1, 2. 1) ¿Keniuj kiitaya Jesús iTanauatil Dios? 2) ¿Keyej tajkuilouanij uan fariseos amo kuali kitekitiltiayaj Tanauatil?

JESÚS kitasojtaya Tanauatil tein kiselijka Moisés. Uan amo tikmoujkaitaj, porin nejon Tanauatil kitemakaka Jiova, iTajtsin, akin okachi kitasojta. Itech Biblia ijkon moijtojka ke Jesús kiteltasojtaskia itanauatiluan Dios: “Nikchiuas motanejnekilis, noDios, nechtelyolpaktia, uan motanauatil moajsi noyolijtik” (Sal. 40:8). Jesús kinextij ika tein kijtoj uan tein kichiuak ke nejon Tanauatil tel kuali katka uan tel tapaleuiaya, uan ke nochi tein ompa moijtouaya mochiuaskia (Mat. 5:17-19).

² Jesús xa semi motayokoltij keman kiitak ke tajkuilouanij uan fariseos amo kuali kitekitiltiayaj Tanauatil tein iTajtsin kitemakaka. Melauak ke yejuan kuali kitakamatiaj seki taman tein amo tel tayekantoya. Yejua ika, Jesús kijtoj: “Nankimaktiliaj Dios ne namodiesmo den xiutsitsin san ten kualtiaj para takualis uan pajti, keme menta uan anis uan cominos”. Komo ijkon, ¿toni tein amo kuali kichiujtoyaj? Jesús kijtoj: “Nankisekokauaj in tanextililisme ten kachi ueyi tech in tanauatil de Moisés. Nankisekokauaj in chipaukanemilis, uan ne teyoliknelilis uan ne takuautamatilis” (Mat. 23:23). Nejon fariseos amo kiajsikamatiaj tein kijtosnekia Tanauatil uan kinemiliayaj ke okachi kuali monejnemiltiayaj ke oksekin.  Sayoj ke Jesús kemaj kiajsikamatia keyej motemakaka Tanauatil uan tein sejse tanauatil kinextiaya kemej tamati Jiova.

3. ¿Toni tikitaskej itech nejin tamachtilis?

³ Akin tikchiuaj kemej Cristo amo monekiok tikchiuaskej tein kijtouaya Tanauatil (Rom. 7:6). Komo ijkon, ¿keyej Jiova kichiuak maj moajsini itech Biblia? Porin kineki maj tikajsikamatikan uan maj tikchiuakan “tanextililisme ten kachi ueyi”, tein kijtosneki, tamachtilis tein moajsi itech Tanauatil. Kemej neskayot, ¿toni techmachtiaj tanauatilmej tein ika tajtouaj xolalmej kampa mopaleuiayaj? Itech tamachtilis tein achto tikitakej timomachtijkej tein monekia kichiuas se temiktijkej. Itech nejin tamachtilis tikitaskej toni techmachtiaj xolalmej kampa mopaleuiayaj kemej tamati Jiova uan keniuj uelis tiknextiskej ikualneskayouan. Tiknankiliskej eyi netajtanilmej: ¿Keniuj xolalmej kampa mopaleuiayaj kinextiaj iteiknelilis Jiova? ¿Toni techmachtiaj kemej yejuatsin kiita nemilis? Uan ¿keniuj kinextiaj ke yejuatsin nochi kichiua ika melaujkayot? Keman tikitstiyaskej sejse netajtanil, maj tiknemilikan keniuj uelis tikchiuaskej kemej toTajtsin (xikonixtajtolti Efesios 5:1).

4, 5. 1) ¿Keyej temiktijkej amo ouij kikisaya ajsis itech semej xolalmej kampa mopaleuiskia, uan keniuj tapaleuiaya? 2) ¿Toni techmachtia nejin kemej tamati Jiova?

