Kafarnaum: Od hebrajskiej nazwy oznaczającej „wioska Nahuma” albo „wioska pocieszenia” (Nah 1:1, przyp.). Miasto na pn.-zach. brzegu Jeziora Galilejskiego, które odegrało istotną rolę w ziemskiej służbie Jezusa; w Mt 9:1 zostało nazwane jego miastem.

swojego miasta: Chodzi o Kafarnaum — bazę wypadową Jezusa w Galilei (Mt 4:13; Mk 2:1). To miasto leżało niedaleko Nazaretu, w którym Jezus dorastał, Kany, gdzie zamienił wodę w wino, Nain, w którym wskrzesił syna wdowy, a także Betsaidy, w okolicach której cudownie nakarmił jakieś 5000 mężczyzn i przywrócił wzrok niewidomemu.

Kafarnaum: Zob. komentarz do Mt 4:13.

w domu: Pierwsze trzy lata swojej służby Jezus spędził głównie w Galilei lub w jej pobliżu, a jego bazą wypadową było Kafarnaum. Być może mieszkał w domu Piotra i Andrzeja (Mk 1:29; zob. komentarz do Mt 9:1).

zdjęli dachówki: Opis uzdrowienia sparaliżowanego mężczyzny przez Jezusa można znaleźć w Ewangeliach według Mateusza (9:1-8), Marka (2:1-12) oraz Łukasza. Te trzy relacje wzajemnie się uzupełniają. Mateusz nie wspomina o tym, że mężczyzna został spuszczony przez dach, natomiast Marek wyjaśnia, że ludzie, którzy go przynieśli, rozebrali dach, a następnie przez otwór spuścili sparaliżowanego na noszach. Łukasz dodaje, że mężczyźni ci najpierw „zdjęli dachówki” (zob. komentarz do Mk 2:4). Greckie słowo oddane tu jako „dachówki” (kéramos) może też oznaczać materiał, z którego je robiono, czyli glinę. Jednak w tym wersecie to greckie słowo występuje w liczbie mnogiej, co sugeruje, że chodzi o „dachówki”. Istnieją dowody, że w starożytnym Izraelu niektóre dachy rzeczywiście były nimi kryte. Chociaż nie da się dokładnie ustalić, jak wyglądał dach, o którym wspominają Marek i Łukasz, to dachówki mogły być ułożone na warstwie gliniastej ziemi lub nią przykryte. Tak czy inaczej, relacje te wyraźnie pokazują, że mężczyźni, którzy pomagali sparaliżowanemu, zdobyli się na duży wysiłek, żeby przynieść go do Jezusa. Bez wątpienia świadczy to o ich głębokiej wierze, bo we wszystkich trzech sprawozdaniach powiedziano, że Jezus ‛widział ich wiarę’ (Łk 5:20).

Rozebrali więc dach (...) przez otwór spuścili nosze: W Izraelu w I w. n.e. wiele domów miało płaskie dachy, na które można było wejść po schodach lub po ustawionej na zewnątrz drabinie. W swoim sprawozdaniu Marek nie precyzuje, z czego został wykonany ten dach. Dachy często były zrobione z drewnianych belek, na których układano gałęzie, trzcinę oraz warstwę ziemi, pełniącą rolę zaprawy. Niektóre dachy były pokryte dachówkami. Według relacji Łukasza przyjaciele sparaliżowanego „zdjęli dachówki” (zob. komentarz do Łk 5:19). Dzięki temu bez trudu mogli wykonać dostatecznie duży otwór, żeby spuścić chorego na noszach do pomieszczenia pełnego ludzi.

Widząc ich wiarę: Użycie zaimka w liczbie mnogiej („ich”) wskazuje, że Jezus zauważył, jak silną wiarę przejawiała cała ta grupa, a nie tylko sparaliżowany człowiek.

synu: Dosł. „dziecko”. Użyte przez Jezusa słowo wyraża czułość (2Tm 1:2; Tyt 1:4; Flm 10).

widząc ich wiarę: Zob. komentarz do Mt 9:2.

Synu: Zob. komentarz do Mt 9:2.

uczonych w piśmie: Określenie to początkowo odnosiło się do przepisywaczy Pism, a w czasach Jezusa do znawców i nauczycieli Prawa.

uczeni w piśmie: Zob. komentarz do Mt 2:4 i Słowniczek pojęć, „Uczony w piśmie”.

w duchu: Lub „w sobie; w myślach”. Greckie słowo pneúma w tym miejscu najwyraźniej odnosi się do władz poznawczych Jezusa. W Iz 11:2, 3 o Mesjaszu powiedziano, że „spocznie na nim duch Jehowy”, dzięki czemu nie miał opierać swojego osądu na „tym, co widzi”. W rezultacie Jezus potrafił wnikać w sposób myślenia, argumentację i pobudki innych ludzi (Jn 2:24, 25).

