TÓPIKO PRINSIPAL | DIKON BO MESTER TA ONESTO?
Onestidat A Bai for di Moda?
Hitoshi tabata traha den un ofisina di akountent di un uitzendbureau na Hapon. Miéntras ku e tabata kontrolá un relato finansiero huntu ku su shèf, su shèf a bis’é pa falsifiká e relato. Hitoshi a splik’é ku su konsenshi no ta permitié hasi esei. Su shèf a menas’é di kit’é for di trabou, i komo resultado, Hitoshi a pèrdè su trabou.
Den e lunanan ku a sigui, Hitoshi a bira hopi desanimá pasobra no tabata fásil p’e haña un trabou kaminda e no tin nodi di gaña. Durante un di e entrevistanan pa trabou, el a menshoná ku e no ta dispuesto pa gaña pa doño di trabou. E persona ku tabata entrevist’é a bis’é: “Bo manera di pensa ta straño!” Apesar ku Hitoshi su famia i amigunan a anim’é pa e keda onesto, el a kuminsá duda si esei tabata bale la pena. Por ehèmpel, el a bisa: “Mi tabata puntra mi mes si tabata un bon idea pa mi bisa kiko mi kreensianan ta.”
Hitoshi su eksperensia ta laga nos mira ku lamentablemente no ta tur hende ta balorá onestidat. De echo, algun hende por asta mir’é komo un desbentaha, spesialmente na trabou. Un señora di Suráfrika a bisa: “Na mi trabou, unda ku mi bira tin hende desonesto, i tin biaha mi ta sinti ku e preshon pa ta meskos ku nan ta hopi fuerte.”
Gañamentu ta un di e formanan di desonestidat ku ta masha komun den e mundu djawe. Algun aña pasá, Robert S. Feldman, un sikólogo na e Universidat di Massachusetts Amherst, a hasi un estudio ku a indiká ku 60 porshento di adulto ta gaña por lo ménos ún biaha durante un kòmbersashon di 10 minüt. El a bisa: “E resultadonan ei a laga nos keda boka habrí. Nos no a ferwagt ku gañamentu tabata algu asina komun den bida di tur dia.” Dikon hopi hende ta gaña maske nan mes no ta gusta niun tiki pa otro hende gaña nan?
Dikon gañamentu, hòrtamentu i otro formanan di desonestidat ta asina komun awe? Kon desonestidat ta afektá henter nos sosiedat? I mas importante ainda, kon nos por evitá di haña nos enbolbí den práktikanan desonesto?