1-3. O le ā na lē taulau ona faia e le perofeta mai Iuta, ma o le ā le iʻuga? (Tagaʻi i le ata i luga aʻe o le matua.)

I LE taimi o le nofoaiga a le tupu o Ierepoamo, na auina atu ai e Ieova se perofeta mai i Iuta e faaoo atu se feʻau faafaamasinoga ogaoga, i lenei tupu o Isaraelu ua liliu ese mai i le tapuaʻiga moni. Na taʻu atu ma le faamaoni e lenei perofeta lotomaulalo le feʻau a le Atua, ma na puipuia e Ieova lana auauna mai i le toʻatamaʻi o Ierepoamo.—1 Tu. 13:1-10.

² A o agaʻi atu le perofeta i lona aiga, na faafuaseʻi ona la fetaiaʻi ma se toeaina mai i Peteli. Na faapea mai lenei toeaina o ia o se perofeta a Ieova. Na ia faasesēina le perofeta talavou ina ia lē usiusitaʻi i le faatonuga maʻoti a Ieova, ia ʻaua neʻi ʻai sina meaʻai pe inu se vai i Isaraelu,’ ma ia ʻaua neʻi toe foʻi atu i le auala na sau ai.’ Sa lē fiafia le finagalo o Ieova. A o toe foʻi atu le perofeta talavou i le ala, na alu ane se leona ma osofaʻia o ia ma oti ai.—1 Tu. 13:11-24.

³ Na faapefea i se perofeta na faamaulalo ona gaoioi ma le faamaualuga, ma faasesēina ai e lenei toeaina? E lē o taʻua mai i le Tusi Paia. Peitaʻi, atonu na matuā galo iā te ia e ao ona ʻsavavali ma le Atua ma le faamaulalo.’ (Faitau le Mika 6:8.) I le Tusi Paia, o le savavali ma Ieova e uiga atu i le maufaatuatuaina o ia,  lagolagoina lana pule silisili ese, ma mulimuli i lana taʻitaʻiga. O le tagata faamaulalo e na te iloa lelei, e mafai ma e tatau ona ia tatalo e lē aunoa i lona Tamā alofa ma silisili ese. Sa ono mafai ona talosaga atu le perofeta iā Ieova ina ia faamanino mai ana faatonuga, ae e lē o taʻua i le Tusi Paia na ia faia faapea. E iai foʻi taimi e tatou te faia ai ni filifiliga faigatā, ma atonu e lē manino mai le ala saʻo e ao ona tatou uia. O le saʻili atu ma le faamaulalo i le taʻitaʻiga a Ieova, o le a fesoasoani e tatou te ʻalofia ai le faia o ni mea sesē matuiā.

4. O le ā o le a tatou aʻoaʻoina i lenei mataupu?

⁴ I le mataupu ua mavae, na tatou aʻoaʻoina ai māfuaaga e tāua ai pea i Kerisiano ona faamaulalo, ma mea e aofia ai i le faamaulalo. Ae o ā ni tulaga e ono tofotofoina ai lo tatou faamaulalo? E faapefea ona tatou atiaʻe lenei uiga lelei, ina ia tumau ai ona tatou faamaulalo e ui i luʻi? Ina ia tali nei fesili, o le a tatou iloiloina ni tulaga masani se tolu e ono tofotofoina ai lo tatou faamaulalo, ma pe faapefea ona tatou gaoioi ma le atamai i nei tulaga taʻitasi.—Faata. 11:2.

5, 6. Na faapefea ona faaalia e Pasili le faamaulalo?

⁵ E mafai ona tofotofoina lo tatou faamaulalo pe a suia o tatou tulaga po o tofiga. Ina ua valaaulia e Tavita Pasili ua 80 ona tausaga ina ia nofo i le maota o le tupu, e lē taumatea na vaai i ai Pasili o se matuā faaeaga. O le talia o le valaaulia a Tavita o le a ia maua ai le avanoa e faatasitasi ai pea ma le tupu. Peitaʻi, e na te leʻi taliaina le valaaulia. Aiseā? Talu ai o lona tulaga matua, na fai atu ai iā Tavita e lē manaʻo e avea o ia ma faalavelave i le tupu. O lea, na talosaga atu ai Pasili e avatu Kimeama, atonu o se tasi o ona atalii, ina ia suitulaga iā te ia.—2 Samu. 19:31-37.

