ਜ਼ਬੂਰ 89:1-52
ਅਜ਼ਰਾਹੀ ਏਥਾਨ+ ਦਾ ਮਸਕੀਲ।*
89 ਯਹੋਵਾਹ ਨੇ ਅਟੱਲ ਪਿਆਰ ਕਰਕੇ ਕਿੰਨੇ ਉਪਕਾਰ ਕੀਤੇ ਹਨ,ਮੈਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਸ ਗਾਵਾਂਗਾ।
ਮੇਰੀ ਜ਼ਬਾਨ ਸਾਰੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਤੇਰੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਬਾਰੇ ਦੱਸੇਗੀ।
2 ਮੈਂ ਕਿਹਾ: “ਤੇਰਾ ਅਟੱਲ ਪਿਆਰ ਹਮੇਸ਼ਾ-ਹਮੇਸ਼ਾ ਰਹੇਗਾ,+ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਆਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਨਾਲ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ ਹੈ।”
3 “ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਨਾਲ ਇਕਰਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ;+ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਸੇਵਕ ਦਾਊਦ ਨਾਲ ਇਹ ਸਹੁੰ ਖਾਧੀ ਹੈ:+
4 ‘ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਸੰਤਾਨ*+ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਕਾਇਮ ਰੱਖਾਂਗਾਅਤੇ ਤੇਰਾ ਸਿੰਘਾਸਣ ਪੀੜ੍ਹੀਓ-ਪੀੜ੍ਹੀ ਸਥਿਰ ਰੱਖਾਂਗਾ।’”+ (ਸਲਹ)
5 ਹੇ ਯਹੋਵਾਹ, ਸਵਰਗ ਤੇਰੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਕਰਦਾ ਹੈ,ਹਾਂ, ਤੇਰੇ ਪਵਿੱਤਰ ਸੇਵਕਾਂ* ਦੀ ਮੰਡਲੀ ਤੇਰੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ।
6 ਸਵਰਗ ਵਿਚ ਕੌਣ ਯਹੋਵਾਹ ਦੇ ਤੁੱਲ ਹੈ?+
ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ+ ਵਿੱਚੋਂ ਕੌਣ ਯਹੋਵਾਹ ਵਰਗਾ ਹੈ?
7 ਪਵਿੱਤਰ ਸੇਵਕਾਂ ਦੀ ਸਭਾ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਦਾ ਡਰ ਮੰਨਦੀ ਹੈ;+ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਮਹਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਲਾਇਕ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਉਸ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਹਨ।+
8 ਹੇ ਸੈਨਾਵਾਂ ਦੇ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਯਹੋਵਾਹ,ਹੇ ਯਾਹ, ਕੌਣ ਤੇਰੇ ਜਿੰਨਾ ਬਲਵਾਨ ਹੈ?+
ਤੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈਂ।+
9 ਤੂੰ ਠਾਠਾਂ ਮਾਰਦੇ ਸਮੁੰਦਰ ’ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਦਾ ਹੈਂ;+ਤੂੰ ਇਸ ਦੀਆਂ ਉੱਛਲ਼ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਦਾ ਹੈਂ।+
10 ਤੂੰ ਰਾਹਾਬ*+ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰਾ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ।+
ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤਵਰ ਬਾਂਹ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਖਿੰਡਾ ਦਿੱਤਾ।+
11 ਆਕਾਸ਼ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੋਵੇਂ ਤੇਰੇ ਹਨ;+ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਉਤਲੀ ਹਰ ਚੀਜ਼+ ਤੂੰ ਬਣਾਈ ਹੈ।
12 ਉੱਤਰ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਤੇਰੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹਨ;ਤਾਬੋਰ+ ਅਤੇ ਹਰਮੋਨ+ ਪਰਬਤ ਖ਼ੁਸ਼ੀ-ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਤੇਰੇ ਨਾਂ ਦੇ ਜਸ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ।
13 ਤੇਰੀ ਬਾਂਹ ਤਾਕਤਵਰ ਹੈ;+ਤੇਰਾ ਹੱਥ ਤਕੜਾ ਹੈ;+ਤੇਰਾ ਸੱਜਾ ਹੱਥ ਉੱਪਰ ਉੱਠਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।+
14 ਧਰਮੀ ਅਸੂਲ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਤੇਰੇ ਸਿੰਘਾਸਣ ਦੀਆਂ ਨੀਂਹਾਂ ਹਨ;+ਅਟੱਲ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਤੇਰੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਦੇ ਹਨ।+
