NIKʼAJ CHIK ETAʼMANIK

Ri bandera, ri votaciones xuqujeʼ ri patan kyaʼ che ri tinamit

Ri bandera, ri votaciones xuqujeʼ ri patan kyaʼ che ri tinamit

Ri bandera. Ri testigos rech Jehová kkikojo che chiʼ kyak ri qʼabʼaj chuwach ri bandera rech kbʼan nim che, weneʼ chiʼ kbʼan ri bʼixonem che, are uqʼijilaxik ri tinamit xuqujeʼ ri achijabʼ che xetobʼan che resaxik ri tinamit pa uqʼabʼ jun chik tinamit, kkibʼan waʼ che ukʼexwach ri uqʼijilaxik ri Ajawaxel (Isaías 43:11; 1 Corintios 10:14; 1 Juan 5:21). Chkixoʼl ri ajawinelabʼ che xyaʼ kiqʼij rumal che xkitoʼ ri kitinamit kʼo ri Nabucodonosor rech ri tinamit Babilonia. Xukʼut ri unimal chkiwach ri tinamit xuqujeʼ ri ukojonem, wajun achi riʼ xubʼan jun nimalaj tyox xuqujeʼ xubʼij che konojel ri winaq kexukeʼ chuwach chiʼ tajin kbʼan jun bʼixonem che. Tekʼuriʼ oxibʼ alabʼom hebreos —Sadrac, Mesac xuqujeʼ Abednego— xkaj täj xexukeʼ chuwach wajun tyox riʼ, pa neʼ xkiya ri kikʼaslemal pa kʼäx (Daniel, capítulo 3).

¿Jas kbʼan kimik? Jun achi che kʼo retaʼmabʼal chirij ri kkibʼan ri winaq xchʼaw chirij «ri qʼijilanik che kyaʼ chike ri e tinamit kimik» xubʼij: «Ri bandera rech ri tinamit are etal xuqujeʼ are ri jastaq che kyaʼ uqʼij. [...] Ri achijabʼ kkesaj ri kipuwiʼ chuwach ri bandera; xuqujeʼ nikʼaj chik kkitzʼibʼaj utz täq tzij rech kkiya uqʼij; xuqujeʼ ri akʼalabʼ kebʼixon che». Xuqujeʼ, kubʼij che ri uqʼijilaxik ri tinamit kʼo uqʼij che «nim ubʼanik» —junam rukʼ ri 15 rech septiembre, qʼij chiʼ Guatemala xel pa kiqʼabʼ nikʼaj chik tinamit—, xuqujeʼ e kʼo winaq che nim kibʼanik chkiwach jujun chike are winaq rech ri kojonik, winaq che xkitoʼ ri tinamit xuqujeʼ e kʼo lugar che nim ubʼanik chkiwach (ri wuj El nacionalismo: una religión, rech Carlton Hayes). Jun wuj rech México xubʼij: «Ri Escudo, ri Bandera xuqujeʼ ri Bʼixonem rech jun Tinamit, are ri etal rech ri tinamit» xuqujeʼ xubʼij che rajawaxik «kyaʼ kiqʼij wa täq jastaq riʼ» (Diario Oficial de la Federación, de México). Xuqujeʼ ojer, jun wuj xubʼij che «ri bandera, ri cruz, are nim kibʼanik» (The Encyclopedia Americana).

Xuqujeʼ kimik, wajun wuj riʼ xubʼij che ri bʼixonem rech ri tinamit «are tzij re ri kunaʼ ri winaq chirij ri utinamit chupam wariʼ ktaʼ che ri Ajawaxel che kukʼam ubʼe ri tinamit xuqujeʼ kuchajij o ri kkikʼam bʼe puwiʼ». Rumal laʼ, ri öj testigos rech Jehová xa ta kqaya uwiʼ chiʼ kqabʼij che chiʼ kyaʼ uqʼij ri tinamit jun chike are ri uyakik ri qʼabʼaj chuwach ri bandera o ubʼanik ri bʼixonem rech ri tinamit are jun qʼijilanik rech jun kojonem. Ri ajtij D. W. Brogan xchʼaw chirij kʼi chʼoj chikij ri akʼalabʼ che e Testigos che xkaj täj xkiya uqʼij ri bandera rech Estados Unidos xuqujeʼ xkaj täj xkibʼij che kkibʼan sukʼ che, xuqujeʼ xubʼij wariʼ: «Ri Nimalaj Qʼatbʼal Tzij xrilo [chiʼ bʼanom chi kʼi chʼoj chikij] che wa täq jastaq riʼ kʼo ubʼanik rukʼ ri kojonem» (Genio y figura del norteamericano).

Ri öj Testigos kqaya ta uqʼij ri bandera, rumal che kqachʼobʼo che ri Loqʼalaj Pixabʼ kubʼij che utz täj, tekʼuriʼ ri nikʼaj chik winaq e areʼ kechowik we kkaj kkibʼano. Rumal laʼ, itzel ta kqil ri bandera rumal che are etal re ri tinamit xuqujeʼ kojniman chike ri «qʼatal täq tzij» rumal che konojel junam taneʼ che e «pataninel re ri Dios» (Romanos 13:1-4). Xuqujeʼ kqanimaj wajun taqonik riʼ: «Chibʼanaʼ chʼawem rukʼ Dios pakiwiʼ ri ajawinelabʼ pakiwiʼ konojel ri e qʼatal täq tzij». Tekʼuriʼ, kqabʼano rumal che kqaj che kkiya chaqe che «kujkuʼinik kujkʼojiʼ pa utzil xuqujeʼ pa jamaril» rech kqaqʼijilaj ri Ajawaxel (1 Timoteo 2:2).