⁶ O le faamaulalo na fesoasoani iā Pasili e faia ai lenā filifiliga talafeagai. E leʻi faapea na ia teena le valaaulia a Tavita ona na manatu e lē agavaa e tauave ni tiute tauave, pe na manaʻo foʻi e ola i se olaga filemu ona ua matua. Peitaʻi, na ia iloa ma talia le suiga o lona tulaga ma le mea e gata ai lona malosi. E leʻi manaʻo e talia se mea e na te lē gafatia. (Faitau le Kalatia 6:4, 5.) Pe a tatou taulaʻi atu i ni tulaga aloaʻia e faaeaea ma viiviia ai i tatou, e na o le faatupuina ai o le agaga faatautavā ma le mimitavale, lea e iʻu ai i le faanoanoa. (Kala. 5:26) O le faamaulalo e fesoasoani iā i tatou uma e galulue faatasi ai, ma taumafai ia faamamaluina le Atua ma fesoasoani i isi.—1 Kori. 10:31.

7, 8. E faapefea ona fesoasoani le faamaulalo e tatou te ʻalofia ai le faalagolago iā i tatou lava?

⁷ O le tele o tiute tauave o le tele foʻi lenā o le pule e mauaina e se tasi, ma e mafai ona tofotofoina ai lona faamaulalo. Ina ua logotala Neemia e faatatau i le tulaga leaga o tagata i Ierusalema, na tatalo faatauanau o ia iā Ieova. (Nee. 1:4, 11) Na iloa le faamanuiaga a Ieova ina ua tofia Neemia e le tupu o Aretaseta e avea ma kovana o lenā vaipanoa. Peitaʻi, e ui i le tulaga aloaʻia o Neemia, lona tulaga tau tamaoaiga, ma le pule na ia maua, ae e leʻi faalagolago lava o ia i lona poto masani ma ona tomai. Na savavali pea o ia ma le Atua. Sa faaauau ona ia saʻili atu i le taʻitaʻiga a Ieova e ala i le tilofaʻia o le Tulafono a le Atua. (Nee. 8:1, 8, 9) E leʻi pulepuletutū Neemia i isi, ae na ia faaaogā ana meafaitino e auauna atu ai i isi.—Nee. 5:14-19.

⁸ Ua iloa mai i le faaaʻoaʻoga a Neemia, e mafai ona fesoasoani le faamaulalo e tatou te ʻalofia ai le faalagolago iā i tatou lava, pe a suia o tatou tofiga pe maua nisi tiute tauave. O le faalagolago o se toeaina i lona lava poto masani, e amata ai ona  ia taulima mataupu i le faapotopotoga e aunoa ma le tatalo muamua iā Ieova. E ono faia muamua e nisi ni filifiliga ona faatoʻā tatalo lea iā Ieova e faamanuia mai i na filifiliga. Ae po o se faamaulalo lenā mea? O le tagata faamaulalo, e na te manatua i taimi uma lona tulaga i luma o le Atua, ma lana matafaioi i le faatulagaga a le Atua. E lē o o tatou tomai o le mea tāua. E tatau ona tatou faaeteete ia aua neʻi faalagolago iā i tatou lava, aemaise pe a feagai ma se tulaga po o se faafitauli masani. (Faitau le Faataoto 3:5, 6.) I le avea ai ma sui o le aiga o le Atua, e tatau ona tatou taulaʻi i le faataunuuina o a tatou matafaioi i o tatou aiga ma le faapotopotoga, nai lo o le taumafai o le tagata lava ia e siitia lona tulaga.—1 Timo. 3:15.