15 ਖ਼ੁਸ਼ ਹਨ ਉਹ ਲੋਕ ਜਿਹੜੇ ਤੇਰੀ ਜੈ-ਜੈ ਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।+
ਹੇ ਯਹੋਵਾਹ, ਉਹ ਤੇਰੇ ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਨੂਰ ਵਿਚ ਚੱਲਦੇ ਹਨ।
16 ਉਹ ਤੇਰੇ ਨਾਂ ਕਰਕੇ ਸਾਰਾ-ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਖ਼ੁਸ਼ੀਆਂ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹਨ,ਉਹ ਤੇਰੇ ਨਿਆਂ ਕਰਕੇ ਉੱਚੇ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
17 ਤੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਾਕਤ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨ ਹੈਂ,+ਤੇਰੀ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਨਾਲ ਸਾਡੀ ਤਾਕਤ ਬੁਲੰਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।*+
18 ਯਹੋਵਾਹ ਨੇ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਢਾਲ ਦਿੱਤੀ ਹੈ,ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਨੇ ਸਾਡੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।+
19 ਉਸ ਵੇਲੇ ਤੂੰ ਦਰਸ਼ਣ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਸੇਵਕਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ:
“ਮੈਂ ਇਕ ਸੂਰਬੀਰ ਨੂੰ ਤਾਕਤ ਬਖ਼ਸ਼ੀ ਹੈ;+ਮੈਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।+
20 ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਸੇਵਕ ਦਾਊਦ ਨੂੰ ਲੱਭਿਆ;+ਮੈਂ ਪਵਿੱਤਰ ਤੇਲ ਪਾ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ।+
21 ਮੇਰਾ ਹੱਥ ਉਸ ’ਤੇ ਰਹੇਗਾ+ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਬਾਂਹ ਉਸ ਨੂੰ ਤਾਕਤ ਬਖ਼ਸ਼ੇਗੀ।
22 ਕੋਈ ਵੀ ਦੁਸ਼ਮਣ ਉਸ ਤੋਂ ਟੈਕਸ ਨਹੀਂ ਵਸੂਲੇਗਾਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਦੁਸ਼ਟ ਉਸ ਉੱਤੇ ਜ਼ੁਲਮ ਢਾਹੇਗਾ।+
23 ਮੈਂ ਉਸ ਦੇ ਅੱਗੇ ਉਸ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦੇ ਟੋਟੇ-ਟੋਟੇ ਕਰ ਦਿਆਂਗਾ+ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਦਿਆਂਗਾ।+
24 ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਅਤੇ ਅਟੱਲ ਪਿਆਰ ਦਿਖਾਵਾਂਗਾ,+ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਉਸ ਦੀ ਤਾਕਤ ਵਧਾਵਾਂਗਾ।*
25 ਮੈਂ ਸਮੁੰਦਰ ਉਸ ਦੇ ਹੱਥ* ਵਿਚ ਕਰ ਦਿਆਂਗਾਅਤੇ ਨਦੀਆਂ ਉਸ ਦੇ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਵਿਚ।+
26 ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਕਹੇਗਾ: ‘ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਪਿਤਾ ਹੈਂ,ਮੇਰਾ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਮੁਕਤੀ ਦੀ ਚਟਾਨ।’+
27 ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਜੇਠਾ ਠਹਿਰਾਵਾਂਗਾ,+ਧਰਤੀ ਦੇ ਰਾਜਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਕਰਾਂਗਾ।+
28 ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਟੱਲ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਰਹਾਂਗਾ,+ਉਸ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਮੇਰਾ ਇਕਰਾਰ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਟੁੱਟੇਗਾ।+
29 ਮੈਂ ਉਸ ਦੀ ਸੰਤਾਨ* ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਕਾਇਮ ਰੱਖਾਂਗਾਅਤੇ ਮੈਂ ਉਸ ਦਾ ਸਿੰਘਾਸਣ ਆਕਾਸ਼ਾਂ ਵਾਂਗ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਥਿਰ ਰੱਖਾਂਗਾ।+
