1, 2. (1) ¿Imakunatam Adanqa Jehova Diosmanta chaskirqa? (2) ¿Imanasqataq Jehova Diosqa Adanman huk warmita qoykurqa? (Qaway kay paginapi kaq dibujota.)

JEHOVA DIOSQA Allpa pachataqa unancharqa ‘runakuna chaypi yachanankupaqmi’ (Is. 45:18). Adantaqa mana huchayoqtam unancharqa, hinaspanmi Eden sutiyoq sumaq huertapi churaykurqa. ¡Mayna kusisqachá Adanqa tarikurqa hatun sachakunata qawaspan, yakukunapa qaparisqanta uyarispan hinaspa animalkunapa pukllasqanta qawaspanqa! Ichaqa, sapallan kasqanta Jehova Dios qawaspanmi nirqa: “Manam allinchu qaripa sapallan kayninqa, yanapaqnintayá payman rikchakuqta rurasaq”, nispa. Chaymi Adanman qoykurqa sinchi puñuyta, puñunankamam huknin costillanta horqorurqa hinaspanmi “warmita rurarqa”. ¡Mayna kusisqachá Adanqa tarikurqa rikchariruspanqa! Paymi nirqa: “Payqa tulluymanta hinaspa aychaymanta kaqmi. Paypaqa warmim sutin kanqa qarimanta rurasqa kasqanrayku”, nispa (Gen. 2:18-23).

² Jehova Diosmi Adanman warmita qorqa sumaq regalota hina, paymi Adanpaq mana pantaq yanapaqnin kanan karqa. Chaymantapas, payqa wawakunatam wachakunan karqa. Chaymi  Adanqa warminta ‘suticharqa Evawan, payqa llapallan kawsaq runakunapa maman kananrayku’ (Gen. 3:20). Arí, Adanmantawan Evamantam mana huchayoq runakuna mirananku karqa. Chaynapim enteron kay Pachaqa mana huchayoq runakunapa yachanan sumaq huerta kanan karqa, hinaspapas llapallan animalkunatawan plantakunatam cuidananku karqa (Gen. 1:27, 28).

3. (1) ¿Imatam Adanwan Evaqa ruwananku karqa Jehova Diospa bendecisqan kanankupaq, ichaqa imam pasarurqa? (2) ¿Ima tapukuykunamantam yachasun?

³ Diospa bendecisqan kanankupaqqa, Adanwan Evaqa kasukuspankum Jehova Dioslla kamachiq kasqanta reqsikunanku karqa (Gen. 2:15-17). Chaynata ruwaptillankum paykunapaq Diospa munaynin ruwakunan karqa. Ichaqa, ‘ñawpaqmantaraq kaq culebrata’ otaq Satanasta kasukuspankum Diospa contranpi huchallikururqaku (Apoc. 12:9; Gen. 3:1-6). ¿Imaynam lliw warmikuna tarikunku Adanwan Eva mana kasukusqankurayku? ¿Imakunatam ñawpaq tiempopi Diosman sonqo warmikuna ruwarqaku? ¿Imanasqataq kunan tiempopi cristianakunata Biblia nin ‘tropakuna hina’ kasqankuta? (Sal. 68:11, NM.)

4. Adanwan Eva mana kasukuptinkupas, ¿pitaq Jehova Diospa qayllanpiqa huchayoq karqa?

⁴ Jehova Diosmi Adanta tapurqa imanasqa mana kasukusqanmanta, hinaptinmi payñataq nirqa: “Compañawananpaq kay warmi qowasqaykim qoykuwarqa chay sachapa rurunta hinaptinmi mikururqani”, nispa (Gen. 3:12). Payqa mana kasukusqanta mana reqsikuspanmi warminman tumpaykurqa, chaywanqa kikin Jehova Diosmanmi tumpachkarqa Pay warmita qosqanrayku. Iskayninku mana kasukuptinkupas Jehova Diospa qayllanpiqa Adanmi huchayoq karqa. Chaymi apostol Pablo kaynata qellqarqa: “Huk runallawan [Adanwan] kay pachapi huchallikuy qallariruptinmi chayrayku wañuypas rikurirurqa chaymi lliw runakuna huchallikuspanchik wañunchik”, nispa (Rom. 5:12).

