Ir al contenido

Ir al índice

19 YACHAQANA

Uj sumaj tata karqa

Uj sumaj tata karqa

1, 2. 1) ¿Imaraykutaj José, familian ima Egiptoman mana yachaykukullankumanchu karqa? 2) ¿Ima llakiy willaytataj José, Mariaman willarqa?

JOSÉ, imatachus ruwashasqanpi tʼukuriy. Payqa Belenpi tutaña kashajtin qhepa kaj qʼepinta burronman chajnaykushan. Burronta laqʼarispataj ura ladota, pata ladota qhawarishan. Egipto llajtaman chayananpaj may karuta rinanpipis tʼukurishanchá. Egiptopeqa, ni pita rejsinchu, chay llajtayoj runaspis waj qalluta parlanku, ususninkupis waj jina. ¿Familian chay llajtaman, yachaykukullanmanchu karqa?

2 Joseqa, Dios uj angelnejta mosqoypi nisqanta, manachá Mariaman willayta atillarqachu. Chaywanpis, rey Herodes wawitankuta wañuchiyta munasqanta willananpaj mayta kallpachakorqa. Belén llajtamantataj usqhayllata llojserqanku (Mateo 2:13, 14 leey). Mariaqa, may llakisqa kasharqa. Ni pay, ni José, wawitankuta rey Herodes wañuchinanta yuyayllatapis munarqankuchu. ¿Imatataj Herodespa contranpi, uj wawita ruwayta atinman karqarí? Chaywanpis Josewan, Mariawanqa Jehová Diospi atienekorqanku, chayraykutaj Egipto suyuman ayqenankupaj usqhayllata wakichikorqanku.

3. Imaynatachus Josewan, familianwan Belenmanta llojsisqankuta sutʼinchariy. (163 paginapi rikhurej dibujota qhawariy.)

3 Josewan, Mariawanqa, wawitanku Jesuswan Belén llajtamanta tutanta ayqeshajtinku, chay llajtapi tiyakojkunaqa, miskʼita puñurisharqanku, imaraykuchus mana yacharqankuchu Herodes tukuy wawitasta wañuchiyta munashasqanta. Inti llojsimushajtintaj ura ladoman ayqeshajtinku ichapis Joseqa jinata tʼukurerqa: “¿Imaynatá noqa, uj carpinterolla, familiayta jarkʼasaj atiyniyoj enemigosmantarí? ¿Familiayman necesitasqanta qoyta atillasajchu? Jehová wawanta uywanaypaj kamachiwasqanta, ¿juntʼayta atillasajchu?”, nispa. Joseqa, mana atipananpaj jina chʼampaykunapi rikukorqa. Chay chʼampaykunata, imaynatachus atipasqanta ukhunchaspa, imaraykuchus creeyninmanta tukuy yachakunanchejta, astawanraj tatas yachakunankuta ima qhawarisun.

Joseqa, familianta jarkʼarqa

4, 5. 1) ¿Imaynamanta Josej kausaynin tijrakorqa? 2) ¿Imatá uj ángel, Joseman nerqa imatachus Dios kamachisqanta juntʼananpaj?

4 Uj wata kuraj ñaupajta Josej kausaynin tijrakorqa, Nazaretllapiraj tiyakushajtin. Chaypitaj Elijpa ususin Mariawan casarakunanpaj parlarqa. Yacharqataj María llimphu kausayniyoj, sinchʼi creeyniyoj ima kasqanta. Chaywanpis Joseqa, uj pʼunchay María wijsallisqa kashasqanta yacharqa. Mana pʼenqaypi rikuchinanpajtaj pakayllamanta Mariamanta divorciakuyta munarqa. * Chaypachapuni payman, mosqoynejta uj ángel, Diospa espíritu santonnejta María wijsallisqa rikhurisqanta nerqa. Wawitamanta parlaspataj angelqa nerqa: “Payqa ayllunta salvanqa juchasninmanta”, nispa. Chantá nillarqataj: “Ama manchachikuychu. María warmiykita japʼikapullay”, nispa (Mat. 1:18-21).