30 ਜੇ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਮੇਰਾ ਕਾਨੂੰਨ ਤੋੜ ਦੇਣਅਤੇ ਮੇਰੇ ਫ਼ਰਮਾਨਾਂ* ਮੁਤਾਬਕ ਨਾ ਚੱਲਣ,
31 ਜੇ ਉਹ ਮੇਰੇ ਨਿਯਮ ਤੋੜ ਦੇਣਅਤੇ ਮੇਰੇ ਹੁਕਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨਾ ਕਰਨ,
32 ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਣਆਗਿਆਕਾਰੀ* ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਡੰਡੇ ਨਾਲ+ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਰੜੇ ਨਾਲ ਸਜ਼ਾ ਦਿਆਂਗਾ।
33 ਪਰ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅਟੱਲ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਰਹਾਂਗਾ+ਅਤੇ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਵਾਅਦਾ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹਟਾਂਗਾ।*
34 ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਇਕਰਾਰ ਨਹੀਂ ਤੋੜਾਂਗਾ+ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਤੋਂ ਮੁੱਕਰਾਂਗਾ।+
35 ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਦੀ ਸਹੁੰ ਖਾਧੀ ਹੈ,ਮੈਂ ਕਦੀ ਦਾਊਦ ਨਾਲ ਝੂਠ ਨਹੀਂ ਬੋਲਾਂਗਾ।+
36 ਉਸ ਦੀ ਸੰਤਾਨ* ਹਮੇਸ਼ਾ ਰਹੇਗੀ;+ਉਸ ਦਾ ਸਿੰਘਾਸਣ ਮੇਰੇ ਸਾਮ੍ਹਣੇ ਸੂਰਜ ਵਾਂਗ ਸਦਾ ਕਾਇਮ ਰਹੇਗਾ।+
37 ਚੰਦ ਵਾਂਗ ਇਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕਾਇਮ ਰਹੇਗਾਜੋ ਆਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਇਕ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਗਵਾਹ ਹੈ।” (ਸਲਹ)
38 ਪਰ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ+ਅਤੇ ਤੇਰਾ ਕ੍ਰੋਧ ਉਸ ਉੱਤੇ ਭੜਕਿਆ ਹੈ।
39 ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਸੇਵਕ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਇਕਰਾਰ ਨੂੰ ਤੁੱਛ ਸਮਝ ਕੇ ਨਕਾਰ ਦਿੱਤਾ;ਤੂੰ ਉਸ ਦਾ ਤਾਜ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਸੁੱਟ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਕੀਤਾ।
40 ਤੂੰ ਉਸ ਦੀਆਂ ਪੱਥਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਦੀਵਾਰਾਂ* ਤੋੜ ਦਿੱਤੀਆਂ;ਤੂੰ ਉਸ ਦੇ ਕਿਲਿਆਂ ਨੂੰ ਖੰਡਰ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।
41 ਰਾਹ ਜਾਂਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਲੁੱਟਿਆ ਹੈ;ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਬਦਨਾਮੀ ਹੋਈ ਹੈ।+
42 ਤੂੰ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਜਿਤਾਇਆ ਹੈ;*+ਤੂੰ ਉਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।
43 ਤੂੰ ਉਸ ਦੀ ਤਲਵਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਬੇਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ,ਤੂੰ ਲੜਾਈ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ।
44 ਤੂੰ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਨੋ-ਸ਼ੌਕਤ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਵਿਚ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਸਿੰਘਾਸਣ ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਉਲਟਾ ਦਿੱਤਾ।
45 ਤੂੰ ਜਵਾਨੀ ਵਿਚ ਹੀ ਉਸ ’ਤੇ ਬੁਢਾਪਾ ਆਉਣ ਦਿੱਤਾ;ਤੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮਿੰਦਗੀ ਦਾ ਤੱਪੜ ਪੁਆਇਆ। (ਸਲਹ)
46 ਹੇ ਯਹੋਵਾਹ, ਤੂੰ ਕਦੋਂ ਤਕ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਲੁਕਾਈ ਰੱਖੇਂਗਾ? ਕੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ?+
ਕੀ ਤੇਰੇ ਗੁੱਸੇ ਦੀ ਅੱਗ ਹਮੇਸ਼ਾ ਬਲ਼ਦੀ ਰਹੇਗੀ?