5. ¿Imam sutillata qawakun runakuna kamachinakunankuta Jehova Dios saqesqanrayku?

⁵ Satanasmi punta tayta-mamanchikta creerachirqa Jehova Diospa mana kamachisqan kaspanku hawka kawsakuy atisqankuta. Chaymi kay tapukuy rikurirurqa: “¿Pitaq kamachinanpaq derechoyoqqa?”. Chay tapukuy kutichisqa kananpaqmi Jehova Diosqa saqerqa runakuna kikinku kamachinakunankuta, chaywanmi sutilla qawakunan karqa runakunapa kamachikuynin mana allin kasqanta. Pachaknintin watakunañam runakunapa kamachikuyninqa runakunata ñakarichichkan. Pasaq pachak watakunallapim achka guerrakuna kasqanrayku yaqa pachak millon runakuna wañurqaku. Arí, sutillamá qawakuchkan ‘runapa mana kikillanmanta’ kawsasqanqa (Jer. 10:23). Chaymi ñoqanchikqa reqsikunchik Jehova Dios kamachiwaqninchik kasqanta (leey Proverbios 3:5, 6).

6. ¿Imaynam achka nacionkunapi warmikunaqa qawasqa kanku?

 ⁶ Kay Pachapi Satanas munaychakusqanraykum qaripas warmipas llumpayta ñakarinchik (Ecl. 8:9; 1 Juan 5:19). Ichaqa, warmikunam aswan ñakarichisqa kanku. Enteron pachapi kimsa warmikunamanta hukninmi, qosanpa otaq uywanakusqanpa llumpay maqapasqan kanku. Wakin llaqtakunapiñataqmi qari wawachakunata astawan kuyanku, paykunaqa piensankum hatunyaruspanku apellidonkuta mana chinkachinanta hinaspa tayta-maman otaq abuelonkuna yuyaqyaruptin yanapananmanta. Wakin nacionkunapiqa warmi wawachayoq kaytaqa manam munankuchu, chaymi achka warmi wawachakunata abortanku.

7. ¿Imayna kawsakuytam Jehova Diosqa qarimanwan warmiman qorqa?

⁷ Diosqa manamá munanchu warmikuna ñakarichisqa kanankutaqa. Payqa respetanmi warmikunata. Chayna kasqanmanta qawasun. Jehova Diosqa mana huchayoqtam Evataqa unancharqa. Adanpa yanapaqninmi karqa manam sirvientanchu. Chayraykuchá Jehova Diosqa, soqta kaq punchawpi tukuy ima unanchayta tukuruspa “qawarqa lliw rurasqankuna sumaqllaña kasqanta” (Gen. 1:31). Arí, Jehova Diospa lliw unanchasqankunaqa ‘sumaqllañam’ karqa. Qarimanpas chaynataq warmimanpas sumaq kawsakuytamá qorqa.

8. (1) ¿Imaynam runakunaqa karqaku? (2) ¿Pikunatam Jehova Diosqa ñawpaqmantaraq yanaparqa?

⁸ Adanwan Eva huchallikusqankumantapacham runakunaqa mana allinllaña karqaku, chayqa pasaq pachak watakunapim astawanraq qawakurqa. Bibliaqa willakurqañam chaykunaqa ‘tukupay tiempokunapi’ kasqanchikta qawachinanmanta. Maypiñapas qawakuchkanmi runakunapa mana allin ruwasqanku, chaykunam cheqaptapuni qawachiwanchik “sasallaña” tiempokunapi kawsasqanchikta (2 Tim. 3:1-5). Chayna kaptinpas, Diosman sonqo qarikunawan warmikunaqa ñawpaqmantaraqmi karqa. Paykunaqa Diospa kamachikuyninkunata kasukuspankum kamachiqnin kasqanta reqsikurqaku. Chaymi Jehova Diosqa paykunata yanaparqa (leey Salmo 71:5).

9. ¿Hayka runakunam sinchi paramanta salvakurqaku, hinaspa imanasqa?

