Ewangelia według Łukasza 16:1-31

16  Potem Jezus przemówił także do uczniów: „Pewien bogaty człowiek miał zarządcę domu+, którego oskarżono o to, że marnotrawi jego mienie. 2  Wezwał go więc i powiedział: ‚Co ja o tobie słyszę! Rozlicz się ze swojej pracy, bo już nie będziesz zarządzał domem’. 3  Wtedy zarządca zaczął się zastanawiać: ‚Co tu zrobić, skoro mój pan mnie zwalnia? Kopać nie mam siły, a żebrać się wstydzę. 4  A! Już wiem, co zrobię, żeby ludzie przyjęli mnie do swoich domów, gdy już nie będę zarządcą’. 5  Następnie przywołał po kolei wszystkich dłużników swojego pana. Pierwszego zapytał: ‚Ile jesteś winien mojemu panu?’. 6  Ten odrzekł: ‚100 miar oliwy’. Powiedział więc do niego: ‚Weź swoją umowę, usiądź i szybko napisz: 50’. 7  Potem zapytał innego: ‚A ty ile jesteś winien?’. On odrzekł: ‚100 dużych miar pszenicy’. Powiedział więc do niego: ‚Weź swoją umowę i napisz: 80’. 8  Pan więc pochwalił zarządcę, bo chociaż był on nieprawy, to wykazał się praktyczną mądrością. Bo w załatwianiu spraw z innymi* ludzie* w tym świecie okazują się bardziej zaradni niż synowie światła+. 9  „Dlatego mówię wam: Zjednujcie sobie przyjaciół za pomocą nieprawego bogactwa+, żeby — gdy go wam zabraknie — przyjęli was do wiecznych miejsc zamieszkania+. 10  Kto jest wierny w najmniejszym, jest też wierny w wielkim, a kto jest nieprawy w najmniejszym, jest też nieprawy w wielkim. 11  Jeśli więc nie okażecie się wierni w związku z tym, jak korzystacie z nieprawego bogactwa, to kto wam powierzy prawdziwe bogactwo? 12  I jeśli nie okażecie się wierni w związku z tym, jak korzystacie z tego, co cudze, to kto wam da to, co przygotowano dla was*?+ 13  Żaden sługa nie może być niewolnikiem dwóch panów, bo albo jednego będzie nienawidzić, a drugiego kochać, albo do jednego przylgnie, a drugim wzgardzi. Nie możecie być niewolnikami Boga i Pieniądza”+. 14  Tego wszystkiego słuchali faryzeusze — którzy kochali pieniądze — i zaczęli kpić z Jezusa+. 15  Odezwał się więc do nich: „Przed ludźmi udajecie prawych+, ale Bóg zna wasze serca+. Bo to, co ludzie uważają za wielkie, w oczach Bożych jest obrzydliwością+. 16  „Do Jana było Prawo i pisma proroków. A od tamtego czasu głoszona jest dobra nowina o Królestwie Bożym i wytrwale zabiegają o nie najróżniejsi ludzie+. 17  Prędzej zniknie niebo i ziemia, niż pozostanie niespełniony choćby fragment litery w Prawie+. 18  „Każdy, kto się rozwodzi z żoną i żeni się z inną kobietą, popełnia cudzołóstwo. Ktokolwiek żeni się z rozwiedzioną, również popełnia cudzołóstwo+. 19  „Pewien bogaty człowiek miał w zwyczaju ubierać się w purpurę i len+ i prowadził wystawne życie. 20  Przy jego bramie kładziono żebraka o imieniu Łazarz, który był pokryty wrzodami 21  i który chciał zaspokoić głód resztkami ze stołu bogacza. Tymczasem psy przychodziły i lizały jego wrzody. 22  Po pewnym czasie żebrak umarł i aniołowie zanieśli go na miejsce przy Abrahamie. „Także bogacz umarł i został pochowany. 23  Gdy znosił w grobie męczarnie, podniósł oczy i w oddali zobaczył Abrahama, a obok niego Łazarza. 24  Zawołał więc: ‚Ojcze Abrahamie, zlituj się nade mną i poślij Łazarza, żeby umoczył czubek palca w wodzie i ochłodził mi język, bo bardzo cierpię w tym buchającym ogniu’. 25  Ale Abraham powiedział: ‚Synu, pamiętaj, że ty za życia w pełni zaznawałeś dobra, a Łazarz znosił zło. Teraz on zaznaje tu pocieszenia, a ty cierpisz+. 26  Poza tym między nami a wami została utworzona wielka przepaść, tak iż nikt, kto chce przedostać się od nas do was albo od was do nas, nie może tego zrobić’. 27  Wtedy bogacz rzekł: ‚W takim razie proszę cię, ojcze, poślij go do domu mojego ojca. 28  Mam pięciu braci. Niech im wszystko dokładnie przekaże, żeby nie trafili do tego miejsca męczarni’. 29  Ale Abraham powiedział: ‚Mają pisma Mojżesza i pisma proroków. Niech ich słuchają’+. 30  Wtedy bogacz odrzekł: ‚Ojcze Abrahamie, nie posłuchają ich. Ale jeśli pójdzie do nich ktoś z umarłych, to okażą skruchę’. 31  Na to on mu odparł: ‚Jeśli nie słuchają pism Mojżesza+ ani pism proroków, to nie dadzą się przekonać, choćby ktoś powstał z martwych’”.