5 Joseqa, cheqan runa, kasukoj runa ima kasqanrayku, Dios angelnejta imaynatachus nisqanman jinapuni ruwarqa. Arí, payqa Jehovaj aswan munasqa Churinta uywanan kasqanta may jatunpaj qhawarqa. Aswan qhepamantaj Roma suyumanta kamachejta kasukuspa, warminwan Belenman yupachikoj rerqa, chaypacha warmenqa jatun onqojña kasharqa. Chay llajtitapitaj Jesús nacekorqa.

6-8. 1) ¿Imaraykutaj José, familian ima chʼampaykunapi rikukorqanku? 2) ¿Imaynatá yachanchej Satanás chʼaskata rikhurichisqanta? (Sutʼinchayninta qhawariy.)

6 Joseqa, Nazaretman kutipunanmantaqa, Jerusalenpa qayllanpi, nisunman Belén llajtapi qhepakorqa. Wajcha kaspapis, Mariata, wawitanta ima, ni imamanta pisichinanpaj tukuy imata ruwarqa. Chantá paykunaqa, Jesús nacekusqanmanta pisi tiemponman mana uj sumaj wasipichu tiyakorqanku. Jesús uj wata kurajniyoj jinaña kashajtintaj, watejmanta chʼampaykunapi rikukullarqankutaj.

7 Wasinkuman yachaysapa runas chayri chʼaskasta qhawajkuna chayarqanku, uj chʼaskaj qhepanta rispa. Chay runasqa, Inti llojsimuynejmanta karqanku, ichapis Babiloniamanta. Wawitata tarispataj jatuncharqanku pichus judiospa reyninku kanan karqa chayta.

8 Yachaysapa runasqa, Jesuspa kausayninta wañuypataman churasqankuta mana yacharqankuchu. Imaraykuchus chay chʼaskaqa, mana Belenmanchu paykunata ñaupajta chayacherqa, manaqa Jerusalenmanraj, chaypitaj Herodesman wawitata nisunman judiospa reyninkuta maskʼashasqankuta nerqanku. * Chayta uyarispataj Herodesqa, mayta enviadiakorqa, phiñakorqa ima.

9-11. 1) ¿Imaynatá yachanchej Tukuy Atiyniyoj Dios, Herodesta munayninta mana ruwajta saqesqanta? 2) ¿Imatá wakin libros Josewan, Mariawan, wawita Jesuswan ayqesqankumanta ninku, chantá jinapunichu karqa?

9 Chaywanpis Herodesmanta, Satanasmanta ima nisqaqa, aswan atiyniyoj Diosqa mana saqerqachu Herodes munayninta ruwananta. ¿Imaraykutaj chayta ninchej? Yachaysapa runas Josejpa, Mariajpa wasinman chayaspa, Mariata wawita Jesús ichurisqata rikorqanku, Jesusmantaj may valorniyoj regalosta “qorita, inciensota, mirratawan” jaywarqanku. Chayta rikuspa Josewan, Mariawanqa, ¡maytachá tʼukorqanku! Yachaysapa runas, Herodesman wawita maypichus kashasqanta willayta munasqankurayku, Jerusalenman kutiyta yuyasharqanku, Jehová Diostaj paykunaman mosqoynejta llajtankuman waj ñanta kutipunankuta nerqa (Mateo 2:1-12 leey).

10 Chay runas ripusqankutawankamataj, Diospa angelnin Joseman nerqa: “Sayariy, wawata, mamantawan pusarikuspa, ayqey Egipto jallpʼaman. Chaypitaj qhepakunki noqa ujtawan willasunaykama, imaraykuchus Herodesqa wawata maskʼanqa payta wañuchichinampaj”, nispa (Mat. 2:13). Kay yachaqanaj qallariyninpi rikorqanchej jina, Joseqa, Diospa nisqanta kasukorqapacha. Chayraykutaj wawitata mana wañuchinankuta munaspa familianwan Egiptoman ayqerqa. Yachaysapa runas may valorniyoj regalosta jaywasqankuwantaj, Egiptoman riyta aterqanku, chaypi qhepakuyta ima.

