Vaye di Ela

David Versus Goliat​—⁠Esei A Sosodé di Bèrdat?

David Versus Goliat​—⁠Esei A Sosodé di Bèrdat?

Algun hende ta puntra nan mes si e relato tokante David i Goliat ta un historia real òf djis un mito. Bo tambe a puntra bo mes esei segun ku bo tabata lesa e artíkulo anterior? Si ta asina, konsiderá e siguiente tres preguntanan.

1 | Un persona en realidat por ta mas o ménos 2.9 meter haltu?

Beibel ta bisa ku Goliat “su haltura tabata seis kodo i un span di man.” (1 Samuel 17:4) E midí di un kodo tabata 44.5 sèntimeter largu, i un span di man tabata 22.2 sèntimeter. Huntu kontá esei lo ta 2.9 meter. Algun hende ta insistí ku Goliat no por tabata asina haltu, pero tuma nota di esaki: Den tempu moderno, e hòmber di mas haltu ku nan a yega di registrá tabata mas ku 2.7 meter haltu. Lo no tabata imposibel pa Goliat ta mas o ménos 15 sèntimeter mas haltu, no ta bèrdat? E tabata di e tribu di Refaim, i e hòmbernan ei tabata konosí pa ta di tamaño ekstraordinario. Un dokumento egipsio di siglo 13 promé ku Kristu ta bisa ku algun guerero spantoso den e region di Kanan tabata mas ku 2.4 meter haltu. Pues, aunke Goliat su estatura tabata inusual, e tabata posibel.

2 | David tabata un persona real?

Un tempu, ekspertonan a purba di bisa ku David ta parti di un mito, pero despues esei a bira mas difísil pa hasi. Arkeólogonan a haña un inskripshon antiguo ku ta menshoná “e kas di David.” Ademas, Hesukristu a papia di David komo un persona real. (Mateo 12:3; 22:43-45) Hesus su identidat komo e Mesías ta ser probá for di e echo ku tin dos genealogia ku ta mustra ku e tabata desendiente di Rei David. (Mateo 1:6-16; Lukas 3:23-31) Pues ta bisto ku David tabata un persona real.

3 | E susesonan deskribí den e relato a tuma lugá na un sitio real?

Beibel ta bisa ku e bataya a tuma lugá den e Vaye di Ela. Pero Beibel ta bira mas spesífiko ainda, pasobra e ta bisa ku e filisteonan a kampa riba un seritu un kaminda meimei di dos pueblo, esta, Soko i Azeka. E israelitanan tabata stashoná riba un seritu na e otro banda di e vaye. E lugánan akí tabata sitionan real?

Wak kiko un hende ku resientemente a bishitá e área ei a bisa: “E persona ku a guia nos, ku no tabata un hende religioso, a hiba nos na e Vaye di Ela. Nos a kana subi un kaminda ku a hiba nos na e rant di un seritu. Segun ku nos tabata wak e vaye, el a bisa nos lesa 1 Samuel 17:1-3. Despues el a mustra nos e vaye i a bisa: ‘Na bo man robes bo ta mira e ruinanan di Soko.’ Anto el a bira i bisa: ‘Na bo man drechi bo ta mira e ruinanan di Azeka. E filisteonan a kampa entre e pueblonan ei, un kaminda riba e seritunan boso dilanti. Pues ta posibel ku nos ta pará kaminda e israelitanan a kampa.’ Mi a pensa riba Saul i David i ku nan por tabata pará nèt kaminda mi tabata pará. Despues nos a baha, i den e vaye nos a krusa un riu kasi seku ku tabata yen di piedra. Mi no por a evitá di imaginá mi kon David a bùk i kue sinku piedra lizu, di kua un di nan a mata Goliat.” E bishitante ei, meskos ku hopi otro, a keda masha impreshoná ku e detayenan eksakto ku tin den e relatonan di Beibel.

No tin motibu pa duda ku e relato históriko akí ta bèrdat. E ta kontené hende i sitionan real. I mas importante ainda, e ta parti di e Palabra inspirá di Dios. Pues e ta bini di e Dios di bèrdat, Esun ku “no por gaña.”—Tito 1:2; 2 Timoteo 3:16.