C3
Wersety z Listu do Kolosan, w których imię Jehowa nie występuje jako część cytatu albo nawiązania
KOLOSAN 1:10 „postępowali, jak przystało na sług Jehowy”
Biblia gdańska: „chodzili przystojnie przed Panem”
POWODY: Kontekst wskazuje, że słowo „Pan” odnosi się tu do Jehowy Boga. Pod koniec tego wersetu Paweł wspomina o „dokładnej wiedzy o Bogu”, a w wersecie 12 — o „Ojcu”. Również w 1 Tesaloniczan 2:12 wyraża pragnienie, żeby jego współwyznawcy „dalej postępowali [dosł. „chodzili”], jak przystało na sług Boga”. Poza tym podobne sformułowania są znane z Pism Hebrajskich. Na przykład w 2 Królów 20:3 król Ezechiasz powiedział: „Jehowo, błagam Cię, pamiętaj, jak wiernie Ci służyłem [dosł. „chodziłem przed Tobą”]”. W Pismach Hebrajskich zwrot „chodzić [czyimiś] drogami” często występuje w połączeniu z imieniem Bożym (Powtórzonego Prawa 8:6; 10:12; 1 Królów 2:3; Psalm 128:1). Co więcej, niektórzy bibliści sugerują, że myśl wyrażona przez Pawła w omawianym wersecie przypomina wypowiedzi z Księgi Przysłów (Przysłów 4:4-6, 12-14). Tak więc kontekst Kolosan 1:10, podobne sformułowanie w 1 Tesaloniczan 2:12 i treść Pism Hebrajskich przemawiają za użyciem tu imienia Bożego.
DODATKOWE ARGUMENTY:
W związku ze sformułowaniem przetłumaczonym na „jak przystało na sług Jehowy” w pewnym podręczniku dla tłumaczy Biblii powiedziano: „To znaczy w sposób, jakiego wymaga ich status ludu Pańskiego (zob. ‛chodzić, jak przystało na sług Boga’ w 1 Tes[aloniczan] 2.12)”. A w związku z następnym sformułowaniem („tak by Mu się w pełni podobać”) dodano: „Ostatnią część pierwszego zdania w wersecie 10 można oddać jako ‚zawsze róbcie to, co sprawia radość Bogu’” (kursywa nasza) (Robert G. Bratcher i Eugene A. Nida, A Handbook on Paul’s Letters to the Colossians and to Philemon, 1977, s. 16).
„Apostoł i ci, którzy są z nim, modlą się, żeby Kolosanie ‛chodzili’ (por. Rodz[aju] 5:22, 24; 6:9 itd.), czyli postępowali, zgodnie z obowiązkami, które wynikają z ich nowych relacji z Bogiem, oraz z błogosławieństwami, które te relacje ze sobą niosą. W tym sposobie życia nie można nic robić połowicznym sercem. Wręcz przeciwnie, trzeba robić wszystko, żeby był (On) w pełni zadowolony (...), wkładać świadome wysiłki, żeby podobać się Bogu we wszystkim (por. 1 Kor[yntian] 10:31; 1 Tes[aloniczan] 4:1)” (kursywa nasza) (William Hendriksen, New Testament Commentary, Exposition of Galatians, Ephesians, Philippians, Colossians, and Philemon, 1996, s. 57).
W pewnym komentarzu biblijnym wprawdzie opowiedziano się za tym, że „Pan” odnosi się tu do Jezusa, ale przyznano: „Nie jest jasne, czy kyrios (‚Pan’) oznacza Boga zgodnie z użyciem tego tytułu w LXX [Septuagincie]. W 1 Tes[aloniczan] 2:12 występuje prawie to samo sformułowanie, ale tam powiedziano wyraźnie: chodzić w sposób godny Boga. Taką interpretację wspierają też wypowiedzi z listu do Efezjan, które mówią o staniu się ‚naśladowcami Boga’ (Ef[ezjan] 5:1) i o zadaniu ‛wysławiania Jego (Boga) chwalebnej łaski’ (Ef[ezjan] 1:12; por. Ef[ezjan] 1:14)” (Markus Barth i Helmut Blanke, The Anchor Bible—Colossians, A New Translation With Introduction and Commentary, tłum. Astrid B. Beck, t. 34B, 1994, s. 177).
POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J7, 8, 32, 48, 65, 100, 106, 125, 139, 146, 167
KOLOSAN 3:13 „Jehowa wspaniałomyślnie wam przebaczył”
Grecko-polski Nowy Testament, Vocatio: „Pan darował wam”
POWODY: Werset ten odnosi się do Jehowy Boga, o którym Pisma Hebrajskie mówią, że przebacza ludziom grzechy (Liczb 14:19, 20; 2 Samuela 12:13; Psalm 130:4; Jeremiasza 31:34; Daniela 9:9). Nazywają Go nawet Tym, który „chętnie przebacza” (Nehemiasza 9:17; Psalm 86:5), i Tym, który „hojnie przebacza” (Izajasza 55:7). W Chrześcijańskich Pismach Greckich typowym czasownikiem oddawanym jako „przebaczyć” jest afíemi, występujący np. w Mateusza 6:12, 14 i Rzymian 4:7 (zob. komentarz). Jednak tutaj, w Kolosan 3:13, Paweł użył czasownika charízomai („dać wspaniałomyślnie”, czyli życzliwie). Jest on spokrewniony z greckim słowem cháris, często tłumaczonym na „niezasłużona życzliwość” (lub „łaska”). W sensie przebaczania czasownik ten przekazuje myśl o robieniu tego chętnie, szczodrze. Paweł użył go też w Kolosan 2:13, gdzie napisał o Bogu: „Bóg (...) życzliwie przebaczył nam wszystkie nasze przewinienia”. Poza tym Paweł posłużył się nim w Efezjan 4:32 — w sformułowaniu „jak i wam Bóg przez Chrystusa wspaniałomyślnie przebaczył”. Warto zauważyć, że chociaż tutaj, w Kolosan 3:13, w wielu wczesnych greckich manuskryptach występuje termin ho Kýrios („Pan” z rodzajnikiem), w innych pojawiają się greckie odpowiedniki słów „Bóg” lub „Chrystus”. Takie różnice mogą wskazywać, że pierwotnie w tym wersecie występowało imię Boże.
DODATKOWE ARGUMENTY:
Warto zwrócić uwagę, do kogo „Pan” z rodzajnikiem w Kolosan 3:13 odniesiono w poniższych komentarzach:
„Na podstawie Kol[osan] 1:13, 14 i 2:13 (...) można rozumieć, że chodzi raczej o Boga, a nie o Chrystusa, choć nie robi to większej różnicy. Kiedy Bóg przebacza, czyni to ‚przez Chrystusa’ (Ef[ezjan] 4:32; por. Mat[eusza] 18:35)” (William Hendriksen, New Testament Commentary, Exposition of Galatians, Ephesians, Philippians, Colossians, and Philemon, 1996, s. 157).
„W [Kolosan] 2:13 przebaczenie zostało przypisane Bogu. Może to sugerować, że tutaj ὁ κύριος [ho kýrios, „Pan” z rodzajnikiem] wyjątkowo odnosi się do Boga (w tym wypadku myśl byłaby paralelna z Mat[eusza] 6:12, 14, 15; 18:23-35 [...])” (James D. G. Dunn, The Epistles to the Colossians and to Philemon: A Commentary on the Greek Text, 1996, s. 231).
POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J23, 96, 145, 147, 310
KOLOSAN 3:16 „śpiewając Jehowie”
Grecko-polski Nowy Testament, Vocatio: „nucąc (...) Bogu”
POWODY: W Pismach Hebrajskich jest wiele wzmianek o śpiewaniu i tworzeniu muzyki w związku z wielbieniem Jehowy (Wyjścia 15:1, 21; 1 Kronik 16:23; Psalm 96:1; 104:33; 149:1; Jeremiasza 20:13). Pierwsi chrześcijanie, wysławiając Jehowę, dalej korzystali z natchnionych przez Boga psalmów. Greckie słowo psalmòs („psalm”), występujące w omawianym wersecie, pojawia się również w Łukasza 20:42; 24:44; Dziejach 1:20; 13:33, gdzie odnosi się do psalmów z Pism Hebrajskich. W Septuagincie grecki termin oddawany jako „śpiewać” często występuje w sformułowaniach, w których tekst hebrajski zawierał imię Boże (zob. wersety wymienione powyżej). Tutaj, w Kolosan 3:16, w niektórych greckich manuskryptach pojawia się termin Theòs („Bóg”), a w innych — Kýrios („Pan”). W późniejszych kopiach Septuaginty, które są dostępne dzisiaj, zamiast imienia Bożego często używano słowa Kýrios, ale czasami też Theòs (zob. Wyjścia 15:1, LXX, gdzie jest mowa o śpiewaniu i gdzie zarówno Theòs, jak i Kýrios zastępują imię Boże). Takie różnice w manuskryptach mogą wskazywać, że pierwotnie w omawianym wersecie występowało imię Boże. Pewna liczba przekładów Chrześcijańskich Pism Greckich na język hebrajski i inne języki zawiera tu właśnie imię Boże.
DODATKOWE ARGUMENTY:
W komentarzu do podobnej wypowiedzi z Efezjan 5:19 podano: „Gdy śpiewamy, to tak, jakbyśmy zwracali się bezpośrednio do Boga, dlatego słowa powinniśmy wypowiadać z powagą i głębokim szacunkiem, jak na to zasługuje wielki Jehowa” (Albert Barnes, Notes, Explanatory and Practical, on the Epistles of Paul to the Ephesians, Philippians, and Colossians, 1850, ss. 119, 320).
Zobacz więcej dodatkowych argumentów w wyjaśnieniu do Efezjan 5:19.
POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J7, 8, 14, 16, 17, 32, 33, 37, 41, 65, 94, 100, 101, 125, 139, 144-147, 163, 167
KOLOSAN 3:22 „z bojaźnią wobec Jehowy”
Grecko-polski Nowy Testament, Vocatio: „bojąc się Pana”
POWODY: Ten, którego należy się bać, to Jehowa Bóg. We wszystkich innych miejscach Chrześcijańskich Pism Greckich, gdzie czasownik oznaczający „bać się; odczuwać bojaźń” występuje w znaczeniu „darzyć głębokim szacunkiem”, chodzi o pełną szacunku bojaźń wobec Boga (Łukasza 1:50; Dzieje 10:2, 35; Objawienie 14:7; 15:4). W Pismach Hebrajskich sformułowania „bojaźń przed Jehową” i „bać się Jehowy” występują wiele razy jako połączenie hebrajskiego słowa oznaczającego „bojaźń” lub „bać się” oraz tetragramu (m.in. w: Powtórzonego Prawa 6:13; 10:12, 20; 13:4; 2 Kronik 19:7, 9; Psalmie 19:9; 33:8; 34:9; 111:10; Przysłów 1:7; 8:13; 9:10; 10:27; 19:23; Izajasza 11:2, 3). Natomiast nigdzie nie pojawia się tam sformułowanie „bojaźń przed Panem” lub „bać się Pana”. Chociaż późniejsze kopie Septuaginty zawierają termin Kýrios, wczesne kopie odwzorowywały tekst hebrajski i zawierały imię Boże. Wskazuje to, że z czasem terminu Kýrios zaczęto używać zamiast imienia Bożego. Poza tym w omawianym wersecie (Kolosan 3:22) w niektórych greckich manuskryptach pojawia się słowo oznaczające „Pan”, a w innych — oznaczające „Bóg”. Takie różnice mogą wskazywać, że pierwotnie w tym miejscu występowało imię Boże. Pewna liczba przekładów Chrześcijańskich Pism Greckich na hebrajski i inne języki zawiera tu właśnie imię Boże (zob. komentarz do Dziejów 9:31).
