“Kumele ulandele okwenziwa ngabanye abantu ngoba ungayekela ukwenza njalo uzaswela abangane, ube lesizungu, futhi uphile impilo engamnandi.”—UCarl oleminyaka engu-22.

 Amazwi la aliqiniso yini? Engxenye. Phela abantu abanengi bangenza loba yini ngoba besesaba ukuba sesimeni esifanana lalesi esikhulunywe nguCarl. Wena ke? Isihloko lesi sizakunceda uthole indlela engcono yokudinga abangane.

•  Kuyini okwenza abantu bafune ukuzifananisa labanye?

•  Okumelwe ukwazi

•  Okutshiwo ngabentanga yakho

•   Ngoba abafuni kusalela. “Ngathi ngingena ku-inthanethi ngabona amapikitsha abantu engibaziyo ababehambe bayazithokozisa bodwa mina bangitshiya. Kwangihlupha kakhulu lokho ngaze ngabona angani bayangizonda.”—UNatalie oleminyaka engu-19.

   ONGACABANGA NGAKHO: Wake wabona angani abantu abafuni kudlala lawe yini? Kukhona yini owakwenzayo ukuze uzame ukuzihlanganisa labo?

•   Ngoba abafuni ukukhanya betshiyene labanye. “Abazali bami abangivumeli ukuthi ngibe lefoni. Nxa abanye abantwana becela inamba zami besengibatshela ukuthi angilafoni kuyabamangalisa ukuthi sengize ngileminyaka engu-13 ngingelafoni.”—Mary.

   ONGACABANGA NGAKHO: Yiwuphi umthetho owufakelwe ngabazali bakho owenza ukhanye wehlukene labanye? Ujayele ukwenzani?

•   Besaba ukuthwaliswa nzima ngabanye. “Abanye abantwana esikolo bayakuzonda nxa ungenzi njengabo, ungakhulumi njengabo kumbe ungakholwa izinto abazikholwayo. Bahle bahlale bekuqophile nxa unjalo.”—U-Olivia oleminyaka engu-12.

   ONGACABANGA NGAKHO: Sowake wahlutshwa ngabanye yini ngenxa yokuthi utshiyene labo? Wenzani ngakho?

•   Besaba ukulahlekelwa ngabangane. “Ngangilandela loba yini eyayisenziwa ngabanye. Ngasengikhuluma njengabo ngihleka lezinto ezazingahlekisi. Ngangisithi ngingabona beqala omunye lami ngingenele ngibancedise lanxa ngangisazi ukuthi kuzwisa abanye ubuhlungu.”—URachel oleminyaka engu-26.

   ONGACABANGA NGAKHO: Ukuqakathekisa kangakanani ukwamukelwa ngabentanga yakho? Uyake uzame ukutshintsha indlela ophila ngayo ukuze ufanane labo?

•   Ukuphongulandela abanye kungenza bangakuthandi. Ngenxa yani? Ngoba kulula ukuthi abantu bananzelele nxa uzenzisa. UBrian uthi: “Ngake ngazama ukuzitshintsha ukuze ngamukelwe ngabanye engangifunda labo kodwa lokho akuzange kungincede. Ngafunda ukuthi umuntu akumelanga azifihle lokho ayikho ngoba abantu bayananzelela nxa uzama ukuzitshintsha.”

   OKUNGAKUNCEDA: Cabangisisa ngalokho okuqakathekisayo. IBhayibhili lithi: “Libe leqiniso lokuthi yiziphi izinto eziqakatheke kakhulu.” (KwabaseFiliphi 1:10) Zibuze umbuzo lo: ‘Okuqakatheke kakhulu kimi yikufanana labanye ukuze bangithande yini kumbe yikuqhubeka ngiziphatha ngendlela eqondileyo?’

   “Ukuzama ukuzifananisa labanye akuncedi. Akusoze kukwenze uthandwe ngabantu kumbe kukwenze ube ngumuntu ongcono.”—UJames oleminyaka engu-17.

•   Ukuzama ukuzifananisa labanye kungatshintsha ubuntu bakho. Kungenza ucine uphilela “ukuthabisa” abanye kumbe uhlale usenza intando yabo. “Ngasengisenza loba yini eyayisenziwa ngabanye ukuze ngifanane labo lanxa kwakusitsho ukwenza lezinto ezingalunganga. Ngasengingumuntu wabo, sebengidonsa ngamakhala.”—UJeremy oleminyaka engu-22.

   OKUNGAKUNCEDA: Zazi ukuthi umi ngaphi, ungabi njengonwabu olutshintshatshintsha umbala kusiya ngokuthi lusendaweni enjani. Yikho iBhayibhili lisithi: “Ungenzi okubi ulandela inengi labantu.”—U-Eksodusi 23:2.

   “Ngazama ukuthanda zonke izinto ababezithanda; izingoma, imidlalo, amamuvi, izigqoko lendlela ababezicomba ngayo. Ngazama ukuba njengabo. Kodwa bananzelela ukuthi engangikwenza kwakungahambelani lobuntu bami. Lami yikho sibili engakubonayo. Ngasala ngilesizungu, ngidanile futhi ngingasazazi lokuthi ngingumuntu onjani. Ngangingasakwazi ukuthi ngimi ngaphi. Ngafunda ukuthi awusoze uzwanane labantu bonke ohlangana labo lokuthi ayisibo bonke abazakuthanda. Kodwa lokho akutsho ukuthi sokumele ukhalale ukudinga abangane, kufuna nje ubekezele ukuze uthole abangane abahle.”—UMelinda oleminyaka engu-17.

•   Ukuzama ukuzifananisa labanye kungatshintsha indlela oziphatha ngayo. Elinye ijaha okuthiwa nguChris lakubona ukuthi kuliqiniso lokho ngenxa yalokho okwenzakala kumzawalo. Uthi: “Umzawami waqalisa ukwenza izinto ezingalunganga ezigoqela ukubhema ama-drugs ngenxa nje yokufuna ukuzifananisa labanye. Waphosa wayiphambanisa sibili impilo yakhe ngoba wayesephilela izidakamizwa.”

   OKUNGAKUNCEDA: Ungazihlanganisi labantu abakhuluma izinto ezimbi njalo abangaziphathi kuhle. IBhayibhili lithi: “Ohamba lezihlakaniphi uyahlakanipha, kodwa othandana leziwula uwela engozini.—IZaga 13:20.

   “Kwesinye isikhathi kuhle ukuthi wenze okuthile ukuze wamukeleke. Kodwa ungavumi ukwenza izinto ezimbi ngenxa nje yokufuna ukuthandwa. Abangane abahle bazakwamukela unjalo bengalindelanga ukuthi uzifananise labo.”—UMelanie oleminyaka engu-21.

   Zama lokhu: Nxa udinga abangane ungadingi kuphela labo abathanda izinto ozithandayo. Kodwa dinga labo abaqakathekisa izinto oziqakathekisayo, abakholwa okukholwayo labaziphethe kuhle.