Joseqa, wawitanta jarkʼananpaj tukuy imata usqhayllata ruwarqa

11 Wakin librosqa, José, warminwan, wawita Jesuswan ayqesqankuta uj cuentota jina rikuchinku. Chayrayku chay librosqa, wawita Jesús, mana karuta rinankupaj uj milagrota ruwasqanta, suwasmanta jarkʼasqanta, palmeras sachʼaspa poqoyninta María mikhunanpaj liwirachisqanta ima ninku. * Mana chayman jinataj paykunaqa, mana rejsisqa ñankunata may karuta viajarqanku.

Joseqa, familianrayku tukuy imata ruwarqa

12. ¿Imatá tatas, Josemanta yachakunkuman?

12 Tatasqa, Josemanta mayta yachakunkuman, imaraykuchus payqa familianta jarkʼananrayku llankʼayninta, waj imasta ima saqerqa. Jehová, Churinta uywananta kamachisqantapis tukuy sonqo juntʼarqa. Kunanpis tatasqa, kay sajra pachapi wawasninkuta uywanankupaj mayta kallpachakushanku, imaraykuchus kay pachaqa, wawasninkuta sajra ruwaykunaman tanqashan. Cheqamantapuni nisunman tatas, José jina, wawasninkuta sajra ruwaykunamanta jarkʼashasqankoqa may allin kasqanta.

José familianta allinta qhawarqa

13, 14. ¿Imaraykutaj Josewan, Mariawan Nazaret llajtaman riporqanku?

13 José, familianwan pisi tiempollatasina Egipto suyupi qhepakorqa, imaraykuchus uj ángel, Joseman, Herodes wañusqantaña willarqa. Joseqa, familianta watejmanta llajtanman pusakapuyta munarqa. Imaraykuchus uj profecía nisqanman jina Jehová Dios, Egipto suyumanta Churinta wajyakapunanta nerqa (Mat. 2:15). Josetaj, Mariawan wawita Jesuswan llajtanman kutipuspa chay profecía juntʼakunanpaj yanaparqa, chaywanpis, ¿maymanpunitaj familianta pusakapunman karqarí?

14 Joseqa, Herodespa cuentanmanta kamachej Arquelaota manchachikunallanta manchachikorqa, imaraykuchus chay kamachejqa runa wañuchillataj karqa. Chayrayku Joseqa, Dios mosqoypi willasqanman jina Jerusalenman ripunanmantaqa, Nazaret llajtaman riporqa. Chaypitaj Mariawan wawasninkuta uywarqanku (Mateo 2:19-23 leey).

15, 16. ¿Imapitaj José llankʼaj, chantá ima herramientaswantaj llankʼaj?

15 Paykunaqa, kapusqallankuwan kausakorqanku, chaywanpis Joseqa mayta llankʼanan karqa. Bibliaqa, pay carpintero kasqanta nin, jaqay tiempopi carpinterosqa mayta llankʼaj kanku. Paykunaqa wasista, puentesta, botesta, carretasta, ruedasta, yugosta, imaymana herramientasta ima ruwanankupaj, sachʼasta kʼutoj, chʼakichej ima kanku (Mat. 13:55). Arí, carpintero jina llankʼanankupajqa kallpasapas kananku karqa. Carpinterosqa, wasillankupi, chayri wasinkoj qayllanpi kaj tallerpi llankʼaj kanku.

16 Joseqa, tukuy laya herramientasniyoj karqa, ichapis chaykunamanta wakenqa tatanpata karqa. Ichapis payqa, llankʼayninpi, escuadrata, plomadata, cordel entizadota, hachata, serruchota, azuelata, imaymana martillosta, imaymana formonesta, imaymana kʼaskachinasta ima apaykachaj. Chantapis taladro de arcota, may valesqa clavosta ima apaykachallajtajchá.