Co łatwiej: Łatwiej byłoby po prostu powiedzieć, że się przebacza grzechy, bo nie wymagałoby to dostarczenia widocznego dowodu na potwierdzenie takich słów. Ale powiedzenie: Wstań (...) i chodź wymagało dokonania cudu, który pokazałby wszystkim, że Jezus ma władzę przebaczać grzechy. Według tej relacji oraz Iz 33:24 choroby są związane z naszym grzesznym stanem.

Syn Człowieczy: Lub „Syn Ludzki”. W Ewangeliach to określenie występuje jakieś 80 razy. Jezus odnosił je do siebie — najwyraźniej chciał podkreślić, że naprawdę jest człowiekiem, urodzonym przez kobietę, i jako odpowiednik Adama może odkupić ludzkość z grzechu i śmierci (Rz 5:12, 14, 15). To wyrażenie wskazywało też, że Jezus jest Mesjaszem, czyli Chrystusem (Dn 7:13, 14; zob. Słowniczek pojęć).

przebaczać grzechy: W języku greckim to zdanie jest niedokończone. Jezus nagle je przerywa, a potem dobitnie potwierdza swoje słowa, publicznie uzdrawiając chorego.

Syn Człowieczy: Zob. komentarz do Mt 8:20.

przebaczać grzechy na ziemi: Zob. komentarz do Mt 9:6.

Jeziora Galilejskiego: Słodkowodne jezioro na pn. Izraela (gr. słowo tłumaczone na „jezioro” czasami oznacza też „morze”). Jest też nazywane jeziorem Kinneret (Lb 34:11), jeziorem Genezaret (Łk 5:1) i Tyberiadzkim (Jn 6:1). Leży na wysokości ok. 210 m p.p.m. Jego długość z pn. na pd. wynosi 21 km, szerokość 12 km, a maksymalna głębokość — 48 m (zob. Dodatek A7-D: mapa 3B i „Działalność Jezusa nad Jeziorem Galilejskim”).

jezioro: Chodzi o Jezioro Galilejskie (Mk 1:16; zob. komentarz do Mt 4:18).

Jakub, syn Alfeusza: Najwyraźniej chodzi o tego samego ucznia, który w Mk 15:40 został nazwany „Jakubem Mniejszym”. Uważa się, że Alfeusz to ta sama osoba, co Klopas (Jn 19:25), a to by oznaczało, że był on mężem „drugiej Marii” (Mt 27:56; 28:1; Mk 15:40; 16:1; Łk 24:10). Alfeusz, o którym tu mowa, to najwyraźniej inny Alfeusz niż ojciec Lewiego wspomniany w Mk 2:14.

Jakub, syn Alfeusza: Najwyraźniej chodzi o tego samego ucznia, który w Mk 15:40 został nazwany „Jakubem Mniejszym”. Uważa się, że Alfeusz to ta sama osoba, co Klopas (Jn 19:25), a to by oznaczało, że był on mężem „drugiej Marii” (Mt 27:56; 28:1; Mk 15:40; 16:1; Łk 24:10). Alfeusz, o którym tu mowa, to najwyraźniej inny Alfeusz niż ojciec Lewiego wspomniany w Mk 2:14.

Lewiego: W równoległym sprawozdaniu z Mt 9:9 ten uczeń został nazwany Mateuszem. Marek i Łukasz używają imienia Lewi, kiedy wspominają o nim jako o poborcy podatkowym (Łk 5:27), a imienia Mateusz, gdy mówią o nim jako o apostole (Mk 3:18; Łk 6:15; Dz 1:13). Pismo Święte nie wyjawia, czy Lewi nosił imię Mateusz już wcześniej, zanim został uczniem Jezusa. Marek jest jedynym ewangelistą, który wspomina, że Lewi (Mateusz) był synem Alfeusza (zob. komentarz do Mk 3:18).