Przypisy

Dosł. „synowie”.
Dosł. „względem swojego pokolenia”.
Lub „to, co wasze”.

Komentarze

zarządcę domu: Lub „szafarza” (zob. komentarz do Łk 12:42).

miar: Dosł. „batów”. Niektórzy bibliści uważają, że użyte tu greckie słowo bátos jest określeniem miary, która odpowiada hebrajskiej mierze bat. Na podstawie znalezionych fragmentów dzbanów, na których literami starohebrajskimi zapisano słowo „bat”, wysnuto wniosek, że miara ta odpowiadała mniej więcej 22 l (zob. Słowniczek pojęć, „Bat”, oraz Dodatek B14).

dużych miar: Dosł. „korów”. Niektórzy bibliści uważają, że użyte tu greckie słowo kòros jest określeniem miary, która odpowiada hebrajskiej mierze kor, równej 10 batom. Przyjmując, że bat to 22 l, jeden kor równał się 220 l (zob. komentarz do Łk 16:6; Słowniczek pojęć, „Bat”, „Kor”; oraz Dodatek B14).

wykazał się praktyczną mądrością: Lub „wykazał się sprytem; wykazał się roztropnością”. Grecki wyraz frònimos został tu przetłumaczony na „praktyczna mądrość”. Formy pokrewnego przymiotnika w dalszej części tego wersetu oddano jako bardziej zaradni (lub „pod względem praktycznym mądrzejsi”), a w Mt 7:24; 24:45; 25:2 (, 1997) oraz w Łk 12:42 jako „roztropny” (zob. komentarze do Mt 24:45; Łk 12:42).

w tym świecie: Lub „tego systemu rzeczy; tej epoki”. Użyty tu grecki wyraz aiòn, którego podstawowe znaczenie to „wiek”, może się odnosić do sytuacji, stanu rzeczy wyróżniającego pewien okres, wiek czy epokę. W tym kontekście odnosi się do dzisiejszego niesprawiedliwego systemu rzeczy i świeckiego stylu życia (zob. Słowniczek pojęć, „System rzeczy”).

przyjaciół: Chodzi o przyjaciół w niebie, Jehowę Boga i Jezusa Chrystusa — jedyne osoby, które mogą przyjąć innych do „wiecznych miejsc zamieszkania”.

nieprawego bogactwa: Lub „środków, którymi dysponujecie w tym świecie”. Dosł. „mamony niesprawiedliwości”. Greckie słowo mamonás (pochodzenia semickiego), w innych przekładach zazwyczaj oddawane jako „mamona”, na ogół odnosi się do pieniędzy lub bogactwa (zob. komentarz do Mt 6:24). Jezus nazwał to bogactwo nieprawym najwyraźniej dlatego, że dysponują nim grzeszni ludzie, zazwyczaj służy ono samolubnym celom i często jest zdobywane w nieprawy sposób. Poza tym posiadanie lub pragnienie posiadania dużej ilości dóbr materialnych może prowadzić do niegodziwego postępowania. Takie bogactwo może stracić swoją wartość, dlatego osoba, która je posiada, nie powinna na nim polegać (1Tm 6:9, 10, 17-19). Powinna natomiast korzystać z niego, żeby zaprzyjaźnić się z Jehową i Jezusem, którzy mogą przyjąć ją do „wiecznych miejsc zamieszkania”.