DODATKOWE ARGUMENTY:
Jak podaje pewien leksykon, grecki czasownik przetłumaczony tu na „z bojaźnią wobec” znaczy „przejawiać głęboki szacunek (...) dla Boga jako istoty najwyższej, Ł[ukasza] 23:40; Kol[osan] 3:22; 1 P[iotra] 2:17; O[bjawienie] 19:5” (Frederick William Danker i Kathryn Krug, The Concise Greek-English Lexicon of the New Testament, 2009, s. 374).
W pewnym dziele podano taki komentarz na temat greckiego czasownika użytego w Kolosan 3:22: „W NT [Nowym Testamencie] nigdzie nie powiedziano, że wierzący mają się bać Pana Chrystusa. Należy się bać tylko Boga”. W przypisie dodano: „Dlatego to sformułowanie [„bać się Pana”] występuje tylko tutaj i w (...) [Objawieniu 15:4] (ale w odniesieniu do Boga); w innych wypadkach w NT [Nowym Testamencie] zawsze mowa o (...) [baniu się Boga], np. w (...) [Łukasza 18:2, 4; 23:40; Dziejach 10:2, 22, 35; 13:16, 26; 1 Piotra 2:17; Objawieniu 11:18; 14:7; 19:5]”. W dziele tym wspomniano również, że zwroty takie, jak „bać się Pana”, często występują w Septuagincie. Pojawiają się tam, gdzie tekst hebrajski zawiera tetragram (Ernst Lohmeyer, Die Briefe an die Philipper, an die Kolosser und an Philemon, 1930, s. 158).
W pewnym podręczniku dla tłumaczy tak powiedziano na temat greckiego słowa oznaczającego „bojaźń”: „Jest to uczucie czci i szacunku połączonego z lękiem i podziwem, które w ST [Starym Testamencie] w szczególności charakteryzuje postawę pobożnego członka wspólnoty wierzących wobec Boga”. Wprawdzie we wspomnianym podręczniku opowiedziano się za tym, że w Kolosan 3:22 „Pan” odnosi się do Pana Jezusa Chrystusa, ale przyznano: „Niektóre manuskrypty zawierają słowo ‚Bóg’ (...), wydaje się jednak, że omawiane sformułowanie wyraźnie odpowiada sformułowaniu ze ST [Starego Testamentu], gdzie słowo ‚Pan’ znaczy Jahwe, czyli Bóg” (Robert G. Bratcher i Eugene A. Nida, A Handbook on Paul’s Letters to the Colossians and to Philemon, 1977, s. 95).
W przekładzie Chrześcijańskich Pism Greckich na język hebrajski dokonanym przez Isaaca Salkinsona i Christiana D. Ginsburga (1886) w tekście głównym tego wersetu użyto tetragramu.
W przekładzie Chrześcijańskich Pism Greckich na język hebrajski wydanym przez Zjednoczone Towarzystwa Biblijne (1976) w tekście głównym tego wersetu użyto tetragramu.
Aramaic Peshitta New Testament Translation (Janet M. Magiera, 2006) w tekście głównym tego wersetu zawiera słowo „LORD” („PAN”). We wstępie powiedziano: „PAN to [aram.] MARJA, czyli PAN ze Starego Testamentu, JAHWE”.
W przekładzie El Nuevo Testamento (Pablo Besson, 1919) w tekście głównym Kolosan 3:22 występuje słowo „Señor” („Pan”), a w przypisie pojawia się imię Boże w formie „Jehová”.
POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J18, 22, 28-32, 48, 65, 93, 95, 96, 100, 101, 115, 125, 145-147, 322-324
KOLOSAN 3:23 „jak dla Jehowy, a nie dla ludzi”
Grecko-polski Nowy Testament, Vocatio: „jak (dla) Pana i nie (dla) ludzi”
POWODY: W Chrześcijańskich Pismach Greckich tytuł Kýrios („Pan”) często odnosi się do Jehowy Boga albo do Jezusa Chrystusa. Może się też odnosić do ludzi, którzy mają władzę nad innymi (Kolosan 3:22; 4:1). W kontekście omawianego wersetu słowo kýrios pojawia się kilka razy. W Kolosan 3:22 i 4:1 występuje w liczbie mnogiej i zostało oddane jako „panowie”. Tutaj, w Kolosan 3:23, jest oczywiste, że kýrios nie odnosi się do człowieka. Na to, o jakiego Pana tu chodzi, wskazuje kontekst (zob. wyjaśnienie do Kolosan 3:22). Kolejnym argumentem, że słowo „Pan” odnosi się tu do Jehowy Boga, jest sformułowanie „róbcie to z całej duszy”. Zarówno w Pismach Hebrajskich, jak i Chrześcijańskich Pismach Greckich wzmianki o robieniu czegoś z całej duszy lub całą duszą zawsze mają związek z Jehową Bogiem (Powtórzonego Prawa 6:5; Mateusza 22:37; Marka 12:30; Łukasza 10:27).
DODATKOWE ARGUMENTY:
Więcej dodatkowych argumentów na temat tego, do kogo w tym wersecie odnosi się słowo „Pan”: zobacz wyjaśnienie do Efezjan 6:7, gdzie Paweł używa tego samego sformułowania.
POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J7, 8, 17, 18, 22, 23, 32, 65, 95, 96, 100, 101, 106, 115, 125, 145-147, 322-324
KOLOSAN 3:24 „od Jehowy otrzymacie”
Grecko-polski Nowy Testament, Vocatio: „od Pana odbierzecie”
POWODY: Powody przemawiające za użyciem tu imienia Bożego zasadniczo są takie same jak te, dla których użyto go w Kolosan 3:23 (zob. wyjaśnienie do Kolosan 3:23). Co godne uwagi, w omawianym wersecie przed słowem Kýrios („Pan”) nie ma rodzajnika, chociaż zgodnie z zasadami gramatyki powinien tam być. Brak rodzajnika w takim miejscu sprawia, że Kýrios pełni funkcję imienia własnego. Warto też zauważyć, że w Biblii to Bóg, a nie Jezus, jest opisany jako Ten, który daje dziedzictwo chrześcijanom namaszczonym duchem (Rzymian 8:17; 1 Piotra 1:3, 4). W Kolosan 1:12 powiedziano, że ci chrześcijanie ‛z pomocą Ojca [czyli Boga] stali się godni otrzymać dziedzictwo, które przypada świętym przebywającym w świetle’. Tak więc biorąc pod uwagę kontekst oraz brak rodzajnika, w Kolosan 3:24 w Przekładzie Nowego Świata użyto imienia Bożego.
DODATKOWE ARGUMENTY:
Na temat tego, do kogo w tym wersecie odnosi się słowo „Pan”, pewien biblista powiedział: „Pominięcie rodzajnika w (...) [wyrażeniu apò Kyríou, „od Pana”] rodzi pytania. Tam, gdzie słowo ‚Pan’ występuje bez rodzajnika, na ogół jest to cytat z LXX [Septuaginty]. W greckim tekście ST [Starego Testamentu] ‚Pan’ (w znaczeniu JEHOWA) występuje bez rodzajnika. Chociaż w starożytnych świętych pismach nie ma sformułowania dokładnie odpowiadającego temu, które pojawia się tutaj, to (jeśli można tak powiedzieć) ma ono konotacje starotestamentowe” (Frederick Brooke Westcott, A Letter to Asia, Being a Paraphrase and Brief Exposition of the Epistle of Paul the Apostle to the Believers at Colossæ, 1914, s. 165).
Więcej dodatkowych argumentów na temat tego, do kogo w tym wersecie odnosi się słowo „Pan”: zobacz wyjaśnienie do Efezjan 6:8, gdzie Paweł wyraża podobną myśl.
POTWIERDZENIE W INNYCH PRZEKŁADACH: J7, 8, 14, 16-18, 22-24, 32, 33, 65, 95, 96, 100, 101, 115, 145-147, 310, 322-324