1. ¿Imamantam yachasun?

 JACOBMI manaraq wañukuchkaspan llapallan qari churinkunata qayarachirqa, hinaspam sapakamata rimapayarqa. Paykunañataqmi allinta uyarirqaku taytanpa nisqanta. Pasaq yachachikuypim yachamurqanchik Rubenta, Simeonta, Leviyta hinaspa Judata taytan Jacob ima nisqanmanta. Taytanpa ima nisqanta uyarispankuqa llapallankuchá admirakurqaku, ichapas wakinqa nikurqaku: “Imataya ñuqataqa niykuwanqa”, nispa. Kunanñataqmi yachasun Zabulonta, Isacarta, Danta, Gadta, Aserta, Neftaliyta, Joseyta hinaspa Benjaminta taytanpa ima nisqanmanta hinaspa chay nisqankuna imata yachachiwasqanchikmantapas. a

ZABULONTA IMA NISQANMANTA

2. ¿Imatam Jacobqa Zabulonta nirqa? ¿Imaynatam chay nisqanqa cumplikurqa? (Rimarimuytaq Genesis 49:13 nisqanmantapas, qawaytaq  recuadrotapas).

² (Leey Genesis 49:13). Jacobmi Zabulonta nirqa Diospa prometesqan allpaman mirayninkuna chayaruspankuqa lamar quchapa hichpanpi yachanankumanta, chay nisqanqa 200 wata qipatam cumplikurqa. Zabulonpa mirayninkunaqa lamar quchapa hichpanpim yacharqaku. Huklawninpim karqa Mediterraneo utaq Hatun lamar qucha, huklawninpiñataqmi Galilea lamar qucha. Moisespas Zabulonpa mirayninkunamantam nirqa: “Zabulon, qamqa punkuykikunapiyá kusikuy”, nispa (Deut. 33:18). Chaywanqa yaqachusmi nichkarqa allpankupa iskay lawninpi lamar qucha kasqanrayku imatapas rantiyta utaq rantikuyta atinankumanta. Chayraykum Zabulonpa mirayninkunaqa kusisqa kananku karqa.

3. ¿Imam yanapawasun kusisqalla kanapaq?

³ ¿Imatam yachachwan? Maypi yachaspapas utaq imaynaña tarikuspapas  kusisqa kaytaqa atichwanmi. Kusisqalla kanapaqqa imapas kapuwasqallanchikwanmi hinaspa imapas ruway atisqallanchikwanmi contentakunanchik (Sal. 16:6; 24:5). Wakinpiqa llakikuytam qallaykuchwan mana ruway atisqanchik kaqkunallapi utaq imapas mana kapuwaqninchikpi llumpayta piensaspaqa. Chaynaqa, kusichiwaqninchik kaqkunallapiyá piensasun (Gal. 6:4).

ISACARTA IMA NISQANMANTA

4. ¿Imatam Jacobqa Isacarta nirqa? ¿Imaynatam chay nisqan cumplikurqa? (Rimarimuytaq Genesis 49:​14, 15 nisqanmantapas, qawaytaq  recuadrotapas).

⁴ (Leey Genesis 49:​14, 15). Jacobmi Isacarta alabaykurqa anchata llamkasqanmanta. Imaynam kallpasapa asnopas llasa-llasaq cargata apan, chaynam Isacarpas kallpasapa kasqanrayku anchata llamkaq, chaymi taytan alabaykurqa. Chaymantapas nirqam Isacarpa mirayninkuna allin allpapi yachanankumanta. Taytan Jacobpa nisqanman hinamá Isacarpa mirayninkunaqa Jordan mayupa hichpanpi tukuy imapa wiñanan allpapi yacharqaku (Jos. 19:22). Paykunaqa chakrankupim anchata llamkaqku, chaywanpas hukkunatam imapipas yanapaykuqku (1 Rey. 4:​7, 17). Chaymi Baracwan Diosmanta willakuq Debora enemigonku Sisarawan peleaypi yanapanankupaq Israel runakunata niptinku chaylla pasarqaku (Juec. 5:15).

5. ¿Imatam Diosqa mana qunqanqachu?

