KʼUTUNEM 06
¿Jawchiʼ xmajtaj wi lo ri qakʼaslemal?
Dios «ukʼ la kʼo wi ri ukʼiyibʼal jaʼ re kʼaslemal» (Salmo 36:9). ¿La kakoj at wariʼ? E jujun winaq kkichomaj che kʼo ta xyaʼow ri qakʼaslemal, y che xaq kʼateʼ xojkʼojiʼk. We qastzij che je xkʼulmatajik, kʼo ta upatan riʼ ri qakʼaslemal. Are kʼu, we are Jehová xyaʼow qakʼaslemal, ¿la mat kʼo upatan riʼ? a Chawilampeʼ ri kubʼij ri Biblia chrij ri kʼaslemal y chawilaʼ jasche nim upatan.
1. ¿Jas xbʼan che ubʼanik ri kajulew?
Ri Biblia kubʼij: «Are taq xchapletaj ubʼanik ronojel ri kʼolik, ri Dios xubʼan ri kajulew» (Génesis 1:1). Ri winaq che kʼo nim ketaʼmabʼal (científicos) kilom che ri kajulew kʼo xbʼanowik. ¿Jas xubʼan ri Dios che ubʼanik ri kajulew? Xukoj ri uchuqʼabʼ, ri uxlabʼixel, che ubʼanik ronojel ri kʼo pa ri kajulew: e chʼumil, galaxias, planetas... (Génesis 1:2).
2. ¿Jasche ri Dios xubʼan ri uwach Ulew?
Jehová xubʼan ri uwach Ulew rech «man xaq ta katolik xaneʼ kekʼojiʼ winaq chuwach» (Isaías 45:18). Ri areʼ sibʼalaj jeʼl xubʼan che ri uwach Ulew, rech kekʼojiʼ ri winaq chuwach pa ronojel ri kikʼaslemal o chbʼe qʼij saq (chasikʼij Isaías 40:28 y 42:5). Ri winaq che sibʼalaj nim ketaʼmabʼal kkibʼij che ri uwach Ulew sibʼalaj utz y che kʼo ta chi jun planeta kʼo kʼaslemal chuwach.
3. ¿Jas kejunamataj ta wi ri winaq kukʼ ri chikop?
Are chiʼ xbʼantaj ri uwach Ulew, Jehová xuya ri kʼaslemal chupam. Nabʼe xubʼan ri e qʼayes y ri e chikop. Tekʼuriʼ, xubʼan «ri winaq jas ri ukayebʼal» (chasikʼij Génesis 1:27). ¿Jasche oj junam ta kukʼ ri chikop? Rumal che ri Dios xojubʼan junam rukʼ ri ukayebʼal, kojkunik kqesaj uwach ri ubʼantajik, junam rukʼ ri loqʼoqʼebʼal y ri sukʼilal. Xuqujeʼ xojubʼano rech kojkunik kqetaʼmaj chi nikʼaj chʼabʼal, kqil ri jeʼlalaj taq jastaq che ubʼanom y kqataʼ ri e bʼixonem. Kojkunik kqaya uqʼij ri Dios are kʼu ri chikop kekun taj kkibʼan wariʼ.
CHANIMARISAJ RI AWETAʼMANIK
Chqilaʼ jujun jastaq che kukʼutu che are ri Dios xyaʼow ri kʼaslemal y che qastzij ri kubʼij ri Biblia. Y chqilaʼ ri kqetaʼmaj chrij ri Dios rukʼ ri kibʼantajik ri winaq.
4. Kʼo xyoʼw ri qakʼaslemal
Ri winaq nim keʼil wi rumal che kkesaj uwach ri kʼo pa ri uwach Ulew. Are kʼu, ¿jachin qas taqal che kyaʼ uqʼij? Chiwilaʼ ri VIDEO y chixtzijon chrij wariʼ:
-
Junam rukʼ ri xqil pa ri video, ¿jas jastaq kʼo pa ri uwach Ulew kesam uwach ri winaq?
Ronojel ri ja bʼanom rumal jun winaq. Are kʼu, ¿jachin xbʼanow ronojel ri jastaq che kʼo pa ri uwach Ulew? Chisikʼij Hebreos 3:4 y chixtzijon chrij wariʼ:
-
¿Jas jastaq che kʼo pa ri uwach Ulew che sibʼalaj utz kawilo?
-
¿La utz kqachomaj che kʼo xebʼanow ri e jastaq? ¿Jasche?