Alfeusza: Najwyraźniej nie chodzi tu o Alfeusza wspomnianego w Mk 3:18 (zob. komentarz do Mk 3:18), będącego ojcem Jakuba, który został wymieniony jako dziewiąty wśród 12 apostołów (Mt 10:3; Łk 6:15).

kantorze podatkowym: Lub „punkcie pobierania podatków”. Mógł to być mały budynek lub zwykła budka, gdzie siedział poborca podatkowy i pobierał podatki od towarów eksportowanych, importowanych lub przewożonych przez dany kraj przez kupców. Lewi, znany też jako Mateusz, pracował w kantorze podatkowym, który znajdował się w Kafarnaum lub gdzieś w pobliżu.

Bądź moim naśladowcą: Grecki czasownik występujący w tym zaproszeniu znaczy przede wszystkim „iść za kimś; towarzyszyć komuś”, ale tutaj oznacza „naśladować kogoś jako jego uczeń”.

poborcy podatkowi: Zbieraniem podatków dla władz rzymskich zajmowało się wielu Żydów. Ludzie nimi gardzili nie tylko za kolaborowanie ze znienawidzonym okupantem, ale też dlatego, że żądali więcej, niż wynosiła stawka podatku. Żydzi zazwyczaj unikali poborców podatkowych i stawiali ich na równi z grzesznikami i prostytutkami (Mt 11:19; 21:32).

grzeszników: Z Biblii wynika, że wszyscy ludzie są grzesznikami (Rz 3:23; 5:12). Jednak tutaj określenie to ma węższe znaczenie i odnosi się do osób znanych z grzesznego postępowania — z niemoralności lub popełniania przestępstw (Łk 7:37-39; 19:7, 8). Słowem „grzesznik” określano też nie-Żydów, a faryzeusze używali go w stosunku do Żydów, którzy nie trzymali się tradycji rabinicznych (Jn 9:16, 24, 25).

jadł (...) posiłek: Lub „półleżał przy stole”. Zajmowanie z kimś miejsca przy stole wskazywało na bliskie relacje z tą osobą. Żydzi w czasach Jezusa z reguły nie półleżeli przy stole z nie-Żydami, czyli z nimi nie jadali.

w jego domu: Czyli w domu Lewiego (Mt 9:10; Łk 5:29).

poborców podatkowych: Zob. komentarz do Mt 5:46.

grzeszników: Zob. komentarz do Mt 9:10.

poborcy podatkowi: Zbieraniem podatków dla władz rzymskich zajmowało się wielu Żydów. Ludzie nimi gardzili nie tylko za kolaborowanie ze znienawidzonym okupantem, ale też dlatego, że żądali więcej, niż wynosiła stawka podatku. Żydzi zazwyczaj unikali poborców podatkowych i stawiali ich na równi z grzesznikami i prostytutkami (Mt 11:19; 21:32).

poborcami podatkowymi: Zob. komentarz do Mt 5:46.

pościcie: Chodzi o powstrzymywanie się od jedzenia przez określony czas (zob. Słowniczek pojęć, „Post”). Jezus nigdy nie kazał swoim uczniom pościć, ale też tego nie zabraniał. W czasie, gdy obowiązywało Prawo Mojżeszowe, Żydzi pościli, kiedy prosili Jehowę o pomoc i chcieli okazać szczerą skruchę za grzechy (1Sm 7:6; 2Kn 20:3).

poszczą: Zob. komentarz do Mt 6:16.

goście pana młodego: Dosł. „synowie komnaty weselnej”, idiom odnoszący się do gości weselnych, a w szczególności do przyjaciół pana młodego.

goście pana młodego: Zob. komentarz do Mt 9:15.

bukłaków (...) wina: W czasach biblijnych wino zazwyczaj przechowywano w skórzanych bukłakach (1Sm 16:20). Wykonywano je z całej skóry jakiegoś zwierzęcia domowego, np. owcy lub kozy. Skóra starych bukłaków stawała się twarda i traciła elastyczność. Natomiast nowe bukłaki mogły się rozciągać i powiększać, dzięki czemu wytrzymywały ciśnienie wywołane fermentacją młodego wina (zob. Słowniczek pojęć, „Bukłak”).

bukłaków (...) wina: Zob. komentarz do Mt 9:17.

wśród łanów zbóż: Wśród zbóż najprawdopodobniej można było chodzić wyznaczonymi ścieżkami, które oddzielały od siebie poszczególne części pola.

szabat: Zob. Słowniczek pojęć.

wśród łanów zbóż: Zob. komentarz do Mt 12:1.

