagata matua ua e malamalama ai i le olaga. O se faaaʻoaʻoga, afai na e tausia se fanau, ua iā te oe la ni tomai aogā. Ua avea Kerisiano matutua ma puna o faalaeiauga mo tagata o Ieova, e ala i le aʻoaʻo atu, taʻitaʻia ma faamalosia uso ma tuafāfine.​—Faitau le Iopu 12:12.

7. O ā toleniga aogā e mafai e tagata matutua ona avatu i talavou?

⁷ O ā nisi auala e mafai ona faaaogā ai ou tomai e fesoasoani ai i isi? Atonu e mafai ona e faailoa atu i talavou le auala e  amata ma faia ai suʻesuʻega faale-Tusi Paia. Pe afai o oe o se tuafafine, pe e mafai ona e fesoasoani i tinā lāiti e aʻoaʻoina le auala e faia ai le auaunaga iā Ieova a o tausia le fanau iti? Afai o oe o se uso, pe e mafai ona e aʻoaʻoina uso talavou i le faia o lauga aasa, ma avea ma tagata talaʻi e lelei le aʻoaʻo atu i le talaʻiga? Pe e mafai ona e faailoa atu iā i latou le auala e faalaeiauina ai uso ma tuafāfine matutua pe a asia i latou? E tusa po ua mou atu lou malosi, ae o loo e maua pea avanoa lelei e toleni ai talavou. Ua faapea mai le Tusi Paia: “O le matagofie o tauleleʻa o lo latou malosi lea, ma o le mamalu o toeaiina o lo latou ulusinā lea.”​—Faata. 20:29.

8. O le ā na faia e Paulo e ui i lona tulaga matua?

⁸ E ui ina matua le soifua o Paulo, ae sa faaauau pea ona ia pisi i le auaunaga iā Ieova. Pe tusa o le 61 T.A., na faasaʻoloto ai Paulo mai i le falepuipui i Roma, ma e tele galuega fitā na ia faia ma onosaia le tele o faigatā a o avea ma misionare. Sa mafai ona ia filifili e talaʻi i Roma ma ola ai i se olaga faigofie. (2 Kori. 11:23-27) E lē taumatea sa matuā naunau uso i Roma e nofo Paulo i inā ma fesoasoani iā i latou. Peitaʻi, na iloa e Paulo o loo telē le manaʻoga i isi atunuu. O lea, na ia filifili ai e faaauau lana faiva faamisionare. Na latou malaga faatasi ma Timoteo ma Tito i Efeso, ona sosoo lea ma Kereta ma atonu na latou malaga foʻi i Maketonia. (1 Timo. 1:3; Tito 1:5) E tatou te lē mautinoa pe na malaga atu Paulo i Sepania, ae sa ia fuafua e malaga atu foʻi i inā.​—Roma 15:24, 28.

9. O anafea na siitia atu ai Peteru i le vaipanoa na telē ai le manaʻoga? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.)

⁹ Atonu e silia i le 50 tausaga o le aposetolo o Peteru, ina ua siitia atu i se vaipanoa na telē ai le manaʻoga. E faapefea ona tatou iloa? Afai sa tutusa o la tausaga ma Iesu pe matua teisi atu foʻi, o lona uiga pe tusa e 50 ona tausaga i le taimi na feiloaʻi ai ma isi aposetolo i Ierusalema i le 49 T.A. (Galu. 15:7) E leʻi umi talu ona māeʻa lenā feiloaʻiga, ae malaga atu loa Peteru ma nofo i Papelonia, atonu ina ia talaʻi i le toʻatele o tagata Iutaia na nonofo ai i inā. (Kala. 2:9) Sa nofo ai Peteru i inā ina ua ia tusia lana uluaʻi tusi faagaeeina, i le pe tusa o le 62 T.A. (1 Pete. 5:13) Atonu o se luʻi le siitia atu i se vaipanoa na telē ai le manaʻoga. Peitaʻi, sa leʻi faatagaina e Peteru lona soifua matua e melea ai le avanoa, e maua ai le olioli i le auauna ma le lotoatoa iā Ieova.

10, 11. O le ā le filifiliga na faia e Robert ma lana avā ina ua matutua?