¿La awetaʼm?
Kariq más etaʼmanik y videos chrij wariʼ pa jw.org: «¿La kʼo xbʼanowik?» y «Chomanik chrij ri petinaq wi ri kʼaslemal».
«Ronojel ja kabʼan rumal jachin jun, are kʼu ri xebʼanow konojel ri jastaq are ri Dios».
5. Ri Biblia kubʼij che kʼo xebʼanow ronojel ri jastaq
Pa ri capítulo 1 re Génesis, ri Biblia kubʼij are chiʼ xbʼan ri uwach Ulew y ronojel ri kʼo chuwach. ¿La qastzij ri kubʼij ri Biblia o qastzij taj? Chiwilaʼ ri VIDEO y chixtzijon chrij wariʼ:
-
¿La kubʼij ri Biblia che ri uwach Ulew y ronojel ri kʼo chuwach xebʼan pa 6 qʼij de 24 horas?
-
¿La qastzij ri kubʼij ri Biblia chrij ri xbʼan che ubʼanik ronojel ri jastaq? ¿Jasche?
Chisikʼij Génesis 1:1 y chixtzijon chrij wariʼ:
-
E kʼi chke ri winaq che kʼo nim ketaʼmabʼal kkibʼij che kʼo xbʼanow ri kajulew. ¿La kjunamataj ri kkichomaj ri winaq rukʼ ri xasikʼij pa ri Biblia?
Kʼo jujun winaq kkichomaj che ri Dios xubʼan jun uwach kʼaslemal tekʼuriʼ xuyaʼo che kubʼan evolucionar. Chisikʼij Génesis 1:21, 25, 27 y chixtzijon chrij wariʼ:
-
¿La kubʼij ri Biblia che ri Dios xubʼan jun kʼaslemal tekʼuriʼ nojimal kux chikop o winaq? ¿O xeʼubʼan konojel ri kʼaslemal riʼ pa kijujunal? b
6. Ri oj winaq kojjunamataj ta kukʼ ri nikʼaj chi jastaq che ubʼanom ri Dios
Oj junam ta kukʼ ri awajibʼ. Chisikʼij Génesis 1:26 y chixtzijon chrij wariʼ:
-
Ri oj winaq kel qakʼuʼx y kojloqʼoqʼenik rumal che ri Dios xojubʼano junam rukʼ ri ukayebʼal. ¿Jas kukʼut wariʼ chqawach chrij ri Jehová?
RI KKICHOMAJ JUJUN WINAQ: «Ri kubʼij ri Biblia chrij ronojel ri jastaq che kʼo cho ronojel ri uwach Ulew qastzij taj».
-
¿Jas kachomaj at? ¿Jasche?
RI XQETAʼMAJ
Ri Jehová xbʼanow ri kajulew y ronojel ri kʼaslemal ri kʼo chuwach.
¿La knaʼtaj chawe?
-
¿Jas kubʼij ri Biblia chrij ri utikitajik ri kajulew?
-
¿La xubʼan ri Dios ri kʼaslemal rech nojimal kukʼex ribʼ o xubʼan ronojel pa kijujunal?
-
¿Jasche más utz qabʼanik ri oj winaq?
CHAWILAʼ CHI NIKʼAJ
Chawilaʼ jujun jastaq che kukʼutu che kʼo jun bʼanal re.
«¿Jas kqetaʼmaj chrij ri jastaq che e ubʼanom ri Dios?» (¡Despertad!, septiembre 2006)
Chawilaʼ jas kubʼan jun tat che ubʼixik che ri ralkʼwal chrij ri ubʼanom ri Jehová.
Chawetaʼmaj we ri evolución junam rukʼ ri kubʼij ri Biblia.
Qas chawilaʼ na we qastzij ri kkiya ubʼixik ri registro fósil y ri winaq che kʼo nim ketaʼmabʼal: che ri kʼaslemal xaq kʼateʼ xkʼojik o kʼo xbʼanowik.
El origen de la vida. Cinco cuestiones dignas de análisis (Folleto)
a Ri kʼutunem 25 kchʼaw chrij ri kraj ri Dios chke ri winaq.
b Pa ri Biblia, ri tzij konojel o género kchʼaw chkij kʼi kiwach kʼaslemal; are kʼu ri winaq che kʼo nim ketaʼmabʼal jun chi wi ri kichomanik chrij wariʼ.