17, 18. 1) ¿Imatá Jesús Josemanta yachakorqa? 2) ¿Imaraykutaj José astawan llankʼanan karqa?

17 Jesús wawitallaraj kashaspa imaynatachus José llankʼashasqanta qhawarishasqanpi tʼukurina. Payqa, José imaynatachus llankʼashasqanta qhawaspa sumaj llankʼaj runa, may kallpayoj, yachayniyoj ima kasqanta rikuspa, tʼukullachá qhepakorqa. Ichapis Joseqa, Jesusman juchʼuyllaraj kasqanmantapacha maderasta challwaj chʼakisqa qaranwan khituyta yachacherqa, chantapis sicómoro, olivo, roble, waj maderasta ima rejsiyta yachachillarqatajchá.

Joseqa, Jesusta carpintero kananpaj yachacherqa

18 Jesusqa, Joseta sachʼasta kʼutojta, kʼullusta chʼejtajta ima rikorqa, chantapis payta, mamanta, hermanosninta ima munakusqanta rikullarqataj. Chaywanpis Josej familianqa, wiñasharqa, imaraykuchus Josewan Mariawan, sojta wawasniyoj jinaraj karqanku (Mat. 13:55, 56). Chayrayku Joseqa, familianta uywananpaj astawanraj llankʼanan karqa.

Joseqa familianman Diosmanta yachachiyta ñaupajman churarqa

19. ¿Imaynatá José familianman Diosmanta yachacherqa?

19 Chaywanpis payqa, familianman Diosmanta yachachiyta kausayninpi ñaupajman churarqa. Chayrayku tiempochakorqa, wawasninman Jehová Diosmanta, leyesninmanta ima yachachinanpaj. José, María ima, wawasninkuta llajtaj sinagoganman pusayta yachaj kanku, Leymanta leekusqanta, sutʼinchakusqanta ima uyarinankupaj. Chayraykuchá Jesusqa tantakuykunamanta wasinkuman kutinpushajtinku imatachus uyarisqanmanta tatasninta mayta tapurej, Josetaj maytachá kallpachakorqa Jesús, Jehovamanta, leyesninmanta ima tapukusqanman kutichinanpaj. Chantapis Joseqa, familianta Jerusalenpi ruwakoj fiestasman sapa wata pusaj. Sutʼincharinapaj, Pascua fiestaman rinankupaj 120 kilómetros kurajta viajananku karqa, kutimunankupajpis kikillantataj viajananku karqa. Viajaspa, fiestapi kaspa ima, iskay semanata wasinkumanta chinkaj kanku.

Joseqa, Jehovata yupaychananpaj familianta Jerusalenman sapa wata pusaj

20. ¿Imaynatá Diosta yupaychaj familiasmanta tatas, José jina ruwankuman?

20 Kunanpis Diosta yupaychaj familiasmanta tatasqa, José jinallataj ruwashanku. Wawasninkuman necesitasqankuta qonankupaj mayta llankʼaspapis, wawasninkupaj tiempochakunku, Diosmanta yachachiytataj ñaupajman churanku. Chantapis Familiapi Diosta Yupaychanapaj Chʼisipi tantakuyta ruwanankupaj, wawasninkuta tantakuykunaman pusanankupaj ima mayta kallpachakunku. José jina ruwaj tatasqa, entiendenku wawasninkuman ima herenciata saqeymantapis Jehovamanta yachachiy aswan allin kasqanta.

“May phutisqa” karqa

21. ¿Imatá José, familian ima Pascua tiempopi ruwaj kanku, chantá imaynatá repararqanku Jesús mana paykunawanchu rishasqanta?

21 Joseqa, Jesús chunka iskayniyoj kashajtin, ñaupaj wataspi jina tukuy familianta Jerusalén llajtaman pusarqa. Pascua fiestamanqa, qotuspi ashkha familias rej kanku qʼomer lugaresnejta. Jerusalenman wicharishaspañataj ashkhas salmosta takej kanku (Sal. 120-134). Ichapis Jerusalén llajtamanqa ashkha runas rerqanku. Pascua pasaytataj familiasqa, wasisninkuman kutipuyta qallarerqanku. Josewan Mariawanqa ichapis ashkha ruwanasniyoj kasqankurayku, Jesús familiaresninkuwan rishasqanta yuyarqanku. Chaywanpis uj pʼunchay puriypiña familiaresninku ukhupi watukorqanku, Jesusta mana tarispataj mayta mancharikorqanku (Luc. 2:41-44).