9, 10. E faapefea ona fesoasoani le faamaulalo e tatou te feagai ai ma faitioga e lē saʻo?

⁹ E ono faigatā ona pulea o tatou faalogona pe a feagai ma ni faitioga e lē saʻo. Na tagi i le tele o taimi Hana ona na faaauau ona faalili e Penina, o le isi avā a lana tane. Na alofa le tane a Hana iā te ia, peitaʻi e leʻi fanau o ia. Mulimuli ane, a o tatalo Hana i le faleʻie paia, na tuuaʻia sesē o ia e Eli le Ositaulaga Sili e faapea e onā. Pagā le faigatā o lenei tulaga! Peitaʻi e ui i na mea uma, o le faamaulalo o Hana na ia pulea ai ona faalogona, ma tali atu ai ma le faaaloalo iā Eli. O loo faamauina i le Tusi Paia le tatalo faamomoiloto a Hana, lea e tumu i faaupuga o le faatuatua, viiga, ma le lotofaafetai.—1 Samu. 1:5-7, 12-16; 2:1-10.

¹⁰ O le faamaulalo e fesoasoani foʻi iā i tatou ina ia “faatoʻilaloina pea le leaga i le lelei.” (Roma 12:21) Ua taatele i le lalolagi a Satani faiga lē tonu, ma e manaʻomia ai ona tatou tetee atu i le matuā feita ona o amioga a tagata amioleaga. (Sala. 37:1) E sili atu ona tatou tigā pe a tulaʻi mai ni faafitauli i lo tatou va ma uso ma tuafāfine faaleagaga. O le tagata faamaulalo o le a faaaʻoaʻo iā Iesu. Ua taʻua i le 1 Peteru 2:23: “Ina ua upuleagaina o ia, e leʻi toe fai atu e  ia ni upuleaga. . . . Ae na ia tuuina atu pea o ia lava i lē e faamasinotonu.” Na iloa e Iesu o Ieova e faia le tauimasui. (Roma 12:19) Ua poloaʻia foʻi Kerisiano ia lotomaulalo ma aua neʻi “taui atu le leaga i le leaga.”—1 Pete. 3:8, 9.

11, 12. (a) E faapefea ona fesoasoani le faamaulalo iā i tatou pe a soona viiviia i tatou e isi? (e) E faapefea i o tatou laʻei ma amioga ona atagia atu ai lo tatou faamaulalo?

¹¹ E mafai foʻi ona tofotofoina lo tatou faamaulalo pe a soona viiviia i tatou e isi. Seʻi mātau le faaaʻoaʻoga mataʻina a Eseta i le auala na tali atu ai i se tulaga e na te leʻi faatalitalia. E lē gata na matuā lalelei o ia, ae na faia foʻi ni togafitiga faapitoa mo le tausaga atoa ina ia faamomosi ai ona foliga. Sa faatasitasi o ia i le tele o aso ma le toʻatele o tamaʻitaʻi mai i vaega eseese o le emepaea o Peresia, o ē na tauvā po o ai o le a fai ma masiofo a le tupu. Peitaʻi na tumau pea uiga faaaloalo ma tausaafia o Eseta. E leʻi popole naʻuā o ia i ona foliga aulelei, pe faamaualuga ina ua filifilia o ia e le tupu e avea ma ana masiofo.—Eseta 2:9, 12, 15, 17.