⁴ Jiova kichiuak maj israelitas amo ouij kinkisani ajsiskej itech semej chikuasen xolalmej kampa mopaleuiskiaj. Tanauatij maj moajsinij eyi xolalmej inajnakastan ueyiat Jordán. Ijkon, temiktijkej ueliskia niman ajsis itech semej nejon xolalmej (Núm. 35:11-14). Israelitas monekia tachipauaskej itech ojmej tein teajxitiayaj nejon xolalmej (Deut. 19:3). Uan no, seki amatajkuilolmej tein ininka tajtouaj judíos kijtouaj ke kitaliayaj tajkuilolmej tein kinextiayaj kanikauin monekia yas temiktijkej. Kemej moajsiaj nejon xolalmej, temiktianij amo monekia choloskej itech okse altepet, kampa ueliskia peuaskej kinueyichiuaskej tiotsitsin.

⁵ Maj tiknemilikan nejin: Jiova tanauatij maj kinmiktianij temiktianij, sayoj ke akin temiktiayaj maski amo ijkon kiixtalijkaj ueliskiaj kinnextiliskej teiknelilis uan kiseliskej nepaleuil. Se takat akin motelmachtia tein moijtoua itech Biblia, kijkuiloj ke nochi moixtalijka kemej amo ouij kinkisaskia ajsiskej. Jiova amo se tamelaujkej akin teikamauiltia uan kitemoua kintatsakuiltis itekitikauan, ta yejuatsin semi teiknelia (Efes. 2:4).

6. ¿Keniuj fariseos amo kichiuayaj kemej Jiova?

⁶ Sayoj ke fariseos amo teikneliayaj. Kemej neskayot, seki amatajkuilolmej tein ininka tajtouaj judíos kijtouaj ke amo kitapojpoluiayaj aksa komo panouayaya expa kinchiuiliaya teisa. Jesús kinextij ke tel amo kuali katka tein kichiuayaj keman ininka tajtoj se fariseo uan se takat akin kisentiliaya impuestos akin kichiujtoyaj netataujtil. Takat akin kisentiliaya impuestos kitajtaniaya Dios maj kiikneli. Sayoj ke fariseo kijtouaya:  “Notajtsin Dios, nimitstasojkamachilia porin nejua amo nikinnejneuilia keme ne oksekin taka ten tachtekini uan keme nekes ten semi amo yolchipauke uan keme nekes ten auilnentinemij. Uan nion no amo niknejneuilia keme ne tatopaluijke”. Fariseos kinemiliayaj ke amo monekia teikneliskej, porin kinitayaj oksekin kemej amo teyi chiuanimej (Luc. 18:9-14).

7, 8. 1) ¿Keniuj uelis tikchiuaskej kemej Jiova keman aksa techyolxokolia? 2) ¿Keyej moneki tiyeskij tiyolyemankej keman monekis tikintapojpoluiskej oksekin?

⁷ Maj amo tikchiuakan kemej fariseos, ta maj titeiknelikan kemej Jiova (xikonixtajtolti Efesios 4:32). Maj tiktemokan maj oksekin amo ouij kinkisa techiluiskej maj tikintapojpoluikan (Luc. 17:3, 4). Maj timotajtanikan: “¿Nikintapojpoluia oksekin nochipa keman moneki? ¿Nikneki oksepa kuali nimouikas iniuan akin nechyolxokoliaj?”.

⁸ Moneki tiyeskij tiyolyemankej, porin nejon techpaleuis maj titetapojpoluikan. Fariseos amo kinekiaj kintapojpoluiskej oksekin porin moueyinekiaj. Sayoj ke akin tikchiuaj kemej Cristo ika yolyemanilis tikinitaj “in oksekin tokniuan taneltokani ke yejuan kachi ueyi chiuanime” uan tikintapojpoluiaj ika nochi toyolo (Filip. 2:3). Uelis timotajtaniskej: “¿Nikchiujtok kemej Jiova uan niknextia yolyemanilis?”. Komo ijkon, oksekin okachi amo ouij kinkisas techiluiskej maj tikintapojpoluikan uan tejuan amo ouij techkisas tikintapojpoluiskej. Maj nochipa tiktemokan tiknextiskej teiknelilis uan maj amo niman tikualanikan (Ecl. 7:8, 9).

9. ¿Keniuj Jiova kinpaleuij israelitas maj kiajsikamatinij ke nemilis kitelpia ipatiuj?

