Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

NSOLO WA REVISTA | MUNAKWANISA KUBVESESA BIBHLYA

Bukhu Yakuti Isafunika Kubveseswa

Bukhu Yakuti Isafunika Kubveseswa

Bhibhlya ndi bukhu yakale kakamwe. Iri na pyaka pingasi? Bhibhlya yatoma kulembwa ku Oriente Médio, pyaka 3.500 n’nduli. Tingaulandanisa, unoyu ukhali ndzidzi wa utongi wakutoma wa Shang wa ku Xina, pyaka cifupi madzana khumi mbudzati kutoma uphemberi Wacibhuda mu Indiya.​—Onani bokosi “ Undimomwene Unalonga Pya Bhibhlya.”

Bhibhlya isatawira mibvundzo yakufunika kakamwe mu umaso

Bukhu toera ikhale yakuphedza, pontho ninga citsogolero cakuphindulisa kuna anthu, isafunika kukhala yakubveka kuna iwo. Bhibhlya ndi yakubveka na yakuphindulisa. Iyo isatawira mibvundzo yakufunika kakamwe mu umaso.

Mwacitsandzo, kodi mwabvundzika kale kuti ‘Thangwi yanji tiri pano?’ Kwa pyaka pizinji anthu asacimwana kutawira mbvundzo unoyu. Mbwenye, ntawiro usagumanika m’makapitulu mawiri akutoma a bukhu yakutoma ya Bhibhlya, Genesi. M’makapitulu anewa Bhibhlya isalonga pya mbiri ya pinthu pidacitika “pakutoma”​—mabiliyau a pyaka n’nduli​—mu ndzidzi udacitwa pinthu pya kuthambo, kuphataniza magalaxia, nyenyezi na dziko yapantsi. (Genesi 1:1) Buluka penepo, iyo isafokotoza kuti dziko yapantsi yakhala tani mbuto yakuthema toera kukhalamo, mitundu yakusiyana-siyana ya umaso yatoma tani, anthu agumanika tani, pontho cifuniro ca pyonsene.

YALEMBWA TOERA KUBVESESWA

Bhibhlya isapereka uphungu wadidi toera kutiphedza kumalisa nyatwa za ntsiku na ntsiku. Uphungu unoyu nkhabe nentsa kuubvesesa. Iwo nkhabe nentsa munjira ziwiri.

Yakutoma, Bhibhlya isaphatisira mafala akubveka, akukhonda pita n’khundu na akugalamuka. M’mbuto mwakuphatisira mafala akunentsa kuabvesesa peno acilendo, Bhibhlya isaphatisira mafala akubveka mwadidi peno akuti asakhuya mabvero athu. Manyerezero akunentsa asapangizwa na mafala akudzolowereka na anaphatisira ife ntsiku zonsene.

Mwacitsandzo, Yezu aphatisira pitsandzo pizinji pyakudzolowereka kuna anthu toera kuapfundzisa pinthu pyakuti pinakhuya mitima yawo. Pizinji pya ipyo pisagumanika mu nkhani yace yakudziwika kakamwe inacemerwa Nkhani ya Paphiri, idalembwa m’Bhibhlya m’bukhu ya Mateo kapitulu 5 mpaka 7. Nyakulonga mbiri unango alonga kuti ineyi ndi “nkhani yakuphindulisa” thangwi cifuniro ca nkhani ineyi “nee ndi kudzadza mafala m’manyerezero mwathu, mbwenye kutitsogolera na kusasanyira macitiro athu.” Munakwanisa kuleri makapitulu anewa panango mphindi 15 peno 20, na munadzumatirwa kuona mphambvu iri na mafala a Yezu, pontho nee ndi akunentsa kuabvesesa.

Thangwi inango inacitisa Bhibhlya kukhala yakukhonda nentsa kubvesesa ndi mphangwa zayo. Nee ndi bukhu ya mbiri zapezi peno pithankano. M’mbuto mwace, mwakubverana na bukhu The World Book Encyclopedia, ndi “bukhu idalembwa na anthu akupfundza na akukhonda pfundza” pontho “pidathimbana na iwo, pidikhiro pyawo, madodo awo na kupembera kwawo.” Mphyakukhonda nentsa kuna ife kufokotoza mphangwa na mbiri zenezi za anthu andimomwene, pontho kubvesesa pyakucitika na pinapfundza ife m’mbiri zenezi.​—Aroma 15:4.

YACITIRWA ANTHU ONSENE

Toera bukhu ikhale yakubveka kuna imwe, isafunika kukhala n’cilongero cakuti musacidziwa. Lero pisapangiza kuti Bhibhlya iripo mu cilongero cakuti munakwanisa kucibvesesa, mwakukhonda tsalakana mbuto peno dziko inakhala imwe. Dingani kuti ninji pinaphatanizwa toera kukwanirisa pyenepi.

Kuthumburuza. Pakutoma Bhibhlya ikhadalembwa n’Cihebheri, n’Ciaramaki na n’Cigerego. Pyenepi pikhacitisa kuti ilerwi na anthu akucepa. Toera igumanike mu pilongero pinango, athumburuzi asacita basa ikulu kakamwe. Thangwi ya kuwangisira kwawo, cincino Bhibhlya yonsene peno khundu yayo, yathumburuzwa mu pilongero cifupi 2.700. Pyenepi pisabveka kuti anthu akupiringana mapurusento 90 anakwanisa kuileri mu cilongero cawo cakubalwa naco.

Kudhindwa. Pakutoma Bhibhlya ikhadalembwa mu pinthu pyakuti pisafudzika, ninga nthembe na papiro. Toera mphangwa zifike kuna anango, pikhafunika kulembwa mwadidi toera anango akalembembo na manja. Makopya anewa akhali akudhula, pontho mbakucepa akhali nawo. Mbwenye na maonero a Gutenberg a kusasanya ntcini wakudhinda mabukhu mu pyaka pyakupiringana 550 pidapita, pyacitisa kukhala kwakukhonda nentsa kugumana Bhibhlya. Mwakubverana na maonero anango, agawirwa mabukhu akupiringana mabiliyau maxanu a Bhibhlya yonsene peno khundu ibodzi.

Nkhabepo bukhu inango yauphemberi inalandana na Bhibhlya m’makhundu anewa. Mwapakweca, Bhibhlya ndi bukhu toera kubveseswa. Ngakhale tenepo, kuibvesesa kunakwanisa kukhala kwakunentsa. Mbwenye ciphedzo ciripo. Munacigumana kupi? Mphapo, munaphindula tani? Dziwani pyenepi mu nsolo unatowera.