¹² Pe a tatou faamaulalo, o le a atagia atu i o tatou laʻei ma amioga e tatou te faaaloalo i isi faapea foʻi i tatou lava. E tatou te iloa e fiafia mai tagata pe a tatou faaalia “le agaga agamalu ma le filemu,” ae e lē o le gugutu po o le taumafai e faauaʻi mai isi iā i tatou. (Faitau le 1 Peteru 3:3, 4; Iere. 9:23, 24) O le a atagia atu i a tatou gaoioiga lo tatou manatu e sili i tatou. O se faaaʻoaʻoga, e tatou te ono faia ni faamatalaga e faatatau i o tatou faaeaga faapitoa, lo tatou iloaina o ni faamatalaga tāua, po o le iai o ni faiā faapitoa ma uso taʻimua. E tatou te ono faamatala atu foʻi mea i se auala e taʻuleleia ai na o i tatou, e ui sa iai le sao o isi i le faataunuuina o na mea. Na faataatia foʻi e Iesu se faaaʻoaʻoga lelei i lenei vala. O le tele o mea na ia taʻua, a lē o ni mau na sii mai pe na faasino atu foʻi i Tusitusiga Paia Eperu. Na talanoa ma le faamaulalo o ia ina ia iloa ai e lana ʻaufaalogologo, o mea na ia taʻua e mai iā Ieova ae e lē o sona lava malamalama po o le atamai.—Ioa. 8:28.

13, 14. E faapefea ona fesoasoani le faamaulalo e tatou te faia ai ni filifiliga lelei?

¹³ E ono tofotofoina foʻi lo tatou faamaulalo pe a faia ni filifiliga. A o iai le aposetolo o Paulo i Kaisareia, na faailoa atu e le perofeta o Akapo o le a saisaitia o ia pe a faaauau ona malaga i Ierusalema. E ono fasiotia ai foʻi o ia. O le popole o le ʻauuso i le mea e ono tupu na latou ʻaiʻoi atu ai iā Paulo e aua neʻi alu. Peitaʻi e leʻi taofia ai Paulo. E leʻi faapea na mautinoa naʻuā pe matuā fefe Paulo, ae na ia maufaatuatuaina atoatoa Ieova ma nofosauni e faataunuu lona tofiga e tusa ai ma le finagalo o Ieova. Ina ua faalogo le ʻauuso i lenei mea, sa latou lagolagoina ma le faamaulalo le filifiliga a Paulo e alu i Ierusalema.—Galu. 21:10-14.

¹⁴ O le faamaulalo e fesoasoani foʻi iā i tatou i le faia o filifiliga lelei, e tusa pe e tatou te lē iloa atoatoa mea e ono tutupu, pe leai foʻi sa tatou mea e mafai ona fai i ai. O se faaaʻoaʻoga, pe a tatou auai i se vala o le auaunaga faataimi atoa, o le ā o le a tupu pe a tatou mamaʻi? Ae faapefea pe a manaʻomia e o tatou mātua ua matutua se fesoasoani? O le a faapefea ona tausia i tatou lava pe a matutua? E lē mafai i le tele o a tatou tatalo ma saʻiliʻiliga ona faailoa mai ai se tali atoatoa mo fesili faapena. (Fai. 8:16, 17) O le maufaatuatuaina o Ieova e lē gata o le a fesoasoani e tatou te iloa ai, ae amanaʻia foʻi le mea e gata mai ai lo tatou  malosi. Pe a uma ona faia ni saʻiliʻiliga, talanoa atu i isi, ma tatalo mo le taʻitaʻiga, e ao ona tatou gaoioi e tusa ai ma le taʻitaʻiga a le agaga o le Atua. (Faitau le Failauga 11:4-6.) O le faia faapea o le a faamanuia ai Ieova i a tatou filifiliga, pe fesoasoani mai foʻi ina ia suia a tatou fuafuaga.—Faata. 16:3, 9.

15. E faapefea i le manatunatu e faatatau iā Ieova ona fesoasoani iā i tatou e faamaulalo ai pea?

¹⁵ Talu ai e tele aogā o le faamaulalo, e faapefea la ona tatou atiaʻe lenei uiga i se tulaga e sili atu? Seʻi o tatou talanoaina auala e fā. Muamua, o le a tatou atiaʻe le faamaulalo ma le faaaloalo mo Ieova, e ala i le manatunatu i ona uiga mataʻina ma lona tulaga silisili ese. (Isa. 8:13) Ia manatua, o loo tatou savavali ma le Atua e ona le malosi uma lava, ae lē o se agelu po o se tagata. O le iloaina o lenei mea e uunaʻia ai i tatou ia ʻfaamaulalo i lalo o le aao malosi o le Atua.’—1 Pete. 5:6.