47 ਯਾਦ ਰੱਖ ਕਿ ਮੇਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਿੰਨੀ ਛੋਟੀ ਹੈ!+
ਕੀ ਤੂੰ ਸਾਰੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਮਕਸਦ ਦੇ ਬਣਾਇਆ ਸੀ?
48 ਕਿਹੜਾ ਇਨਸਾਨ ਹੈ ਜੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜੀਉਂਦਾ ਰਹੇ ਅਤੇ ਕਦੇ ਮੌਤ ਦਾ ਮੂੰਹ ਨਾ ਦੇਖੇ?+
ਕੀ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਬਰ* ਦੇ ਸ਼ਿਕੰਜੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢ ਸਕਦਾ ਹੈ? (ਸਲਹ)
49 ਹੇ ਯਹੋਵਾਹ, ਉਹ ਕੰਮ ਕਿੱਥੇ ਹਨ ਜੋ ਤੂੰ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਅਟੱਲ ਪਿਆਰ ਕਰਕੇ ਕੀਤੇ ਸਨ?
ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਤੂੰ ਇਹ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਦਾਊਦ ਨਾਲ ਸਹੁੰ ਖਾਧੀ ਸੀ?+
50 ਹੇ ਯਹੋਵਾਹ, ਯਾਦ ਕਰ ਕਿ ਤੇਰੇ ਸੇਵਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨੇ ਤਾਅਨੇ ਮਾਰੇ ਗਏ ਹਨ;ਮੈਨੂੰ ਦੇਸ਼-ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕਿੰਨੇ ਤਾਅਨੇ-ਮਿਹਣੇ ਝੱਲਣੇ ਪਏ ਹਨ;
51 ਹੇ ਯਹੋਵਾਹ, ਤੇਰੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੇ ਤੇਰੇ ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਦੀ ਕਿੰਨੀ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਕੀਤੀ ਹੈ;ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੈਰ-ਪੈਰ ’ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਬੇਇੱਜ਼ਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।
52 ਯੁਗਾਂ-ਯੁਗਾਂ ਤਕ ਯਹੋਵਾਹ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਹੋਵੇ। ਆਮੀਨ ਅਤੇ ਆਮੀਨ।+
ਫੁਟਨੋਟ
^ ਇਬ, “ਬੀ।”
^ ਜਾਂ, “ਦੂਤ।”
^ ਇਹ ਸ਼ਾਇਦ ਮਿਸਰ ਜਾਂ ਇਸ ਦੇ ਫ਼ਿਰਊਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।
^ ਇਬ, “ਸਾਡਾ ਸਿੰਗ ਉੱਚਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।”
^ ਇਬ, “ਦੇ ਸਿੰਗ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਕਰਾਂਗਾ।”
^ ਜਾਂ, “ਅਧਿਕਾਰ।”
^ ਇਬ, “ਬੀ।”
^ ਜਾਂ, “ਨਿਆਇਕ ਫ਼ੈਸਲੇ।”
^ ਜਾਂ, “ਬਗਾਵਤ।”
^ ਇਬ, “ਆਪਣੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਝੂਠਾ ਸਾਬਤ ਨਹੀਂ ਹੋਵਾਂਗਾ।”
^ ਇਬ, “ਬੀ।”
^ ਜਾਂ, “ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਰਨ-ਸਥਾਨ।”
^ ਇਬ, “ਉਸ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਸੱਜਾ ਹੱਥ ਉੱਚਾ ਕੀਤਾ ਹੈ।”