⁵ ¿Imatam yachachwan? Jehova Diosqa manam qunqarqachu Isacarpa mirayninkuna tukuy ima ruwasqankutaqa. Chaynallataqmi mana qunqanqachu payta servinanchikpaq tukuy ima ruwasqanchiktaqa (Ecl. 2:24). Chaymi yanapawananchikpaq punta apaqkunapa tukuy ima ruwasqankutapas qawamuchkan (1 Tim. 3:1). Paykunaqa anchatam kallpanchakunku yanapawananchikpaq, chaynapi mana allinkunaman mana wichiykunanchikpaq hinaspa Diosmanta mana karunchakunanchikpaq (1 Cor. 5:​1, 5; Jud. 17-23). Chaymantapas punta apaqkunaqa allin iñiyniyuq kananchikta munaspankum huñunakuykunapi allinta yachachiwananchikpaq sumaqta preparakunku (1 Tim. 5:17).

DANTA IMA NISQANMANTA

6. Danpa mirayninkuna, ¿imata ruwanankumantam Jacob nirqa? (Rimarimuytaq Genesis 49:​17, 18 nisqanmantapas, qawaytaq  recuadrotapas).

⁶ (Leey Genesis 49:​17, 18). Jacobmi churin Danmanta nirqa caballota kachuspan sillakuqninta saqtachiq culebra hina enemigonkunata vencenanmanta. Chaywanqa nichkarqa Israel runakunata chiqniqninkumanta defiendenankupaq Danpa mirayninkuna listo kanankumantam. Chayqa cumplikurqa Israel runakuna Diospa prometesqan allpaman yaykuchkaptinkum. Wakin Israel runakunata pipas mana imanananpaqmi Danpa mirayninkunaqa llapallankupa qipanta cuidastin riqku (Num. 10:25). Paykunapa ruwasqanqa ancha allinmi karqa ñawpaqninkuta riqkuna cuentata mana qukuptinkupas.

7. ¿Imanasqataq mana hukmanyananchikchu ruwasqanchikmanta pipas mana cuentata qukuptinqa?

⁷ ¿Imatam yachachwan? Ichapas yanapakunchik huñunakunanchik wasita pichaypi, allichaypi utaq hatun huñunakuypi ima ruwaypipas. Chaynata yanapakusqanchikqa mayna allinmi, chaywanpas wakin iñiqmasinchikkunaqa manapaschá cuentata qukunkuchu. Chaywanqa amayá hukmanyasunchu, Jehova Diosqa qawamuchkanmi imapi yanapakusqanchikta. Yanapakunchikqa manam hukkuna alabawananchikta munasqanchikraykuchu, aswanqa Diosta kusichiyta munasqanchikraykum. Chaywanqa Jehova Diosqa anchatam kusikun (Mat. 6:​1-4).

GADTA IMA NISQANMANTA

8. ¿Maypitaq Gadpa mirayninkunaqa allpata chaskirqaku? ¿Imayna runakunataq hichpankupi karqaku? (Rimarimuytaq Genesis 49:19 nisqanmantapas, qawaytaq  recuadrotapas).

⁸ (Leey Genesis 49:19). Jacobmi Gadmanta nirqa suwaqnin runakunata qatikachananmanta. Chaymanta 200 wata qipatam Gadpa mirayninkunaqa Jordan mayuta manaraq chimpachkaspanku allpankuta chaskikurqaku. Ichaqa chiqniqninku achka nacionkunam hichpallankupi karqaku, chay runakunaqa munarqakuchá allpankuman yaykuyta. Chaywanpas Gadpa mirayninkunaqa chaypi yachaytam munarqaku animalninkupaq pastosapallaña kasqanrayku (Num. 32:​1, 5). Mana  manchakuqmi karqaku. Manataqmi iskayrayarqakuchu chaskisqanku allpata defiendenankupaq Jehova Dios yanapananmantaqa. Diospi hapipakusqankuraykutaqmi Gadpa mirayninmanta soldadokuna wakin ayllukunawan Jordan mayuta chimparqaku. Chiqniqninku runakunata wañuchiypim achka wata yanapakurqaku wakin ayllukuna allpankuta chaskikunankukama (Num. 32:​16-19). Paykunaqa manamá iskayrayarqakuchu chimpapi kaq ayllukunata yanapanankukama warminkutawan churinkuta Dios cuidananmantaqa. Diosmi Gadpa mirayninta bendeciykurqa mana manchakuq kasqankurayku chaynataq hukkunata yanapaykusqankurayku (Jos. 22:​1-4).