¹⁰ I aso nei, e toʻatele Kerisiano ua sili atu i le 50 tausaga le matutua ua suia o latou tulaga, ma e mafai ona latou auauna iā Ieova i ni auala fou. O nisi ua siitia atu i vaipanoa o loo telē ai le manaʻoga, ma o le filifiliga lenā na faia e Robert ma lana avā. Pe tusa o le taʻi 55 o o la tausaga, ae la mafaufau loa e tele avanoa fou e mafai ona la auauna ai iā Ieova. E leʻi toe nofo le la tama iā i laʻua ma ua maliliu o la mātua. Na la maua se tupe itiiti mai le uili a o la mātua. Sa la manatu e mafai ona totogi a la aitalafu pe a faatau ese le la fale, ma maua se tupe e ola ai seʻia oo ina maua le penisione a Robert. Na la faalogo e toʻatele tagata i Polivia ua taliaina suʻesuʻega faale-Tusi Paia, ma e taugofie le soifuaga i inā. O lea, na la filifili ai loa e siitia atu i Polivia. Na faapea mai Robert: “E leʻi faigofie le tau faamasani i le olaga fou. Sa matuā ese le tulaga o mea mai i le olaga sa ma masani ai i Amerika. Peitaʻi, na matuā tauia a ma taumafaiga.”

¹¹ Na faapea atili mai Robert: “Ua faaaogā o ma olaga atoa i le taimi lenei i tiute tauave a le faapotopotoga. Ua papatiso nisi o tagata sa matou suʻesuʻeina le Tusi Paia. O se tasi o aiga sa matou suʻesuʻe e matitiva,  ma e nonofo i se nuu e fai sina mamao. Peitaʻi i vaiaso taʻitasi, e malaga atu ai lea aiga i se malaga fitā i le taulaga ina ia auai i sauniga. Seʻi mafaufau i lo ma olioli a o mātauina le agaʻigaʻi i luma o lenei aiga, ma ua avea le atalii matua ma paeonia.”

12, 13. O le ā na faia e Brian ma lana avā ina ua litaea mai lana galuega?

¹² E maua e faapotopotoga ma vaega e ese gagana e tautatala ai le tele o aogā, mai i faaaʻoaʻoga a uso ma tuafāfine matutua. E lē gata i lea, o le galue i na oganuu e maua ai le fiafia. O se faaaʻoaʻoga, na faapea mai Brian: “Ina ua ou litaea mai i laʻu galuega i Peretania i le 65 o oʻu tausaga, na ma manatu ai ma laʻu avā ua leai ni mea e faia i le olaga. E matou te lē o toe nonofo faatasi ma le ma fanau, ma e faigatā ona maua ni tagata e talia ni suʻesuʻega faale-Tusi Paia. Peitaʻi, na ou feiloaʻi i se tama talavou mai Saina sa faia saʻiliʻiliga i le iunivesite. Na ia talia le valaaulia e auai i le sauniga ma na amata ona ma suʻesuʻeina le Tusi Paia. Ina ua mavae ni nai vaiaso, ae la auai mai ma se isi ana uō Saina i lana suʻesuʻega faale-Tusi Paia. Ae ina ua māeʻa le lua vaiaso, na ia toe aumaia foʻi isi ana uō Saina e toʻalua.

¹³ “O le lona lima o tagata Saina, na talosaga mai mo se suʻesuʻega faale-Tusi Paia, na ou manatu ai loa, ʻE ui lava ua 65 oʻu tausaga, ae ou te lē o litaea mai i le auaunaga iā Ieova.’ O lea, na ou fesili ai i laʻu avā e lua tausaga ou te matua ai, pe e manaʻo e aʻoaʻoina le gagana Saina. Na ma aʻoaʻoina le gagana Saina, e ala i le faaaogāina o lesona ua uma ona puʻeina. O le talaʻi i oganuu e ese le gagana e tautatala ai, na ma lagona ai e pei ua ma toe talavou. Ua pe ā ma le 10 tausaga ua mavae talu ona tutupu na mea, ma ua tusa nei ma le 112 tagata Saina ua matou suʻesuʻe. E toʻatele ua auai i sauniga, ma o se tasi o i latou o loo auauna o se paeonia.”

14. O le ā e lē tatau ona galo i Kerisiano matutua, ma e faapefea ona faalaeiauina i latou i le faaaʻoaʻoga a Paulo?

¹⁴ E lē o Kerisiano uma ua silia i le 50 tausaga,  e mafai e o latou tulaga ona faia nisi mea faaopoopo i le auaunaga. O nisi ua faalētonu le soifua mālōlōina, a o isi e tausia ni fanau po o ni matua tausi. Ae aua neʻi galo, e tāua iā Ieova so o se mea e te faia i le auaunaga. O lea, aua le popole i mea e lē mafai ona e faia, ae ia fiafia i mea e mafai ona e faia. Seʻi mafaufau iā Paulo, e tele tausaga na saisaitia ai o ia i se fale, ma lē mafai ai ona faaauau ana malaga faamisionare. Peitaʻi, sa ia talanoa atu e faatatau i Tusitusiga Paia i tagata e asiasi atu iā te ia, ma fesoasoani iā i latou ia faaauau ona auauna ma le faamaoni i le Atua.​—Galu. 28:16, 30, 31.