wiecznych miejsc zamieszkania: Dosł. „wiecznych namiotów”. Najwyraźniej chodzi tu o doskonałe miejsca zamieszkania w wiecznotrwałym nowym świecie — z Jezusem Chrystusem w niebiańskim Królestwie lub też w raju na ziemi pod panowaniem tego Królestwa.

będzie nienawidzić: Czyli będzie mu mniej oddany (zob. komentarz do Łk 14:26).

być niewolnikami: Zob. komentarz do Mt 6:24.

Pieniądza: Zob. komentarz do Mt 6:24.

Prawo i pisma proroków: Określenie „Prawo” odnosi się do ksiąg biblijnych od Rodzaju do Powtórzonego Prawa. „Pisma proroków” to prorocze księgi z Pism Hebrajskich. Kiedy określenia te występują razem, może chodzić o całe Pisma Hebrajskie (Mt 5:17; 7:12; 22:40; zob. komentarz do Mt 11:13).

wytrwale zabiegają: Użyte tu greckie słowo zawiera myśl o zdecydowanym działaniu lub wysiłkach. Niektórzy tłumacze Biblii uznali, że mają one negatywny wydźwięk — że chodzi o stosowanie przemocy lub bycie jej ofiarą. Ale słowa głoszona jest dobra nowina o Królestwie Bożym wskazują raczej na pozytywny sens — „dążenie do czegoś z entuzjazmem; gorliwe zabieganie o coś”. Słowa tego wersetu najwidoczniej odnoszą się do zdecydowanych działań lub wysiłków osób, które przychylnie zareagowały na głoszenie dobrej nowiny o Królestwie Bożym, co otworzyło przed nimi możliwość odziedziczenia tego Królestwa.

choćby fragment litery: W czasach Jezusa niektóre litery w hebrajskim alfabecie różniły się od siebie jedynie małą kreską. Dlatego użyta przez Jezusa hiperbola podkreśla, że Słowo Boże spełni się w najdrobniejszym szczególe (zob. komentarz do Mt 5:18).

kto się rozwodzi: Chodzi o mężczyznę, który rozwodzi się z innego powodu niż pozamałżeńskie kontakty seksualne.

popełnia cudzołóstwo: Użyty tu grecki czasownik moicheúo oznacza dopuszczenie się niewierności małżeńskiej. W Biblii cudzołóstwo odnosi się do dobrowolnych kontaktów seksualnych żonatego mężczyzny lub zamężnej kobiety z kimś, kto nie jest jego (jej) partnerem małżeńskim (por. komentarz do Mt 5:32, w którym omówiono znaczenie gr. słowa porneía, oddanego tam jako „pozamałżeńskie kontakty seksualne”). W czasie obowiązywania Prawa Mojżeszowego cudzołóstwem nazywano kontakty seksualne z cudzą żoną lub narzeczoną (zob. komentarze do Mt 5:27; Mk 10:11).

rozwiedzioną: Chodzi o kobietę rozwiedzioną z innego powodu niż pozamałżeńskie kontakty seksualne (zob. komentarz do Mt 5:32).

żebraka: Lub „biednego człowieka”. Użyte tu greckie słowo może się odnosić do kogoś bardzo biednego, nędzarza. W przypowieści Jezusa wskazuje na to, jak skrajnie różniła się sytuacja tego mężczyzny od sytuacji bogacza. W sensie przenośnym to słowo występuje w Mt 5:3 w sformułowaniu oddanym jako „świadomi swoich potrzeb duchowych”, które dosłownie znaczy „biedni [potrzebujący; nędzarze; żebracy] w duchu”. To sformułowanie zawiera w sobie myśl o ludziach, którzy boleśnie uświadamiają sobie swoje ubóstwo duchowe i rozumieją, że potrzebują Boga (zob. komentarz do Mt 5:3).