⁹ Noeypa tiemponpi mana allin runakunata sinchi parawan Jehova Dios chinkachiptinqa as runakunallam salvakurqaku. Sichu chay tiempopi Noeypa wawqenkuna otaq paninkuna kawsarqaku hinaspaqa, chay sinchi parawanmi wañurqaku (Gen. 5:30). ¿Pikunataq salvakurqaku? Salvakurqakum Noeywan warmin chaynataq churinkunapas warmintinkama. Paykunaqa Diosta kasukusqankuraykum mana wañurqakuchu. Kunan tiempopi millonnintin runakunaqa, chay pusaq runakunapa mirayninmi kanchik (Gen. 7:7; 1 Ped. 3:20).

10. ¿Imanasqataq Diospa yanapasqan karqaku ñawpaq tiempopi Dios serviqkunapa señoranku?

¹⁰ Noeypa tiemponmanta pasaytapas, Diospa serviqninkunapa señorankum Diospa yanapasqan karqaku. Paykunaqa manachá Jehova Diospa yanapakuynintaqa chaskinmankuchu karqa imayna kawsasqankuwan llakisqa kaspankuqa (Jud. 16). Abrahampa warmin Saraqa, Ur llaqtapi tukuy imankunata saqespan karpakunallapi yachasqanmantaqa manam rimapakurqachu.  Aswanqa “Abrahamtam kasurqa ‘señorniy’ nispan” (1 Ped. 3:6). Yuyarisuntaq Rebecamantapas, payqa Isaacpaqmi allin respetakuq warmin karqa. Chaymi Isaacqa ‘Rebecata kuyaspan consuelakurqa mamanpa wañukusqanmanta’ (Gen. 24:67). ¡Ancha kusisqamá tarikunchik Sara hinaspa Rebeca hina Diospa llaqtanpi Diosman sonqo warmikuna kasqanmantaqa!

11. ¿Imaynatam hebreo casta parterakuna qawachirqaku mana manchakuq kasqankuta?

¹¹ Egipto nacionpi Israel runakuna sirviente kaspankuqa astawanmi mirarqaku, chaymi faraon kamachirqa chayllaraq naceq hebreo casta qari wawachakunata wañuchinankupaq. Chay castamanta Sifra hinaspa Fua sutiyoq parterakunam ichaqa, mana manchakuq karqaku hinaspankum faraonpa kamachisqanta mana kasukurqakuchu. Paykunaqa Jehova Diosta respetasqankuraykum wawachakunata mana wañuchirqakuchu, chaymi Jehova Diosqa paykunata bendecispan familiankunata achkayachirqa (Ex. 1:15-21).

12. ¿Imatam nichwan Deboramantawan Jaelmanta?

¹² Israel nacionpi kaq juezkunapa tiemponpim, Diosmanta willakuq Debora sutiyoq warmita Jehova Dios yanaparqa. Paymi Barac sutiyoq juezta kallpancharqa hinaspa Israel runakunata yanaparqa enemigonkunamanta librakunankupaq. Ichaqa, willakurqam Canaan llaqtayoqkunata atipasqankumanta Barac mana hatunchasqa kananmanta. Diosmi Canaan tropankunapa kamachiqnin Sisarata “warmipa makinman” churaykunan karqa. Arí, chaynamá karqa. Mana Israel castamanta kaq Jael sutiyoq warmim wañurachirqa (Juec. 4:4-9, 17-22).

13. ¿Imatam Bibliaqa Abigailmanta niwanchik?

¹³ Rimarisuntaq Abigail sutiyoq warmimantapas, payqa Jesuspa tiemponmanta waranqa wata masnin ñawpaqtaraqmi kawsakurqa. Payqa allin yachayniyoqmi karqa, qosan Nabalmi ichaqa pasaypaq rumi sonqo hinaspa mana umayoq upa runa karqa (1 Sam. 25:2, 3, 25). Davidwan runankunam Nabalpa sirvientenkunatawan animalninkunata huk kutipi waqaycharqaku, ichaqa imallantapas qoykunanpaq Nabalta mañakuptinkum payqa ‘imaymanata insultaspan’ mana imatapas paykunaman qorqachu. Chaymi Davidqa llumpayta piñakuruspan tantearurqa Nabaltawan sirvientenkunata wañurachiyta. Ichaqa, chayta Abigail yacharuspanmi Davidmanwan runankunaman mikuyta hinaspa yakuta aparqa. Chayraykum mana pipas wañuchisqachu karqa (1 Sam. 25:8-14, 18). Chaymantam Davidqa Abigailta nirqa: “¡Israelpa yupaychasqan Tayta Diosyá alabasqa kachun! Paymi kachamusurqanki ñoqawan kunan tupaykunanchikpaq”, nispa (1 Sam. 25:32). Nabalpa wañukusqan qepamanmi Davidqa Abigailwan casarakururqa (1 Sam. 25:37-42).