9. ¿Imatam ñuqanchikpas ruwasun Diospi hapipakuspaqa?

⁹ ¿Imatam yachachwan? Manam iskayrayananchikchu imapipas Jehova Dios yanapawananchikmantaqa. Sasachakuypi kaspaqa astawanraqmi paypi hapipakunanchik (Sal. 37:3). Kunan tiempopipas achka iñiqmasinchikkunam Diospi hapipakusqankurayku chaynataq yanapananmanta mana iskayrayasqankurayku tukuy imata saqinku. Chaynapi Diosta yupaychana wasikunata ruwaypi yanapakunankupaq, huklaw llaqtakunaman astakuspa Diosmanta astawan willakunankupaq utaq ima ruwaypipas yanapakunankupaq (Sal. 23:1).

ASERTA IMA NISQANMANTA

10. ¿Imatam Aserpa mirayninkunaqa mana kasukurqakuchu? (Rimarimuytaq Genesis 49:20 nisqanmantapas, qawaytaq  recuadrotapas).

¹⁰ (Leey Genesis 49:20). Jacobmi Asermanta nirqa mirayninkuna tukuy imayuq kanankumanta. Chaynamá karqa, paykunapa chaskisqan allpapiqa  tukuy imam wiñarqa (Deut. 33:24). Allpankum chayarqa Mediterraneo utaq Hatun lamar quchakama chaynataq Sidon llaqtakama, chay llaqtapim tukuy lawmanta hamuq barcokuna sayaq. Chaywanpas Aserpa mirayninkunaqa Jehova Diosta mana kasukuspankum Canaan runakunataqa mana qarqurqakuchu, aswanqa paykuna hinañam kawsakuyta qallaykurqaku (Juec. 1:​31, 32). Yaqapaschá tukuy imayuq kasqankurayku chaynataq mana allin runakunapa chawpinpi kawsakusqankurayku Diostapas hawa sunqullaña servirqaku. Chayna kasqankuraykupaschá Canaan runakunawan peleaq rinankupaq Israel runakunata Barac niptin Aser ayllumantaqa mana pipas rirqachu. Mana risqankuraykum mana rikurqakuchu Israel runakuna gananankupaq atiyninwan Jehova Dios imaynata yanapasqanta (Juec. 5:​19-21). Enemigonkuta venceruptinkum Baracwan Deboraqa Diospa yanapakuyninwan kaynata takirqaku: “Aser ayllumanta kaqkunapas lamar quchapa patanpim mana imata ruwaspa tiyakurqaku”, nispa. Chay takita uyarispankuqa, ¡mayna pinqaypichá karqaku! (Juec. 5:17).

11. ¿Imanasqataq qullqilla maskaymanqa mana qukurunanchikchu?

¹¹ ¿Imatam yachachwan? Jehova Diosta mana serviq runakunaqa piensankum qullqiyuq kay utaq kapuqniyuq kay imamantapas aswan allin kasqanta, chaymi chayllapaq astawan kallpanchakunku. Diosta astawan serviyta munaspanchikqa manam paykuna hinaqa piensananchikchu (Prov. 18:11). Qullqichayuq kanapaq llamkayqa allinmi, ichaqa imamantapas aswan allinqa Diosta serviymi (Ecl. 7:12; Heb. 13:5). Qullqi maskayllaman  qukuruptinchikqa manañam kanmanchu tiemponchik nitaq ganasninchik Diosta servinanchikpaq. Manamá chay pasawananchiktaqa munanchikchu. Astawanqa munanchik tukuy sunqunchikwan hinaspa tukuy kallpanchikwan Jehova Dios serviytam. Chaynata serviptinchikqa hamuq tiempopim tukuy imata quwasun hawka hinaspa kusisqa kawsakunapaq (Sal. 4:8).

NEFTALIYTA IMA NISQANMANTA

12. ¿Imanasqataq nichwan Neftaliyta Jacobpa ima nisqanqa Jesuspi cumplikusqanta? (Rimarimuytaq Genesis 49:21 nisqanmantapas, qawaytaq  recuadrotapas).