⁹ Se taman tein kichiuak maj moixtalianij xolalmej kampa mopaleuiskiaj katka kinmatampauiskej israelitas maj amo inintajtakol yeskia komo kimiktijkej aksa akin amo teyi kichiujka (Deut. 19:10). Jiova kitasojta nemilis uan kitauelita temiktilis (Prov. 6:16, 17). Kemej se Dios melauak uan yektik, yejuatsin kiitaya ke katka se ueyi tajtakol maj aksa temiktiani, maski amo kinekia. Melauak ke kinextiliayaj teiknelilis. Maski ijkon, monekia kinmatiltis tayekananij. Uan komo yejuan kijtouayaj ke amo kiixtalijtoya temiktis, monekia mokauas itech xolal kampa mopaleuijka uan amo kisas hasta keman tayekankatiopixkat momikiliskia. Nejon kijtosnekia ke xa amo keman kisaskia. Ijkon Jiova kinpaleuij israelitas maj kiajsikamatinij ke nemilis kitelpia ipatiuj. Monekia kipoujkaitaskej Akin kitemaka nemilis. Yejua ika monekia kiyekitaskej maj amo inintajtakol yeskia maj aksa momikiliani.

10. Kemej kijtoj Jesús, ¿keniuj kinextiayaj tajkuilouanij uan fariseos ke amo kipatiuitayaj ininnemilis oksekin?

¹⁰ Tajkuilouanij uan fariseos amo kichiuayaj kemej Jiova porin amo kipatiuitayaj ininnemilis oksekin. Jesús kiniluij: “Ne tamachilisme keme yeskia se llave. Pero namejuan amo nankitatekiutiaj ne llave para ika nankalakiske [...]. Uan amo no nankitakauiliaj ma kalakikan nochi nekes ten kiyolnejnekij kalakiske” (Luc. 11:52). Yejuan monekia kinpaleuiskej taltikpakneminij maj kiajsikamatinij iTajtol Dios uan maj kiselianij nemilis nochipaya. Sayoj ke, amo kinpaleuiayaj, ta  kitemouayaj kintsakuiliskej maj kitojtokanij Jesús “Temakixtijke” (Hech. 5:31). Ijkon kichiuayaj maj nejon taltikpakneminij senkis ixpoliuinij. Nejon taixyekananij akin sayoj kitayekanaltiayaj inintanejnekilis uan moueyinekiaj amo kipatiuitayaj ininnemilis oksekin nion kitemouayaj maj kuali yetonij. ¡Tel amo yolkualmej katkaj uan teikamauiltiayaj!

11. 1) ¿Keniuj kinextij Pablo ke kiitaya nemilis kemej Jiova kiita? 2) ¿Toni techpaleuis maj no titanemilikan kemej Pablo keman titanojnotsaskej?

¹¹ Komo tiknekij tiyeskij kemej Jiova uan amo kemej nejon tajkuilouanij uan fariseos, moneki tikpoujkaitaskej uan tikpatiuitaskej nemilis. Yejua nejon tein kichiuak tatitanil Pablo, akin kinnojnotsak nochin akin uelik. Yejua ika uelik kijtoj: “Amo nejua notajtakol ok komo senme de namejuan nanixpoliuij” (xikonixtajtolti Hechos 20:26, 27). Pablo amo tanojnotsaya porin amo kinekia motajtakoltis komo aksa ixpoliuia oso porin Jiova kinauatijka, ta porin kintasojtaya taltikpakneminij uan kipatiuitaya ininnemilis (1 Cor. 9:19-23). Tejuan no moneki timochikauaskej tikitaskej nemilis kemej Jiova kiita, akin “kimonekiltia ke tinochin ma timoyolnemilikan de totajtakoluan” (2 Ped. 3:9). ¿No tiknekij nejon? Komo titeikneliaj, okachi tikuelitaskej titanojnotsaskej uan okachi tiyolpakiskej.

12. ¿Keyej itekitikauan Dios kiitaj ke motelneki moyekpiaskej?