22, 23. ¿Imatataj Mariawan Josewan ruwarqanku Jesusta familiaresninku ukhupi mana tarispa? ¿Imatá María nerqa Jesusta tarispa?

22 Chayraykutaj Jerusalenman usqhayllata kutirerqanku. Jerusalenpi kaspañataj “Jesús, Jesús”, nispa mayta maskʼarqanku, Jerusalentaj chʼinpacha kasharqa. ¿Maypitaj Jesús kasharqa? Kinsa pʼunchayña chinkachisqankumanta pasarqa, ichapis Joseqa, Jesusta chinkachispa Jehová Diospa kamachisqanta mana juntʼashasqanta yuyarqa. Chantá Jesusta, temploman maskʼaj rerqanku, chaypitaj ashkha yachachejkunawan tiyashajta tariparqanku. ¡Maytachá Jesusta tarispa kusikorqanku! (Luc. 2:45, 46.)

23 Jesusqa, yachachejkunata tapurisharqa, kutichisqankutataj uyarisharqa. Chay yachachejkunaqa, yachayninmanta, kutichisqasninmanta ima tʼukulla kasharqanku. Tatasninpis chayta rikuspa mayta tʼukullarqankutaj. Bibliaqa, José, Jesusman imatapis nerqachus manachus chayta mana ninchu. Chaywanpis Mariaqa nerqa: “Wawáy, imaraykutaj kay jinata ruwawaykuri? Noqawan, tataykiwanqa may phutisqa maskʼasuyku”, nispa (Luc. 2:47, 48).

24. ¿Ima nintaj Biblia wawasta uywaymanta?

24 Bibliaqa rikuchiwanchej tatas wawasninkumanta llakikusqankuta. Imaraykuchus wawasta uywayqa mana atikullanchu, wawa juntʼa runa kajtinpis. Kunanpis kay sajra pachapi wawasta uywayqa, tatasta ‘mayta phutichinman’, chayrayku Bibliaqa, wawasta uyway mana atikullasqanta rikuchispa, tatasta mayta sonqochan.

25, 26. ¿Imatá Jesús tatasninman nerqa? ¿Imaynataj José kasharqa?

25 Jesús templopi kashasqanqa, mana tʼukunapajchu karqa, imaraykuchus chayllapi janaj pachapi kaj Tatanpa qayllanpi sientekorqa. Kusisqataj kasharqa yachachejkunaj yachachisqankuta uyarispa. Chayrayku tatasninta kʼachallamanta tapurerqa: “Imaraykutaj maskʼashawarqankichej? Manachu yachankichej Tataypa ruwanasnimpi kashanayta?”, nispa (Luc. 2:49).

26 Joseqa, Jesuspa nisqanpi maytachá tʼukurerqa. Ichá payqa, Jesusman Jehovata munakuyta yachachinanpaj mayta kallpachakusqanmanta may kusisqa sientekorqa. Chantapis Joseqa, Jesusta mayta munakorqa. Chayrayku Jesusqa, waynuchitullaraj kashaspa munakuyniyoj tata, imaynatachus wawasninta munakusqanta yacharqa.

27. ¿Imatá tatas wawasninkuman yachachinkuman, chantá imaynatá José jina ruwankuman?

27 Tata kanki chayqa, wawasniykita, imaynachus uj munakuyniyoj tata kasqanta yachanankupaj yanapayta atinki. Entenadosniyoj kaspa chayri wajpa wawanta uywashaspa, imatachus José ruwasqanta yuyariy, sapa ujninkutataj may valorniyojta jina qhaway. Jehová Diosman qayllaykunankupajtaj yanapay (Efesios 6:4 leey).

