Hoe is de synagoge ontstaan?

HET woord synagoge komt van een Grieks woord dat ‘vergadering’ of ‘samenkomen’ betekent. Het is een toepasselijke naam, want synagogen zijn al sinds de oudheid een plaats van samenkomst voor onderwijs en aanbidding in Joodse gemeenschappen. In de Hebreeuwse Geschriften staan geen duidelijke verwijzingen naar synagogen, maar uit de christelijke Griekse Geschriften blijkt duidelijk dat zulke vergaderplaatsen tegen de eerste eeuw al gangbaar waren.

De meeste geleerden denken dat synagogen zijn ontstaan tijdens de Joodse ballingschap in Babylon. Een encyclopedie zegt: ‘Omdat de ballingen, die geen tempel meer hadden en in een onbekend land zaten, behoefte hadden aan troost in hun ellende, kwamen ze van tijd tot tijd samen, waarschijnlijk op de sabbat, om de geschriften te lezen’ (Encyclopaedia Judaica). Het lijkt erop dat de Joden daar na hun bevrijding mee doorgingen en overal waar ze zich vestigden synagogen stichtten om samen te komen voor gebed en Schriftlezing.

Tegen de eerste eeuw waren synagogen het centrum van het Joodse religieuze en sociale leven voor gemeenschappen overal rond de Middellandse Zee, in heel het Midden-Oosten en in Israël zelf. ‘Ze fungeerden als een plaats voor studie, plechtige maaltijden, rechtszittingen, het bewaren van gemeenschapsgeld en politieke en sociale bijeenkomsten’, zegt professor Lee Levine van de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem. Hij voegt eraan toe: ‘Natuurlijk stonden de erediensten centraal.’ Het is dus niet verrassend dat Jezus vaak naar bijeenkomsten in synagogen ging (Mark. 1:21; 6:2; Luk. 4:16). Daar onderwees hij de aanwezigen en moedigde hij ze aan. Na de oprichting van de christelijke gemeente predikte ook Paulus vaak in synagogen. Mensen met belangstelling voor geestelijke zaken gingen logischerwijs naar de synagoge, dus als Paulus een stad bezocht, ging hij meestal eerst naar de synagoge om daar te prediken (Hand. 17:1, 2; 18:4).