¹² No tiknextiskej ke tikitaj nemilis kemej Jiova kiita komo tiktakamatij tanauatilmej tein kijtouaj keniuj se moyekpias. Nochipa moneki titekitiskej uan tiknejnemiltiskej carro kemej amo timoijtakoskej, kemej ijkuak titekitij itech kalchiualis uan tikyekchijchiuaj teisa, uan keman tiyouij se nechikol oso se ueyi nechikol. Okachi tayekantok maj kuali tiyetokan ke tekit tein mochiuas, tomin uan tiempo. ToDios nochipa kichiua tein melauak, uan tejuan tiknekij tiyeskij kemej yejuatsin. Tayekananij yejuan akin yekinika moneki kiitaskej maj kuali yetokan yejuan uan akin iniuan moajsij (Prov. 22:3). Yejua ika, komo se tayekankej techelnamiktia ke moneki tikchiuaskej se taman tein ika timoyekpiaskej, moneki tiktakamatiskej (Gál. 6:1). Komo tikitaj nemilis kemej Jiova kiita, amo totajtakol yeski maj momikili aksa.

13, 14. ¿Keniuj ueliskiaj kinextiskej melaujkayot kemej Jiova akin taixyekanayaj itech xolal Israel?

¹³ Jiova kinnauatij akin taixyekanayaj itech xolal Israel maj kinextianij melaujkayot ijkon kemej yejuatsin kichiua. Yekinika monekia kiitaskej toni panok. Ompa, keman kiixejekoskiaj ox kinextiliskiaj teiknelilis, monekia kiitaskej ika nejmachkayot keyej kichiujka, keniuj tanemiliaya uan keniuj monejnemiltiaya. Monekia kiitaskej ox tetauelitaya uan kiixtalijka temiktis (xikonixtajtolti Números 35:20-24). Uan no, komo kintajtaniayaj oksekin akin kiitakaj tein panoka, monekia moajsiskej omen uan ijkon ueliskia moijtos ke temiktijka porin ijkon kiixtalijka (Núm. 35:30).

¹⁴ Satepan ke kiitaskiaj tein panoka, tayekananij monekia tanemiliskej itech taltikpaknenkej, amo sayoj itech tein kichiujka. Monekia ueliskej kiitaskej okachi ke tein moitaya uan ijkon ueliskia kiajsikamatiskej keyej temiktijka. Okachiok monekia maj Jiova kinmakani yektikatsin espíritu uan ijkon ueliskiaj kinextiskej taajsikamatilis, teiknelilis uan melaujkayot kemej yejuatsin (Éx. 34:6, 7).

15. ¿Keniuj Jesús kinitaya tajtakolchiuanij, uan keniuj kinitayaj fariseos?

¹⁵ Fariseos sayoj kiitayaj tein tajtakolchiujkej kichiujka uan amo keniuj yekmelauj katka. Keman Jesús takuato ichan Mateo, fariseos kintajtanijkej imomachtijkauan: “¿Keye namotamachtijkau takuajtok iuan ne tatopaluiani uan in taka ten amo tatakamatinemij[?]”. Jesús kinnankilij: “Ten mopouaj yolpaktokke, yejuan nojonkes amo monekij tepajtijke. Ta, namechilia ke sayo in kokoyani monekij tepajtijke. [...] Xiyakan  uan xikyekajsikamatikan toni kijtosneki nijin tajtol de Tajtoltsin de Dios: ‘Nikneki xiteyoliknelikan uan amo nikneki sayo xinechtayokolikan tapialme para ika nannechmouistiliske’. Nejuatsin amo niuala nikintemoko naken mopouaj yolchipauke. Ta, sayo nikintemoko tajtakolejke” (Mat. 9:9-13). ¿Kintenpaleuijtoya Jesús tajtakolchiuanij? Amo. Yejua kinekia maj moyolnonotsanij. Tein melauj, yejua nejon se taman tein tayekantoya itech itanojnotsalis (Mat. 4:17). Sayoj ke Jesús kiitaya ke seki “tatopaluiani uan in taka ten amo tatakamatinemij” kinekiaj mopataskej. Amo sayoj yajkaj takuatoj ichan Mateo, ta miakej katkaj itatojtokakauan (Mar. 2:15). Sayoj ke, miakej fariseos amo kinitayaj kemej Jesús kinitaya. Kinitayaj kemej tajtakolchiuanij uan ke amo keman mopataskiaj. Nejon taixyekananij amo katkaj kemej Dios akin melauak uan teiknelijkej.