Joseqa, tata jina ruwanasninta juntʼarqa

28, 29. 1) ¿Imatá Lucas 2:51, 52 Josemanta rikuchin? 2) ¿Imaynatá José Jesusta yanaparqa yachaypi wiñananpaj?

28 Bibliaqa, Josemanta pisillata willawanchej, chaywanpis may allin kanman paymanta yachakunanchej. Biblia nin jina, Jesús tatasninta “kasuspa kakorqa”, “wiñasharqa yachaypi, cuerpompipis. Payqa Diospaj allin qhawasqa karqa, chantá tukuy runaspajpis” (Lucas 2:51, 52 leey). ¿Imatá kay rikuchiwanchej? José familianmanta uma jina ruwayninta allinta juntʼasqanta, imaraykuchus Jesús, payta kasukorqa, jatunpaj qhawarqa kamachiyninpitaj kakullarqapuni.

29 Chantapis Biblia nisqanman jina Jesusqa yachaypi wiñashallarqapuni. Ajinata wiñananpajtaj, José maytachá yanaparqa. Jaqay tiempopi judiosqa, tiempoyoj kajkunalla, yachayniyojman tukuyta atisqankuta nej kanku. Chantapis nillajtaj kanku carpinteros, tarpoj runas, herreros ima, “imachus cheqan, imatajchus mana cheqanchu kasqanta mana entiendeyta atisqankuta, nitaj wajkunatapis juzgayta atisqankuta ima”, chaytataj wakinkuna nillanpuni. Aswan qhepamantaj Jesusqa jatunña kaspa, chay nisqanku mana cheqachu kasqanta rikucherqa. Imaraykuchus payqa, wawa kashaspa, Joseta, sapa kuti Jehovaj “cheqan kayninmanta, juiciosninmanta ima” may sumajta parlajta uyarerqa. Arí, Joseqa, ashkha kutispi chayta familianman yachacherqa.

30. ¿Imatá Josemanta tatas yachakunkuman?

30 Jesusqa, sumajta wiñarqa, kallpayojtaj karqa, mikhunanpaj José mana faltachisqanrayku. Chantapis sumaj llankʼaj runaman tukorqa, José yachachisqanrayku. Jesusqa, mana carpinteroj wawan jinallachu rejsisqa karqa, manaqa “carpintero[ta]” jina rejsej kanku (Mar. 6:3). Joseqa tata jina ruwananta juntʼarqa. Tatasqa, pay jina ruwananku tiyan. ¿Imaynamantá? Wawasninkupaj ni imata faltachispa, llankʼayta yachachispa ima.

31. 1) Yachakusqanman jina, ¿maykʼajtaj José wañuporqa? ( Recuadrota qhawariy.) 2) ¿Imatá Josemanta yachakusunman?

31 Bibliaqa, Jesús kinsa chunka watayoj kashaspa bautizakusqanmanta parlashaspa manaña imatapis Josemanta parlanchu. Tukuy imataj rikuchiwanchej, Jesús willayninta qallarishajtin, María viudaña kasqanta ( “¿Maykʼajtaj José wañuporqa?”, nisqa recuadrota qhawariy). Chaywanpis Joseqa, tata jina ruwanasninta allinta juntʼarqa, familianta jarkʼarqa, necesitasqanta ima qorqa. Tukuypis, Josej creeyninmanta mayta yachakusunman.

^ párr. 4 Jaqay tiempopeqa, casarakunankupaj parlajtinkuñaqa, casarasqasñapis kashankuman jina karqa.

^ párr. 8 Chay chʼaskaqa, mana mayqen chʼaska jinallachu karqa, nitaj Jehová Dioschu rikhuricherqa. Manaqa Satanás chay chʼaskata rikhuricherqa, Jesusta wañuchiyta munaspa.

^ párr. 11 Bibliaqa, sutʼinchan Jesús ñaupaj kaj milagronta bautizakusqanmanta qhepamanraj ruwasqanta (Juan 2:1-11).