2012 watapi octubre killa tukuypin runa wañuchiykuna suwaykunapas aswan pisi karqan 2011 watapi chay p’unchaykunallapitaq kasqanmanta. ¿Imarayku? Estados Unidospi Sandy sutiyoq hatun wayra kasqanwan tukuyneqpi luz mana kasqanrayku. Policiakunaq rantinpi rimaq Paul Browne runan nin: “Sinchi hatun wayrakunaq, huk hatun sasachakuykunaq kasqan qhepataqa pisiyanmi runa wañuchiykuna suwaykunapas, chhaynan karqan 11 setiembre killapi 2001 watapi hatun sasachakuy kaqtinpas”, nispa. Ichaqa wasikunata haykuspa suwakusqankun astawan yapakun, Paul runaq nisqan hina “mana luzpa kasqanraykun” chaykuna kan.

Antártida rit’i pampaqa manan allinchu kashan chaypi mana wiñaq plantakunata chayman apasqankurayku chaywanmi cientificokuna llakikushanku. Yaqa chunka muhu hinan qatikun waranqanpi sapa watan chayman riq runakunaq zapatonkupi otaq q’epinkupi. Península Antártica Occidental ladopin chay plantakuna askhaña wiñashan.

83 watayoq warmimanmi churarqanku titaniomanta (chayqa fierroman rikch’akuqmi) k’akita, manan piwanpas chaytaqa ruwakurqanraqchu. Tullunpi huk onqoy kaqtinmi k’akinqa urmapurqan kunanmi ichaqa ña atinña mikhuyta, rimayta respiraytapas. Huk maquinan titanio polvota unuyachispa chay k’akita ruwarqan chaymantataq warmiq k’akinpa kasqanman churarqanku.

Chay nacionpin hark’akurqan runakunaq kasqanpi cigarro pitayta. Huk wata qhepamanmi reparakurqan pachakmanta yaqa 14 runakuna qhasqo nanaywan (angina) manaña onqosqankuta, sonqonkumantataq (infarto) pachakmanta yaqa 9 runa manaña onqorqanchu.