16. E faapefea i le manatunatu loloto i le alofa o Ieova ona fesoasoani iā i tatou ia faamaulalo ai?

¹⁶ Lona lua, o le manatunatu loloto i le alofa o Ieova e fesoasoani e tatou te atiaʻe ai le faamaulalo. Na tusi le aposetolo o Paulo, e faatāua e Ieova o tatou itutino ia e manatu i ai e faalētāua. (1 Kori. 12:23, 24) I se tulaga tutusa, e tāua iā Ieova i tatou taʻitoʻatasi e ui lava e tapulaa mea e oo i ai lo tatou malosi. E na te lē faatusatusaina foʻi i tatou i isi, pe muta lona alofa pe a tatou faia ni mea sesē. Po o fea lava o loo tatou auauna ai i le aiga o le Atua, e tatou te lagona le malupuipuia ona o le alofa o Ieova.

17. O le ā se aafiaga iā i tatou o le taumafai e vaai i itu lelei o isi?

¹⁷ Lona tolu, o le a atili ona tatou talisapaia la tatou matafaioi i le auaunaga iā Ieova, pe a tatou faaaʻoaʻo i le Atua i le vaai lea i itu lelei o isi. Nai lo o le faauaʻi mai o isi iā i tatou pe taʻu i isi le mea e tatau ona fai, o le a tatou saʻili ma le faamaulalo ni fautuaga mai i isi ma talia o latou manatu. (Faata. 13:10) O le a tatou olioli faatasi ma i latou pe a maua ni o latou faaeaga. E tatou te viia foʻi Ieova a o mātauina auala o loo ia faamanuia ai i lo tatou “ʻauuso atoa i le lalolagi.”—1 Pete. 5:9.

18. E faapefea i le toleni o o tatou lotofuatiaifo ona fesoasoani iā i tatou e faamaulalo ai pea?

¹⁸ O le auala lona fā, o le a atili ona tatou faamaulalo pe afai e faaaogā mataupu silisili o le Tusi Paia e toleni ai o tatou lotofuatiaifo. O le a tatou atiaʻe le tofā mamao pe a taumafai ma le faamaulalo e vaai i mea e pei ona silasila i ai Ieova. O le a faasolosolo ina faamalosia o tatou lotofuatiaifo, pe a faia a tatou suʻesuʻega ma tatalo e lē aunoa, ma faatatau mea ua tatou aʻoaʻoina. (1 Timo. 1:5) O le a tatou faamuamua ai foʻi isi. Pe a faia la tatou vaega, ua folafola mai e Ieova o le a ia “faamāeʻa le aʻoaʻoina” o i tatou, ma fesoasoani iā i tatou e atiaʻe le faamaulalo ma isi ona uiga.—1 Pete. 5:10.

19. O le ā o le a fesoasoani iā i tatou ina ia faamaulalo ai pea?

¹⁹ Na maʻimau le ola o le perofeta mai Iuta ma lana faiā ma le Atua, ona o se gaoioiga faamaualuga na ia faia. Peitaʻi, e mafai lava ona tatou tumau i le faamaulalo e ui i luʻi. Ua faamaonia lenei manatu i auauna faamaoni i taimi ua mavae ma aso nei, o ē na tumau ona faamaulalo. O le umi e tatou te savavali ai ma Ieova, o le tele foʻi lenā e tatau ona tatou faamaulalo ai. (Faata. 8:13) Po o le ā lava lo tatou tulaga i le taimi lenei, o le savavali ma Ieova o se faaeaga matagofie ma e lē mafaatusalia. Ia faatāua lenā faaeaga ma ia faaauau ona fai le mea sili ina ia savavali ai ma Ieova ma le faamaulalo, seʻia oo i le faavavau.