16. ¿Toni moneki kiitaskej tayekananij akin kipaleuiaj se tokniuj akin tajtakolchiuak?

¹⁶ Axkan, tayekananij moneki kichiuaskej kemej Jiova, akin “kitasojta melaujkayot” (Sal. 37:28). Yejua ika, yekinika moneki kuali kitemoskej kimatiskej ox mochiuak se tajtakol. Komo kemaj, kichiuaskej tein monekis ijkon kemej Biblia tayolmajxitia (Deut. 13:12-14). Tayekananij akin kipaleuiaj se tokniuj akin ueyi tajtakoj moneki kiitaskej ika nejmachkayot ox moyolnonotsa. Kemansa ouij kisa. Moneki kiitaskej keniuj tanemilia, keniuj kiita tein kichiuak uan keniuj momachilia (Apoc. 3:3). Akin tajtakoj kinextiliskej teiknelilis komo moyolnonotsa. *

17, 18. ¿Keniuj tayekananij uelis kimatiskej ox aksa yekmelauj moyolnonotsa? (Xikonita taixkopin ipeujyan tamachtilis.)

¹⁷ Jiova uan Jesús ueli kiitaj tein tiknemiliaj uan tikmachiliaj, sayoj ke tayekananij amo. Yejua ika, ¿keniuj uelis kimatiskej ox aksa yekmelauj moyolnonotsa? Yekinika, moneki kitajtaniskej Dios tamatilis uan taajsikamatilis (1 Rey. 3:9). Ojpatika, moneki kitekitiltiskej Biblia uan amatajkuilolmej tein kitemaka takeual takuaujtamach uan tamatkej uan ijkon uelis kimatiskej ox akin tajtakoj “moyoltayokoltia por ne momento san ika por nitajtakol uan amo moyolnemilia” oso ox yekmelauj moyolnonotsa (2 Cor. 7:10, 11). Moneki kiitaskej keniuj Biblia kimelaua keniuj momachiliaj, tanemiliaj uan monejnemiltiaj akin kemaj moyolnonotsaj uan akin amo.

¹⁸ Expatika, moneki itech tanemiliskej taltikpaknenkej uan kiitaskej keniuj moskaltij, keyej tajtakoj uan tein amo ueli kichiua. Biblia kijtoj keniuj tamelauas Jesús, akin taixyekana itech nechikol: “Amo tamelauas sayoj ika tein kiitas nion tetatsakuiltis sayoj ika tein kikakis. Ika melaujkayot kinmelauas akin yolyemankej uan ika melaujkayot kinmelauas akin nejmachmej itech taltikpak” (Is. 11:3, 4). Jesús kinixtalij tayekananij maj kinyekpiakan tokniuan itech nechikol, uan kinpaleuis maj tamelauakan kemej yejua kichiua (Mat. 18:18-20). Semi tiktasojkamatij tikinpiaskej tayekananij akin toka motekipachouaj. Yejuan no kitemouaj maj monexti teiknelilis uan maj mochiua tein melauak itech tonechikoluan.

19. ¿Toni tein techmachtiaj xolalmej kampa mopaleuiayaj tikonnemilia tikonchiuas tejuatsin?

¹⁹ Tanauatil tein kiselij Moisés kipia “nochi in tamachilis ten yek melauak” tein techpaleuia maj tikixmatikan Jiova uan itanauatiluan tein melaujkej (Rom. 2:20). Kemej neskayot, xolalmej kampa mopaleuiayaj kinmachtia tayekananij maj tamelauakan “ika yekmelauj melaujkayot”. No techmachtiaj tinochin maj timonextilikan “netasojtalis tein amo tekaua uan teiknelilis” (Zac. 7:9). Maski amo monekiok tikchiuaskej tein kijtouaya Tanauatil, Jiova kisentoka kiita ke moneki onkas melaujkayot uan teiknelilis, porin yejuatsin amo mopata. ¡Se ueyi tatiochiualis tiktekitiliskej toDios! Yejua ika, maj tiknextikan ikualtsitsin kualneskayouan uan maj itech timopaleuikan.