Dakel ed saray mangitetepet ed saya et saramay naandian na kaykayarian tan inaro ed bilay, tan aglabat ira manaanap na ebat noagta labay da met ya nabawasan so sakit ya nalilikna ra. Parad arum, say Holocaust so sankaugesan lan ginawa na too tan lapud satan et naiirapan iran manisia ed Dios.

 Lingon iisipen: Agnepeg ya itepet no akin ya pinulyanan na Dios ya nagawa so Holocaust.

 No antoy duga: Anggan saray totoon mabiskeg so pananisia ra et intepet da met ed Dios no akin ya papaulyanan ton nagawa iray mauges. Singa bilang, oniay intepet nen propeta Habacuc ed Dios: “Akin et aabuloyan mo so panamairap? Akin et sankanengneng ko so panagderal tan inkaruksa? Tan akin et dakel so pankokolkol tan pambubusolan?” (Habacuc 1:3) Imbes ya banoen na Dios si Habacuc, impaisulat to ed Biblia iray tepet nen Habacuc pian nabasa tayon amin.

 Lingon iisipen: Anggapoy pibabali na Dios ed paniirap na totoo.

 No antoy duga: Kabusol na Dios iray mauges ya nagagawa tan say kairapan ya resulta na saratan. (Proverbio 6:16-19) Diad panaon nen Noe, “asakitan so puso” na Dios ta puro mauges so nagagawad dalin. (Genesis 6:5, 6) Kanian seguradon asakitan met ya maong so Dios ed agawan Holocaust.—Malaquias 3:6.

 Lingon iisipen: Say Holocaust et dusa na Dios ed saray Judio.

 No antoy duga: Pinulyanan na Dios ya deralen na saray Romano so Jerusalem nen inmunan siglo. (Mateo 23:37–24:2) Balet kayari na satan, anggapo lay lahi ya pipilien na Dios ya paboran odino dusaen. Parad Dios et “anggapoy pandumaan na Judio tan Griego.”—Roma 10:12.

 Lingon iisipen: No walay maaro tan makapanyarin-amin ya Dios, di pinigilan to komon ya nagawa so Holocaust.

 No antoy duga: Agbalot manlapud Dios so kairapan, balet no maminsan et paulyanan ton temporaryon nagawa itan.—Santiago 1:13; 5:11.

 Singa ed amin ya paniirap na too, pinulyanan na Dios ya nagawa so Holocaust pian naebatan imay importantin isyu ya abayag lan imbangon. Malinew ya ipapaamta na Biblia ya say Diablo so manuuley ed mundo, aliwan say Dios. (Lucas 4:1, 2, 6; Juan 12:31) Makatulong irayan duaran katuaan ya nabasad Biblia pian natalosan tayo no akin ya pinulyanan na Dios ya nagawa so Holocaust.

1.   Pinalsa na Dios iray totoo ya bulos iran makapandesisyon. Imbaga na Dios ed inmunan totoo ya si Adan tan Eva no antoy labay To ya gawaen da, pero agto ra pinilit ya onunor. Nandesisyon ira parad sarili ra no antoy duga tan aliwa, tan lapud aliway desisyon da—ya inalig met na arum manlapu la nensaman—mauge-uges so epekto to ed amin ya totoo. (Genesis 2:17; 3:6; Roma 5:12) Singa ibabaga na libron Statement of Principles of Conservative Judaism: “Maslak ed saray paniirap ya nagagawa et lapud aliwa so panguusar tayod abilidad tayon bulos ya mandesisyon.” Balet imbes ya ekalen na Dios itan ya abilidad tayo, inikdan toy totoo na panaon ya uleyan so sarili da ya agto pibabalian iray desisyon da.

2.   Sarag na Dios ya ekalen iray mauges ya epekto na Holocaust tan seguradon gawaen to itan. Insipan na Dios ya bilayen to lamet so milyon-milyon ya inatey, kaiba la iramay biktima na Holocaust. Ekalen to met so ansakisakit ya liknaan na saramay akaligtas ed Holocaust lapud saray aliwliwan naeksperiensya ra. (Isaias 65:17; Gawa 24:15) Inaro na Dios iray totoo kanian seguradon sumpalen to iratan ya sipan.—Juan 3:16.

 Apansiansia na dakel ed saray biktima tan saray akaligtas ed Holocaust so pananisia ra tan nagmaliw iran maliket nen atalosan da no akin aabuloyan na Dios iray mauges ya nagagawa tan no panon ton ekalen iray mauges ya epekto na saratan.