Beibele—Puku ya Boporofeta bjo bo Nepagetšego, Karolo 5

Ditaba tše Dibotse Bakeng sa Bohle

Lelokelelong le la dihlogo tše seswai, “Phafoga!” e tla ahlaahla karolo ya bohlokwa kudu ya Beibele—diporofeto tša yona goba dilo tšeo go boletšwego ka tšona e sa le pele. Dihlogo tše di tla go thuša go araba dipotšišo tše: Na batho ba bohlale ba itlhametše diporofeto tša Beibele? Na diporofeto tše di buduletšwe ke Modimo? Re go kgopela gore o hlahlobišiše bohlatse bjo bo lego gona.

BEIBELE e hupere molaetša wa Modimo bakeng sa batho bohle gomme molaetša woo ke ditaba tše dibotse. Ge e le gabotse, Jesu Kriste o feditše bophelo bja gagwe ka moka a bolela “ditaba tše dibotse tša Mmušo wa Modimo.” (Luka 4:43) Beibele e bontšha gore Mmušo woo ke pušo ya Modimo gomme e tla tloša mebušo e gatelelago ya batho, ya tliša khutšo le go tloša dilo ka moka tšeo di kwešago batho bohloko. (Daniele 2:44; Mateo 6:9, 10) Ruri tšeo ke ditaba tše dibotse!

Ga go pelaelo gore ditaba tšeo tše dibotse di be di swanetše go tsebja ke batho ba bantši. Lega go le bjalo, ge Jesu a be a bolawa, o šiile balatedi ba sego kae feela. Na molaetša wa gagwe o be o tla hwelela ge a ehwa? Seo ga se seo Beibele e se porofetilego. E boletše e sa le pele gore: (1) Ditaba tše dibotse di be di tla phatlalatšwa lefaseng ka bophara. (2) Di be di tla phatlalatšwa le ge di ganetšwa. (3) Go be go tla ba le Bakriste ba maaka, goba ba mankekišane, gomme ba lahletša ba bantši. Anke re ahlaahleng diporofeto tše.

Ditaba tše Dibotse Tšeo di tla Bolelwago Ditšhabeng ka Moka

Diporofeto: “Ditaba tše dibotse di swanetše go bolelwa pele ditšhabeng ka moka.” (Mareka 13:10) “Le tla ba dihlatse tša ka Jerusalema, Judea ka moka le Samaria le go fihla karolong ya kgole ya lefase.”—Ditiro 1:8.

Phethagalo: Nakwana ka morago ga gore Jesu a hwe ka 33 C.E., barutiwa ba gagwe ba ile ba tlatša Jerusalema ka molaetša wa Mmušo. Ba ile ba o phatlalatša Judea le Samaria ya kgauswi, gomme ka morago ga nywaga e 15, baromiwa ba Bakriste ba ile ba romelwa dikarolong tše dingwe tša Mmušo wa Roma. Ka 61 C.E., go be go ka bolelwa gore ditaba tše dibotse di boletšwe dikarolong tše dintši tša “kgole” tša lefase.

 Seo histori e se utollago:

● Dingwalwa tše dingwe tšeo e sego tša Beibele tša lekgolong la bobedi la nywaga di hlatsela gore Bokriste bja mathomong bo ile bja phatlalala ka lebelo. Radihistori wa Moroma e lego Suetonius o ile a bolela ka Bakriste gore ba ile ba fihla Roma mathomong a 49 C.E. Lengwalo leo le ngwadilwego ke Pliny yo Monyenyane, e lego mmuši wa Bithinia (yeo lehono e tsebjago e le Turkey), a le ngwalelwa Mmušiši Trajan mo e ka bago ka 112 C.E, le bolela ka Bokriste bo “fetela” go ba go fihla “ditoropong, metsaneng le dipolaseng.” Ge radihistori yo mongwe a hlahloba bohlatse bjo, o ile a phetha ka gore: “Ka nywaga ya ka tlase ga e lekgolo ka morago ga mehla ya baapostola, go be go na le mafelo a borapedi bja Bokriste metseng e megolo ya Mmušo.”

● Ka pukung ya The Early Church, Moprofesara Henry Chadwick o itše: “Go be go bonagala go ka se kgonege gore kereke e phatlalatšwe. Ga go motho yo a bego a nagana gore e tla phatlalatšwa le go atlega ka tsela ye.”

Go Ganetšwa ga Ditaba tše Dibotse

Boporofeta: “Batho ba tla le gafela dikgorong tša lefelong leo, gomme le tla itiwa disinagogeng la ba la emišwa pele ga babuši le dikgoši ka baka la ka, gore e be bohlatse go bona.”—Mareka 13:9.

Phethagalo: Bakriste ba ile ba tlaišwa ke Bajuda le Baroma. Ba ile ba swarwa, ba golegwa, ba otlwa le go bolawa.

Seo histori e se utollago:

● Flavius Josephus, radihistori wa Mojuda wa lekgolong la pele la nywaga o ile a bega gore baetapele ba bodumedi ba Bajuda ba ile ba bolaya ngwanabo Jesu e lego Jakobo. Beibele e bolela gore Gamaliele, setho se se hlomphegago sa kgorokgolo ya Bajuda, o ile a gana gore barutiwa ba Jesu ba bolawe. (Ditiro 5:34-39) Mešomo ya dirutegi e hlatsela gore Gamaliele o ile a ba gona le gore o be a na le tekatekano.

● Boradihistori ba bolela gore go thoma ka Mmušiši Nero ka 64 C.E., babušiši ba Baroma ba be ba dula ba tlaiša Bakriste. Mmušiši Trajan le Pliny yo Monyenyane ba be ba boledišana ka go bolawa ga Bakriste bao ba bego ba ka se latole tumelo ya bona.