¹² (Leey Genesis 49:21). Jacobmi Neftaliymanta nirqa ‘sumaq rimaykunata rimananmanta’. Chaynata nisqanqa yaqachusmi cumplikurqa Jesus kay pachapi kaspan Diosmanta imaynata yachachisqanwan (Juan 7:46). Jesusqa kuyakuywan ‘sumaqllata rimapayaspanmi’ runakunaman yachachirqa. Payqa Neftaliy ayllupa allpanpim “Capernaum llaqtapi yacharqa” (Mat. 4:13; 9:1). Diosmanta willakuq Isaiasmi Jesusmanta willakurqa Zabulon chaynataq Neftaliy ayllukunapaq “achki” hina kananmanta (Is. 9:​1, 2). Jesusqa kuyakuywan hinaspa sumaqllata Diosmanta yachachisqanraykum runakunapaq achki hina karqa (Juan 1:9).

13. ¿Imaynatam rimananchik Jehova Diosta kusichiyta munaspaqa?

¹³ ¿Imatam yachachwan? Jehova Diosta kusichiyta munaspaqa ‘sumaq rimaykunawanmi’ rimananchik. Chaypaqqa mana llullakuspam imam kaqta rimananchik (Sal. 15:​1, 2). Chaymantapas rimapayaspaqa hukkunatam kallpanchananchik. Rimapakunanchikmantaqa utaq pinqananchikmantaqa allin kaqkunata ruwasqanmantam alabaykunanchik (Efes. 4:29). Kallpanchakunanchiktaqmi runamasinchikwan maypipas sumaqllata imamantapas rimayta qallarinanchikpaq. Chaynata rimaptinchikqa ichapas Diosmanta willaptinchikpas uyariwachwan.

JOSEYTA IMA NISQANMANTA

14. ¿Haykapitaq cumplikurqa Joseyta Jacobpa nisqan? (Rimarimuytaq Genesis 49:​22, 26 nisqanmantapas, qawaytaq  recuadrotapas).

¹⁴ (Leey Genesis 49:​22, 26). Jacobqa maynatachá kusikurqa Joseyqa wawqinkunamanta Jehova Diospa ‘akllasqan kasqanwanqa’. Chaymi Joseymanta Jacob nirqa ‘ruruq sachapa ikllipan hina’ kasqanta. Chay ruruq sachamanqa Jacobmi rikchakurqa, ikllinmanñataq Josey. Jacobqa Raquel sutiyuq warmintam astawan kuyarqa. Paypa piwi wawanmi Joseyqa karqa. Lea sutiyuq warminpa piwi wawanñataqmi karqa Ruben. Ichaqa Joseymantam Jacob nirqa Rubenpa rantinpi kaspan wawqinkunamantaqa imatapas astawanraq chaskinanmanta (Gen. 48:​5, 6; 1 Cron. 5:​1, 2). Jacobpa chayna nisqanqa cumplikurqa Joseypa churin Efrainmantawan Manasesmanta iskay ayllu rikurisqanwanmi hinaspa Diospa prometesqan allpapi sapakama allpankuta chaskikusqankuwanmi (Gen. 49:25; Jos. 14:4).

15. ¿Imaynataq Joseyqa karqa sasachakuypi tarikuspanpas?

¹⁵ Jacobqa nirqataqmi Joseyta ‘flechasqankumanta hinaspa hinalla chiqnisqankumantapas’ (Gen. 49:23). Chay flechaqkunaqa rikchakunku Joseypa wawqinkunamanmi. Paykunaqa yanqamanta Joseyta chiqnispankum ñakarichirqaku. Chaynata ñakarichiptinkupas Joseyqa wawqinkunapaqqa manam piñakurqachu nitaq Jehova Diosmanpas tumparqachu. Jacobqa nirqaraqmi: “Joseyqa flechantam allinta takyachirqa, makinkunaqa manam katkatatarqachu”, nispa (Gen. 49:24). Joseyqa sasachakuypi kaspanpas Jehova Diospim hapipakurqa. Payqa wawqinkunatapas pampachaykuspanmi llakipayaspan imapipas yanapaykurqa (Gen. 47:​11, 12). Joseyqa ñakarisqankunawanmi yacharurqa aswan allin runaña kayta (Sal. 105:​17-19). Chayna runa kasqanraykum Diosqa Joseyta valekurqa achka runakunata yanapananpaq.