14. (1) ¿Ima ruwaypim Salumpa warmi churinkuna yanapakurqaku? (2) ¿Imapitaq rikchakunku kunan tiempopi cristianakuna Salumpa warmi churinkunaman?

¹⁴ Babilonia tropakuna cristianokunapa  tiemponmanta ñawpaqtaraq 607 watapi Jerusalentawan templonta puchukachiptinkum, achkallaña qarikuna hinaspa warmikunawan warmachakunapas wañurqaku. Tiempopa risqanman hinam (455 watapi), Israel runakunaqa Jerusalenpa perqankunata kaqmanta hatarichirqaku. Chaypaqmi Nehemias allintapuni yanapakurqa. Yanapakurqakutaqmi Salumpa warmi churinkunapas, “paymi karqa Jerusalen parten llaqtapa alcalden” (Neh. 3:12). Arí, Salumpa warmi churinkunaqa kusikuywanmi chay llamkaypi yanapakurqaku. Anchatamá kusikunchik kunan tiempopi cristianakunamantapas, paykunaqa kusikuywanmi yanapakunku huñunakunapaq Salonkunata hatarichiypi.

15. ¿Imapaqmi Diosqa Maria sutiyoq warmita akllarurqa?

¹⁵ Punta cristianokunapa tiemponpim wakin warmikuna Jehova Diospa bendecisqan karqaku. Rimarisun Maria sutiyoq doncella sipasmanta. Payqa Joseywan casarakunanpaq rimapayasqañam karqa. Ichaqa manaraq kuska kachkaptinkum Mariaqa wiksayakururqa chuya espiritupa atiyninwan. ¿Imanasqam Diosqa payta akllarurqa Jesuspa maman kananpaq? Yaqapaschá Mariaqa Jesusta uywananpaq hina sumaq kayniyoqkuna karqa. ¡Mayna kusikuypaqchá karqa mana pantaq runapa maman kayqa! (Mat. 1:18-25.)

16. ¿Imaynatam Jesusqa warmikunata qawarqa? Rimarimuy flujowan ñakariq warmimanta.

¹⁶ Jesusqa kuyakuywanmi warmikunata qawarqa. Rimarisun chunka iskayniyoq wataña flujowan ñakariq warmimanta. Paymi runakunapa chawpinta Jesusman asuykuspan qepanmanta pachanta hapiykurqa. Jesusqa qaqchananmantaqa, kuyakuywanmi nirqa: “Mamáy, iñisqaykiraykum allinyarunki, kunanqa hawkallaña pasakuy, manañam kay onqoywanqa ñakarinkiñachu”, nispa (Mar. 5:25-34).

17. ¿Imam pasakurqa Pentecostes 33 watapi?

¹⁷ Jesuspa qatiqninkunamantaqa karqataqmi paytawan apostolninkunata yanapaq warmikunapas (Luc. 8:1-3). Pentecostes 33 watapim, 120 qarikunawan warmikuna Diospa chuya espiritunta chaskirqaku hinaspam huk rimaykunapi rimayta qallaykurqaku (leey Hechos 2:1-4). Jehova Diosmi chay pasakunanmanta kaynata willakurqaña: ‘Chaqchurimuq hinam lliw runakunaman kachamusaq espirituyta. Chaymi qari churikichikpas, warmi churikichikpas willakunqaku paykunaman nisqayta [. . .]. Sirvientekunamanwan sirvientakunamanmi kachamusaq’, nispa (Joel 2:28, 29). Chayna pasakusqanwanmi Jehova Diosqa sutillata qawachirqa mana kasukuq Israel nacionta qepancharusqanta hinaspa “Diospa Israelnin” nisqantaña akllarusqanmanta, chaypim kachkanku qarikunawan warmikunapas (Gal. 3:28; 6:15, 16, NM). Punta cristianokunapa tiemponpi Diosmanta willakuq warmikunamantam karqaku Felipepa tawa warmi churinkuna (Hech. 21:8, 9).