coś, czego (...) nie wolno: Jehowa powiedział Izraelitom, że w szabat nie wolno im wykonywać żadnej pracy (Wj 20:8-10). Żydowscy przywódcy religijni uważali, że mają prawo rozstrzygać, co należy uznawać za pracę. Zrywanie kłosów uznali za żęcie, a ich rozcieranie za młócenie, dlatego według nich uczniowie Jezusa naruszali szabat (Łk 6:1, 2). Jednak takim podejściem ci przywódcy wypaczali przykazanie Jehowy.

coś, czego (...) nie wolno: Zob. komentarz do Mt 12:2.

chleby pokładne: Dosł. „chleby przedkładania”. Użyte tu hebrajskie wyrażenie dosłownie znaczy „chleb oblicza”. W sensie symbolicznym znajdował się on przed Jehową jako stale składana Mu ofiara (Wj 25:30; zob. Słowniczek pojęć i Dodatek B5).

według relacji o: Użyty tu grecki przyimek epí może się odnosić do czasu albo do miejsca (lokalizacji), np. do jakiegoś fragmentu Biblii. Większość tłumaczy uważa, że znaczy on „kiedy (Abiatar był)”. Jeśli jednak weźmie się pod uwagę historyczny kontekst wydarzenia, do którego nawiązał Jezus (1Sm 21: 1-6; zob. komentarz do słów naczelnym kapłanie Abiatarze w tym wersecie), wydaje się bardziej prawdopodobne, że epí odnosi się tu do miejsca, czyli do określonego fragmentu Biblii. Podobna konstrukcja grecka pojawia się w Mk 12:26 i Łk 20:37 — w wielu przekładach oddano ją słowami ‛tam, gdzie jest mowa’ lub „w opowiadaniu”.

naczelnym kapłanie Abiatarze: Występujący tu grecki termin można oddać jako „arcykapłan” lub „naczelny kapłan”. Do Abiatara bardziej pasuje to drugie określenie, bo kiedy rozgrywały się wydarzenia, o których mowa w tym wersecie, arcykapłanem był jego ojciec, Achimelech (1Sm 21:1-6). W Biblii pierwsza wzmianka o Abiatarze pojawia się krótko po tym, jak Dawid wszedł do domu Bożego i jadł chleby pokładne. Wygląda na to, że Abiatar jako syn arcykapłana Achimelecha już wtedy był jednym z ważnych kapłanów. Jako jedyny z synów Achimelecha nie został zabity przez Edomitę Doega (1Sm 22:18-20). Później, najwyraźniej za panowania Dawida, został arcykapłanem. Nawet jeśli w jakimś przekładzie w Mk 2:26 występuje termin „arcykapłan”, to greckie wyrażenie oddane w Przekładzie Nowego Świata jako „według relacji o” może się odnosić do dłuższego fragmentu z 1 Księgi Samuela, czyli rozdziałów od 21 do 23. W tych rozdziałach wielokrotnie wspomniano o Abiatarze, który później był znanym arcykapłanem. Niektórzy znawcy greki opowiadają się za tłumaczeniem „za czasów arcykapłana Abiatara”. Ta wersja również może odnosić się do dłuższego okresu, w tym do czasu, kiedy Abiatar był już arcykapłanem. Bez względu na to, które wyjaśnienie bralibyśmy pod uwagę, ta wypowiedź Jezusa bez wątpienia jest zgodna z faktami historycznymi.

domu Bożego: Tutaj określenie to odnosi się do przybytku. Sytuacja, do której nawiązuje Jezus (1Sm 21:1-6), miała miejsce, kiedy przybytek znajdował się w Nob — mieście leżącym najwyraźniej na terytorium Beniamina, w pobliżu Jerozolimy (zob. Dodatek B7: wstawka).

chleby pokładne: Zob. komentarz do Mt 12:4 i Słowniczek pojęć, „Chleb pokładny”.

Panem szabatu: Jezus odnosi to wyrażenie do siebie (Mt 12:8; Łk 6:5), wskazując, że ma prawo wykonywać w szabat dzieło zlecone mu przez niebiańskiego Ojca (por. Jn 5:19; 10:37, 38). Właśnie w szabat Jezus dokonał kilku najbardziej niezwykłych cudów, między innymi uzdrawiał chorych (Łk 13:10-13; Jn 5:5-9; 9:1-14). W ten sposób pokazał, jaką ulgę przyniesie ludziom jako Władca, którego panowanie w Królestwie Bożym będzie przypominało odpoczynek szabatowy (Heb 10:1).