Łazarz: Prawdopodobnie grecka forma hebrajskiego imienia Eleazar, które znaczy „Bóg pomaga”.

psy: Według Prawa Mojżeszowego psy były zwierzętami nieczystymi (Kpł 11:27). Psy liżące wrzody żebraka najwyraźniej były bezpańskie i żywiły się padliną. W Pismach Hebrajskich słowo „pies” często ma znaczenie negatywne (Pwt 23:18, przyp.; 1Sm 17:43; 24:14; 2Sm 9:8; 2Kl 8:13; Prz 26:11). W Mt 7:6 słowa „psy” użyto w sensie przenośnym na określenie ludzi, którzy nie cenią skarbów duchowych. W związku z tym, że psy były dla Żydów nieczyste, i przez to stanowią w Biblii negatywny symbol, wzmianka o „psach” w tej przypowieści wskazuje na wielkie poniżenie żebraka o imieniu Łazarz (zob. komentarze do Mt 7:6; 15:26).

na miejsce przy Abrahamie: Lub „na miejsce u piersi Abrahama”. Dosł. „na łono Abrahama”. Miejsce u piersi wskazywało na uprzywilejowaną pozycję i zażyłość (zob. komentarz do Jn 1:18). Ta figura stylistyczna wywodzi się ze zwyczaju półleżenia podczas posiłków w sposób umożliwiający opieranie się o pierś przyjaciela (Jn 13:23-25).

grobie: Lub „Hadesie”, czyli wspólnym grobie ludzkości (zob. Słowniczek pojęć, „Grób”).

obok niego: Lub „u jego piersi”. Dosł. „na jego łonie” (zob. komentarz do Łk 16:22).

Mają pisma Mojżesza i pisma proroków: Te pisma były czytane w synagogach w każdy szabat (Dz 15:21) i powinny skłonić słuchaczy do uznania Jezusa za Mesjasza i Króla posłanego przez Boga.

Multimedia

Pisemna umowa dotycząca spłaty długu
Pisemna umowa dotycząca spłaty długu

W przypowieści o nieprawym zarządcy Jezus nawiązał do zwyczaju potwierdzania różnych transakcji pisemną umową (Łk 16:6, 7). Papirus widoczny na zdjęciu został sporządzony po aramejsku i jest datowany na ok. 55 r. n.e. Odnaleziono go w grocie w Wadi Murabbaat — wyschniętym korycie potoku na Pustyni Judzkiej. Jest to umowa, w której podano informacje o wysokości długu i warunkach jego spłaty, zawarta między Absalomem, synem Hanina, a Zachariaszem, synem Jehochanana. Właśnie tego typu dokument mógł przyjść na myśl osobom słuchającym przypowieści Jezusa.

Purpurowy barwnik
Purpurowy barwnik

Purpurę otrzymywano z mięczaków, m.in. z dwóch gatunków rozkolca: Murex trunculus (po lewej) i Murex brandaris (po prawej). Ich muszle mają od 5 do 8 cm długości. Ślimaki te posiadają niewielki gruczoł, który zawiera tylko jedną kroplę pewnej wydzieliny. Początkowo ma ona wygląd i konsystencję śmietany, ale po wystawieniu jej na działanie powietrza i światła stopniowo przybiera kolor ciemnofioletowy lub purpurowoczerwony. Mięczaki te żyją u wybrzeży Morza Śródziemnego i w zależności od miejsca występowania dają barwnik o innym odcieniu. Większe osobniki wyjmowano ze skorup i delikatnie wydobywano z nich cenną ciecz, natomiast mniejsze rozgniatano w moździerzu. Ponieważ z jednego ślimaka uzyskiwano bardzo niewiele barwnika, zgromadzenie większej jego ilości było kosztownym procesem. Dlatego purpura była droga, a szaty barwione na ten kolor stanowiły oznakę zamożności i wysokiej pozycji (Est 8:15).