ER ZIJN maar weinig vissen die zo fascinerend zijn als de anemoonvis. Misschien valt hij u op door zijn mooie kleurtjes, die sommigen doen denken aan een clown. Hij wordt daarom ook wel de clownvis genoemd. Of misschien trekt hij uw aandacht door de bijzondere plek waar hij woont — tussen de stekende tentakels van een zeeanemoon.

Net als veel Hollywoodacteurs vindt de anemoonvis het niet erg om op de foto te gaan. Duikers en snorkelaars maken geregeld mee dat een anemoonvis voor de foto ‘poseert’, omdat ze nooit ver van huis gaan en niet zo verlegen zijn.

Maar wat de vis vooral fascinerend maakt, is zijn schijnbaar riskante levensstijl. Leven tussen giftige tentakels lijkt net zo gevaarlijk als gaan wonen in een slangennest. Toch zijn de anemoonvis en de anemoon die hij uitkiest, onafscheidelijk. Waarom gaan deze onwaarschijnlijke partners zo goed samen?

Net als bij de meeste goede relaties is het bij de anemoonvis en de anemoon een kwestie van geven en nemen. De relatie is voor de anemoonvis niet alleen maar  handig, maar zelfs van levensbelang. Oceanologen hebben geconstateerd dat een anemoonvis in het wild niet zonder een anemoon als gastheer kan. Ze kunnen niet goed zwemmen en zouden zonder de bescherming van de anemoon aan hongerige roofdieren overgeleverd zijn. Maar door de anemoon te gebruiken als thuisbasis en als een veilige schuilplaats wanneer hij wordt bedreigd, kan de anemoonvis wel tien jaar worden.

De anemoon biedt niet alleen een goede plek om te wonen maar ook om eitjes te leggen. De anemoonvis legt haar eitjes aan de voet van de gastheer, waar beide ouders ijverig de wacht houden. Een tijdje later kun je het gloednieuwe gezinnetje om diezelfde anemoon heen zien zwemmen.

Wat heeft de anemoon aan deze relatie? De anemoonvis is een soort onderwaterbodyguard, die koraalvlinders wegjaagt als die de tentakels van de anemoon proberen op te eten. Minstens één soort anemoon overleeft het niet zonder ‘inwonende’ anemoonvis. Toen onderzoekers de anemoonvissen weghaalden, waren de anemonen binnen 24 uur volledig verdwenen. Blijkbaar waren ze door koraalvlinders opgegeten.

Het lijkt er zelfs op dat de anemoonvis zijn gastheer van energie voorziet. De ammoniak die de vis uitscheidt, zorgt ervoor dat zijn gastheer sneller groeit. En door de stroming die de vis veroorzaakt als hij tussen de tentakels zwemt, wordt de anemoon van zuurstofrijk water voorzien.

Als het op bescherming aankomt, heeft de anemoonvis een ‘dikke huid’. Hij heeft slijm op zijn huid dat voorkomt dat hij gestoken wordt. Het lijkt erop dat de anemoon de vis dankzij die chemische laag als een soortgenoot beschouwt. Eén oceanoloog noemt de anemoonvis dan ook een ‘vis in anemoonskleren’.

Volgens sommige onderzoeken ondergaat de anemoonvis een aanpassingsproces als hij een nieuwe gastheer zoekt. Er is waargenomen dat wanneer de vis een anemoon voor de eerste keer benadert, hij de anemoon enkele uren lang steeds even aanraakt. Blijkbaar is de anemoonvis door dit knipperlichtcontact in staat zijn beschermende laag aan te passen aan het specifieke vergif van de nieuwe anemoon. Mogelijk wordt de vis gedurende dit proces af en toe gestoken. Maar daarna zijn ze de beste vrienden.

De samenwerking tussen zulke verschillende wezens is een geweldig voorbeeld van teamwork. Als mensen van verschillende achtergronden bij elkaar komen, kunnen ze buitengewone resultaten bereiken als ze hun krachten bundelen. Net als bij de anemoonvis kost het misschien wat tijd om met anderen te leren samenwerken, maar de resultaten maken het de moeite meer dan waard.