16. ¿Imaynatam Joseyta qatipakuchwan sasachakuypi kaspaqa?

¹⁶ ¿Imatam yachachwan? Sasachakuypi kaspaqa Diosmantawan iñiqmasinchikkunamantam mana karunchakunanchikchu. Wakinpiqa sasachakuypi kananchiktam Jehova Diosqa saqinman. Ichaqa sasachakuypi kasqanchikqa manam yanqapaqchu, aswanqa  Diospi astawan hapipakunapaqmi chaynataq aswan allin runa kanapaqmi yanapawachwan (Heb. 12:​7, qaway willakuyninta). Yachasuntaqmi llakipayakuq chaynataq pampachakuykuq kaytapas (Heb. 12:11). Ima sasachakuytapas aguantaptinchikqa Joseyta hinam Diosqa bendeciwasun.

BENJAMINTA IMA NISQANMANTA

17. ¿Imaynatam cumplikurqa Benjaminta Jacobpa nisqan? (Rimarimuytaq Genesis 49:27 nisqanmantapas, qawaytaq  recuadrotapas).

¹⁷ (Leey Genesis 49:27). Benjaminmantam Jacob nirqa: “Benjaminqa chiqniqnin runakunatam atuq hina tisapanqa”, nispa (Juec. 20:​15, 16; 1 Cron. 12:2). Chaymantapas nirqam: “Achikyaqtam hapimusqanta mikunqa, tardeykuqtañataqmi qichumusqanta rakinakunqa”, nispa. ‘Achikyaqta’ nisqanmi cumplikurqa Israel nacionpi punta kaq kamachiq Saulpa tiemponpi. Saulqa Benjaminpa ayllunmantam karqa. Paymi mana manchakuspan Filistea runakunawan pelearqa (1 Sam. 9:​15-17, 21). ‘Tardeykuqta’ nisqanñataqmi cumplikurqa chaymanta unay wata qipataña Israel nacionpi kamachiqkuna manaña kasqan tiempopi. Chay tiempopim Persia nacionniyuq runakuna Israel runakunata chinkachiyta munarqaku. Ichaqa Benjaminpa ayllunmanta kaq Esterwan Mardoqueom Israel runakunata mana wañuchinankupaq yanaparqaku (Est. 2:​5-7; 8:3; 10:3).

18. ¿Imapim Benjaminpa mirayninta qatipakuchwan?

¹⁸ ¿Imatam yachachwan? Diospa churasqan runakunatam respetananchik. Kamachiqninku kananpaq Saulta Jehova Dios churaptinqa Benjaminpa mirayninkunaqa maynatachá kusikurqaku mirayninkumanta kasqanrayku. Ichaqa watakuna pasaytam Diosqa kamachiqninku kananpaq Davidtaña churarurqa. Benjaminpa mirayninkunaqa watakuna pasasqanman hinam Davidta kasukuyta qallaykurqaku Judapa mirayninmanta kaptinpas (2 Sam. 3:​17-19). Chaymanta watakuna pasayta wakin Israel runakuna mana kasukuptinkupas, Benjaminpa mirayninkunaqa Judapa mirayninmanta Diospa churasqan kamachiqkunatam hinalla kasukurqaku (1 Rey. 11:​31, 32; 12:​19, 21). Kunan tiempopipas Diosqa punta apaqkunatam churarun llaqtanta pusananpaq. Ñuqanchikpas Benjaminpa miraynin hinayá Diosman sunqu kasun, hinaspayá punta apaqkunata kasukusun (1 Tes. 5:12).

19. ¿Imakunatam yacharunchik manaraq wañukuchkaspan churinkunata Jacobpa ima nisqanmanta?

¹⁹ Sumaqtam yacharunchik wañukunanpaqña kachkaspan churinkunata Jacobpa ima nisqanmanta. Nisqankuna imayna cumplikusqanmanta yachasqanchikmi yanapawanchik hamuq tiempopipas Diospa nisqankunaqa cumplikunanmanta mana iskayrayanapaq. Yacharunchiktaqmi Jacobpa churinkuna imakunata ruwasqankurayku Dios bendecisqanmantapas. Chaywanmi cuentata qukunchik Diosta kusichinapaq imakunata ruwananchikmanta.