● Moprofesara Chadwick yo a tsopotšwego pejana o re: “Go tlaišwa go be go eba le mafelelo a mabotse, go e na le go dira gore Bakriste ba swarele borapedi bja bona ka sephiring.” Ge Bakriste ba be ba tšhaba ge ba tlaišwa, ba be ba phatlalatša molaetša wa bona moo ba tšhabelago gona. (Ditiro 8:1) Ba ile ba kgotlelela le ge ba be ba ganetšwa ke ba leloko le bagwera ba bona. Se se be se makatša ka gobane balatedi ba Jesu ba be ba ‘ba sa rutega e bile e le ba tlwaelegilego,’ ba sa huetšwa ke dipolitiki. (Ditiro 4:13) Boradihistori ba dumela gore “molaetša wa Ebangedi o be o phatlalatšwa gabonolo . . . go beng ba mabenkele le barekiši.”

Ge dirutegi di ithuta histori ya ge Bokriste bo be bo thoma, di be di makatšwa ke kamoo sehlopha seo se senyenyane se phatlaladitšego Bokriste ka lebelo ka gona le ge se be se ganetšwa ka tsela yeo e šoro. Lega go le bjalo, Jesu o boletše e sa le pele ka ditiragalo tšeo tše di makatšago pele di direga. Mangwalo le ona a porofetile gore modiro wo wa boboledi o be o tla šitišwa.

Go be go tla Tšwelela Bakriste ba Mankekišane

Diporofeto: “Diphiri tše di gatelelago di tla tsena gare ga lena gomme di ka se sware mohlape ka  bonolo, le gona gare ga lena ka noši go tla tsoga banna bao ba tlago go bolela dilo tše di kgopamego gore ba goge barutiwa gore ba ba šale morago.” (Ditiro 20:29, 30) “Go tla ba le barutiši ba maaka gare ga lena. Bona ba ba tla tliša ka sekhukhung dihlotswana tše di senyago . . . gomme ka baka la seo tsela ya therešo e tla gobošwa ka mantšu.”—2 Petro 2:1, 2.

Phethagalo: Phuthego ya Bokriste e ile ya senywa ke batho ba makgwakgwa, ba bohwirihwiri le ba go fišegela thoko.

Seo histori e se utollago:

● E bile kudukudu ka morago ga lehu la balatedi ba Jesu ba mathomong moo go ilego gwa tšwelela banna bao ba ilego ba huetša Bokriste bja therešo ganyenyane-ganyenyane le go šilafatša thuto ya Bokriste ka filosofi ya Gerika. Go se go ye kae go ile gwa tšwelela sehlopha sa baruti gomme sa thoma go tšweletša dikgopolo tša babuši ba dipolitiki. Go ya ka boradihistori, nakong ya ge seo go thwego ke Bokriste se be se amogelwa e le bodumedi bja Naga ya Roma, go be go se na le ka hlasenyana ya mašaledi a phuthego ya lekgolong la pele la nywaga.

● Go theoša le nywagakgolo, Bokriste bjo bjo bo šilafetšego bo dirile mediro e mentši ya bošoro le yeo e tletšego megabaru. Go e na le gore baruti ka bobona ba itlhatsele e le balatedi ba Jesu, ba ile ba tlaiša batho bao ba bego ba ekiša mokgwa wa Jesu wa go dira boboledi le bao ba bego ba leka go gatiša Beibele ka maleme a batho ba bantši.

Nywagakgolong yeo Bokriste bja maaka bo bego bo na le tutuetšo e kgolo, go be go bonagala eka ditaba tše dibotse di feletšwe ke matla. Lega go le bjalo, Jesu o be a boletše gore ditaba tše dibotse di tla tsošološwa mehleng ya bofelo. O swantšhitše nako ye le mehla ya puno ya ge Bakriste ba maaka, bao ba swantšhwago le mefoka, ba bego ba tla aroganywa le Bakriste ba therešo, bao ba swantšhwago le korong. (Mateo 13:24-30, 36-43) Ka nako yeo, boporofeta bjo bo lego mabapi le go bolelwa ga ditaba tše dibotse bo be bo tla phethagala ka botlalo. (Mateo 24:14) Sehlogo sa rena se se latelago se tla bolela ka boporofeta bjoo bjo bo kgahlišago.

[Seswantšho/Mmapa go letlakala 32]

(Bakeng sa mongwalo o beakantšwego ka mokgwa wa kgatišo, bona kgatišo ka boyona)

Mo e ka bago ka ngwaga wa 61 C.E., molaetša wa Mmušo o be o šetše o tsebja dinageng tše dintši

Mmušo wa Roma

SEPANIA

ITALIA

Roma

Melite

MATSEDONIA

GERIKA

Kereta

ASIA MINOR

Tsipero

MESOPOTAMIA

SAMARIA

JUDEA

Jerusalema

EGIPITA

LIBIA

LEWATLE LA MEDITERRANEAN

Mafelo ao a ilego a fihlelelwa ke ditaba tše dibotse lekgolong la pele la nywaga

JUDEA

Jerusalema

ASIA MINOR

Tsipero

MATSEDONIA

GERIKA

Kereta

ITALIA

Roma

Melite

SAMARIA

MESOPOTAMIA

ELAMA

MEDIA

PARETA

ARABIA

LIBIA

EGIPITA

ETHIOPIA

[Seswantšho go letlakala 31]

Babušiši ba Roma e lego Nero (ka go le letona), Domitian, Marcus Aurelius le Diocletian ba ile ba fehla tlaišo e šoro kgahlanong le Bakriste ba pele

[Mothopo]

Photograph taken by courtesy of the British Museum