Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

Doaropwe Limilim en Mahs me “Papahkpeseng”

Doaropwe Limilim en Mahs me “Papahkpeseng”

Sohte me kak wadek doaropweo sang Ein Gedi me ohkihla kisiniei sangete eh dierekda nan pahr 1970. 3-D scan kasansalehda me nting en mahs wet kin audaudki wasa kei nan pwuhken Lipai, iangahki mwaren Koht

NAN pahr 1970, sounkasawih kepwehn mahs kan diarada doaropwe limilim ehu me ohkihla kisiniei nan Ein Gedi, Israel, karanih oaroahr ni palikapi en Sehden Mehla. Re diarada doaropwe limilimo erein arail wie weweirada wasa me sinakoke ehu ohkihla kisiniei nan kousapw ehu me ohla, ele nan pahr 500 samwa. Pwehki doaropwe limilimo ohla laud, e apwal en wadek dahme mi loale; re sohte pil kak pahkpeseng doaropweo ni arail sohte pahn kauwehla. Ahpw, pwehki mie wiepen kilang dahme ntingdi loale doadoahngki computer (3-D scanning), e mwomwen me doaropwe limilimo “papahkpeseng.” Oh pwehki sawas sang soangen wiepen wiahda kilel kan nan computer (digital imaging software), re kakehr wadek audepen doaropwe limilimo.

Dahme re diarada? Doaropwe limilimo audaudki mahsen kan sang Paipel. Dahme ntingdi iei ekei ire kan sang tepin pali en pwuhken Lipai. Ire pwukat audaudki mwaren Koht ni lokaiahn Ipru, doadoahngki lepin nting kan, Tetragrammaton. Dahme re diaradao mwomwen ntingdi nanpwungen pahr 50 oh pahr 400. Met wehwehki me e wia doaropwe limilim en Paipel en Ipru me keieu ntingda mahsie me dierekda mwurin doaropwehn mahs kan me adaneki Dead Sea Scrolls (Qumran). Sang nan doaropwehn nuhs ehu, The Jerusalem Post, Gil Zohar nda me mwohn arail kak wadek doaropweo sang Ein Gedi me audaudki mahsen kan sang pwuhken Lipai, dierekdahn Dead Sea Scrolls (me ntingdi mpen pahr 100 mwohn Krais) mwohn re diarada doaropwehn mahs kan me adaneki Aleppo Codex (me ntingdi mpen pahr 930) reireiki mpen sounpar 1,000. Ong irail kan me samanih doaropwehn mahs kan, doaropwe limilim wet me mwomwen papahkpeseng kasalehda me nting kan en Masoret en Torah “kin nekinekla mwahu erein sounpar tohto oh sapwung kan en irail kan me kin pwurehng ntingihada pwuhk kan saikinte mie.”