Ri uchaʼik jun ajqʼatal tzij. Ri e qastzij cristianos kʼot kkibʼij chiʼ ri nikʼaj chik winaq kkichaʼ ri ajqʼatal tzij. Kkiqʼaxej ta ubʼixik che utz täj kchaʼ jun ajqʼatal tzij xuqujeʼ keniman chike ri kechʼakanik. Tekʼuriʼ, are qas kkikoj kichoqʼabʼ che ukʼutik che kkitoʼ täj ri e políticos (Mateo 22:21; 1 Pedro 3:16). Tekʼuriʼ ¿jas kkibʼano we pa ri tinamit jachiʼ e kʼo wi kbʼixik che rajawaxik kebʼe jachiʼ kechaʼ wi ri ajqʼatal tzij o itzel kil ri kbʼe täj? We ri retaʼmabʼal kikʼuʼx kuya chike kebʼek, kuya kebʼek. We je kkibʼan waʼ, kkibʼan ke junam rukʼ ri xkibʼan Sadrac, Mesac xuqujeʼ Abednego, ri alabʼom riʼ, xebʼek jawiʼ xyaʼ wi uqʼij ri tyox pa ri liʼanik ulew rech Dura. Tekʼuriʼ, rech ri cristianos ketobʼan ta kukʼ ri política, rajawaxik qas kkil ri waqibʼ pixabʼ riʼ:

  1. Ri öj ajtijoxelabʼ rech ri Jesús «man [öj] ta kʼu ajuwach ulew» (Juan 15:19).

  2. Ri öj cristianos are kqatoʼ ri Cristo xuqujeʼ ri Ajawbʼal (Juan 18:36; 2 Corintios 5:20).

  3. Qonojel ri öj kʼo chupam ri congregación junam ri qachomanik chirij ri Loqʼalaj Pixabʼ xuqujeʼ ri qaloqʼoqʼenik (1 Corintios 1:10; Colosenses 3:14).

  4. Ri winaq che ktobʼan che uchaʼik jun ajqʼatal tzij xuqujeʼ ajmak riʼ che ri kubʼan ri ajqʼatal tzij (chqilaʼ ri pixabʼ che kechʼaw chirij wariʼ pa 1 Samuel 8:5, 10-18 xuqujeʼ 1 Timoteo 5:22).

  5. Chiʼ ri israelitas xkitaʼ che kyaʼ jun winaq che kuqʼat tzij pa kiwiʼ, Jehová xrilo che chiʼ xkibʼan wariʼ are xkixutuj ri Uqʼatbʼal Tzij areʼ (1 Samuel 8:7).

  6. Ri cristianos rajawaxik kkinaʼ pa kanimaʼ che kʼo ta jun jastaq che keʼuqʼatej chiʼ kechʼaw chirij ri Ajawbʼal rech ri Ajawaxel chike ronojel kiwach winaq rech política (Mateo 24:14; 28:19, 20; Hebreos 13:18).

Jun patan che kyaʼ che ri tinamit. E kʼo tinamit che kkibʼij we ri winaq kkaj täj ketijoxik rech kebʼe pa chʼoj rajawaxik kkibʼan jun patan che ri tinamit. ¿Jas kqabʼano we je waʼ kbʼan pa ri qatinamit? Are rajawaxik kqabʼan ri qachʼawem che ri Jehová, kqetaʼmaj jas ubʼanik wajun patan riʼ, xuqujeʼ utz kqataʼ jun pixabʼ che jun chik cristiano che ko chi ri ukojonik. Rech kojkun rukʼ retaʼmabʼal qakʼuʼx kqachaʼ we kqabʼano o kqabʼan täj (Proverbios 2:1-5; Filipenses 4:5).

Ri Utzij ri Ajawaxel kubʼij chike ri cristianos che «kakiyaʼ kibʼ pa taqik chke ri qʼatal täq tzij xuqujeʼ ri kʼo kitaqanik», xuqujeʼ «chanataj chke chi chkisukumaj kibʼ che ronojel utzalaj chak» xuqujeʼ che e «machʼol rukʼ kanimaʼ» (Tito 3:1, 2). Chiʼ qetaʼm wariʼ, rajawaxik kqachomaj jas kbʼantajik we kqabʼan wajun patan riʼ: «¿La kinkʼutu che kintobʼan kukʼ ri política o kinkʼutu che kinbʼan jastaq rech ri qastzij täj kojonem?» (Miqueas 4:3, 5; 2 Corintios 6:16, 17). «¿La rukʼ wariʼ kʼäx kinriq che ubʼanik ri jastaq rech ri nukojonik?» (Mateo 28:19, 20; Efesios 6:4; Hebreos 10:24, 25.) Xuqujeʼ rajawaxik kqachomaj wariʼ, «¿la kʼo nutiempo rech kinbʼan más che upatanexik ri Ajawaxel, weneʼ ukojik kʼi tiempo che ri uchak ri Ajawaxel, jun kʼutbʼal re ri precursorado?» (Hebreos 6:11, 12).

We jun cristiano kuya ri retaʼmabʼal ukʼuʼx che, rech kupatanej ri tinamit rech kbʼe ta pa cheʼ (o cárcel), ri e rachalal pa ri ukojonik rajawaxik kechʼaw ta chirij ri kuchaʼ ubʼanik (Romanos 14:10). Xuqujeʼ je kkibʼan waʼ we kraj täj kubʼan wajun patan riʼ (1 Corintios 10:29; 2 Corintios 1:24).