18, 19. (1) ¿Ima ruwanankupaqmi Jehova Diosqa wakin qarikunatawan warmikunata saqerqa? (2) ¿Imatam Salmos qellqaq nin warmikunamanta?

¹⁸ Pasaq 1870 watakunapim aslla qarikunawan warmikuna Bibliapa cheqap yachachikuyninkunata estudiayta qallaykurqaku. Paykunam ñanta kichachkaq hina Diosmanta willakuyta qallaykurqaku, chaynapi Jesuspa kayna willakusqan ruwakunanpaq: “Diospa munaychakusqanmanta kay allin noticiam willakusqa kanqa enterollan kay pachapi chaynapi llapallan nacionpi runakuna yachananpaq, chayñam kay tiempoqa tukunqa” (Mat. 24:14).

¹⁹ Chay Biblia Estudiaqkunaqa aschalla kasqankumantam kunanqa yaqa 8 millon Testigokunaña kanku. Chaymantapas, 11.000.000 masnin runakunam Jesuspa wañukusqan punchawta yuyarinapaq huñunakuyman hamurqaku. Chay huñunakuyman hamuqkunaqa yaqa llapanpim warmikuna kanku. Chaymantapas, enteron pachapim huk millon masnin cristianokuna tukuy tiemponkuwan Diosta servinku, paykunamantapas yaqa llapankum warmikuna kanku. Qawasqanchikman hinaqa, Jehova Diosqa warmikunatam servichikun paymanta willakunankupaq. Chayna kasqanmi sutillata qawachin Salmos qellqapa kayna nisqan cumplikusqanta: “Jehova Diosmi willakun, allin noticiakunata willakuq warmikunaqa tropakuna hinam kanku” (Sal. 68:11, NM).

20. ¿Pikunamanta astawan yachanapaqmi tanteachwan?

²⁰ Manam tiempo haypawachwanchu Bibliapi rikuriq Diosman sonqo llapallan warmikunamanta rimanapaqqa. Ichaqa, Bibliapi hinaspa qellqanchikkunapim paykunapa vidanmanta tarichwan. Rimarisun Rutmanta, paypa ruwasqankunamanta yuyaymanayqa anchatamá kallpanchawasun (Rut 1:16, 17). ¿Imatam nichwan Ester reynamanta? Bibliapi paymanta leeyninchikqa iñiyninchiktam kallpanchanqa. Chaymi allin kanman paykunamanta astawan yachanapaq Familiawan Diosta Yupaychanapaq Tutapi otaq sapallanchikpi estudianapaq tanteayninchik.

21. ¿Imaynatam achka cristianakuna Diosman sonqo kasqankuta qawachirqaku sasachakuykunapi tarikuspankupas?

²¹ Jehova Diosqa bendecinmi paymanta willakuq cristianakunataqa, yanapantaqmi sasachakuykunapi tarikuptinku. Arí, nazi tropakunapa qatikachasqan kaptinkum Jehova Diosqa iñiyninkupi takyanankupaq yanaparqa. Achkam Jehova Diosta kasukusqankurayku llumpay ñakarichisqa otaq wañuchisqa karqaku (Hech. 5:29). Kunan tiempopi cristianokunawan cristianakunapas, Jehova Diostam kamachiqnin kananpaq akllakurunku. Chaymi payqa ñawpaq serviqninkunata hina kaynata nin: “Ama manchakuychikchu, ñoqam yanapasqaykichik niqnikichikmi kani”, nispa (Is. 41:10-13).

22. ¿Imatam suyachkanku Jehova Diospa serviqninkunaqa?

²² Ñamá Diosman sonqo achkallaña qarikunawan warmikunaqa kay Allpa pachata sumaq huertaman tikranqakuña. Chaymantapas, millonnintin kawsarimuqkunatam Jehova Diospa munayninkunamanta yachachinqaku. Chaykamaqa, llapanchikyá hukllaña Dios serviyninchikta anchata chaninchasun (Sof. 3:9).