15. Aiseā e tautele ai Kerisiano matutua?

¹⁵ E faatāua e Ieova mea e gafatia e ana auauna matutua i le auaunaga. Na faailoa mai e Solomona, e lē faigofie le tulaga o mea pe a oo mai “aso e malaia ai.” Peitaʻi, ua faamanatu mai e le Tusi Paia, e tāua iā Ieova galuega e faia e Kerisiano matutua ina ia viia ai o ia. (Luka 21:2-4) E tautele foʻi i faapotopotoga faaaʻoaʻoga lelei o le faatuatua ma le tumau, o uso ma tuafāfine matutua.

16. O ā avanoa e leʻi maua e Ana, ae o le ā sa mafai ona ia faia e tapuaʻi ai i le Atua?

¹⁶ E tatou te faitau i le Tusi Paia e faatatau i le auauna faamaoni o Ana. E fanau mai Iesu ua 84 ona tausaga ma ua maliu foʻi lana tane. O lona soifua matua, sa ia lē maua ai avanoa e auauna ai iā Ieova e pei o isi. Atonu e na te leʻi mauaina le avanoa e avea ai ma soo o Iesu, faauuina i le agaga paia ma talaʻi atu foʻi. Peitaʻi, sa ia fiafia e auauna iā Ieova i isi auala. O se faaaʻoaʻoga, o taeao ma afiafi uma e alu ai i le malumalu ma tatalo lē leoa pe ā ma le ʻafa itula, a o ofo atu e ositaulaga taulaga iā Ieova. Ua faapea mai le Tusi Paia: ʻE iai pea o ia i le malumalu e fai le auaunaga paia i le ao ma le pō.’ (Luka 2:36, 37) I se tasi taimi na alu ai i le malumalu, na ia vaai ai i le pepe o Iesu. Na ia faailoa atu i tagata uma o le a avea Iesu ma Mesia, ma aumaia le laveaʻiga i Ierusalema.​—Luka 2:38.

17. E faapefea ona fesoasoani le faapotopotoga i Kerisiano ua matutua pe mamaʻi, ina ia faia se sao i le tapuaʻiga moni?

¹⁷ I aso nei, e tatau ona tatou saʻilia auala e fesoasoani ai i uso ma tuafāfine ua matutua pe mamaʻi. E toʻatele ē matutua e naunau e faatasi ma i tatou i sauniga po o fonotaga, peitaʻi e lē mafai ona auai mai. E faapefea ona fesoasoani le faapotopotoga iā i latou? Atonu i nisi vaipanoa, e mafai ona faia e faapotopotoga ni faatulagaga ina ia mafai ai ona latou faalogologo i sauniga i le telefoni, ae atonu e lē mafai ona faia faapea i isi nofoaga. E tusa pe e lē mafai ona auai mai ē matutua i sauniga, ae e mafai pea ona latou lagolagoina le tapuaʻiga moni. O se faataʻitaʻiga, e mafai ona latou tatalo ina ia manuia le faapotopotoga.​—Faitau le Salamo 92:13, 14.

18, 19. (a) E faapefea ona faalaeiauina e Kerisiano matutua isi? (e) O ai e mafai ona faatatauina le fautuaga: “Ia e manatua o Lē e Sili na Foafoaina oe”?

¹⁸ Atonu e lē o iloa e Kerisiano matutua le tele o faalaeiauga ua maua e isi mai iā i latou. Seʻi manatu iā Ana o lē ua tele tausaga o auauna ma le faamaoni i le malumalu. Atonu e na te leʻi iloa o le a faamauina i le Tusi Paia lana faaaʻoaʻoga ma lona alofa iā Ieova, lea e mafai ona faalaeiauina ai i tatou i aso nei. I se tulaga talitutusa, e lē mafai ona faagaloina e uso ma tuafāfine lo outou alolofa mo Ieova. O le pogai lea ua faapea mai ai le Tusi Paia: “O le ulusinā o le pale matagofie lea pe a iai i le ala o le amiotonu.—Faata. 16:31.

¹⁹ E lē tutusa mea e mafai ona faia e tagata uma i le auaunaga iā Ieova. Peitaʻi, a o e maua pea le malosi, ia teu i lou loto upu faagaeeina nei: ʻIa e manatua o Lē e Sili na Foafoaina oe a o leʻi oo mai aso e malaia ai.’​—Fai. 12:1.