ÑA̱ KIVI CHINDEÉTÁʼAN XÍʼIN IIN FAMILIA

¿Ndáa ki̱ʼva ka̱ʼa̱nyó xíʼin se̱ʼeyó xa̱ʼa̱ ndixi?

¿Ndáa ki̱ʼva ka̱ʼa̱nyó xíʼin se̱ʼeyó xa̱ʼa̱ ndixi?

 “Yichi̱ nu̱ú ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nndi̱ xíʼin ñá loʼo se̱ʼendi̱ i̱ñu̱ ku̱i̱ya̱ xi̱kuumiíñá. Iin ku̱a̱ʼa̱n-inindi̱ chi ku̱a̱ʼání ña̱ʼa xi̱xini̱ñá xa̱ʼa̱ ndixi” (Ta̱ Alexander).

 Ña̱ xíniñúʼu kunda̱a̱-iniún xa̱ʼa̱

 Ndáyáʼviní ña̱ ka̱ʼún xíʼin na̱ va̱lí se̱ʼún xa̱ʼa̱ ndixi. Kǒo kundatundó nda̱a̱ ná kuaʼnuvína ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nndó xíʼinna xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. “Á va̱ʼaví níkáʼa̱nndi̱ xíʼin se̱ʼendi̱ tá ni̱xi̱yo loʼora xa̱ʼa̱ ndixi”, ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱n iin ta̱ íyo se̱ʼe ta̱ naní Jamit ta̱ ñuu Rusia. “Tá ya̱chi̱ níkáʼi̱n xíʼin se̱ʼi̱ va̱ása ndoʼi̱ tu̱ndóʼo, saáchi ku̱ndaa̱-inii̱ ña̱ tá xi̱kuumií ta̱ loʼo se̱ʼi̱ 13 ku̱i̱ya̱ ki̱xáʼara xíʼira”.

 ¿Nda̱chun xíniñúʼu kunda̱a̱-inindó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo?

  •   Ku̱a̱ʼání na̱ va̱lí kíxáʼa xíʼi ndixi xa̱ʼa̱ ña̱ xítona nu̱ú tele, ña̱ káʼa̱n inkana xa̱ʼa̱ ndixi xíʼin ña̱ kéʼé na̱ va̱lí na̱ xáʼa̱n xíʼinna escuela.

  •   Centros para el Control y la Prevención de Enfermedades ña̱ íyo Estados Unidos, káchiña na̱ va̱lí na̱ kúúmií 12 nda̱a̱ 20 ku̱i̱ya̱ kúú na̱ xíʼi 11% ndixi ñuu kán.

 Na̱ chíñu na̱ kíʼin kuenta xíʼin ña̱yóʼo káʼa̱nna xíʼin na̱ íyo se̱ʼe ña̱ ná ka̱ʼa̱nna xíʼin na̱ va̱lí se̱ʼena ña̱ i̱yoní koʼona ndixi tá válína. ¿Ndáa ki̱ʼva ka̱ʼa̱nna xíʼinna?

 Ña̱ kivi keʼéndó

 Ya̱chi̱ka kaʼvindó xa̱ʼa̱ ña̱ kivi ndaka̱tu̱ʼun na̱ va̱lí se̱ʼendó miíndó. Ku̱a̱ʼání ña̱ʼa kúni̱ na̱ va̱lí kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱, ta tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n xáʼnuna ku̱a̱ʼáníkaña kúni̱na kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱, xa̱ʼa̱ ña̱kán xíniñúʼu koo tu̱ʼvandó ña̱ ndakuiinndó ña̱ ndaka̱tu̱ʼunna miíndó. Tá kúú:

  •   Tá kúni̱ na̱ va̱lí se̱ʼún kunda̱a̱-inina ndáa ki̱ʼva xáʼa̱n ndixi, va̱ʼa ka̱ʼún xíʼinna tá vino xáʼa̱nrá táki̱ʼva jugo tá iyá, ta tá cerveza o̱va̱nírá

  •   Tá kúni̱ na̱ va̱lí se̱ʼún koʼona ndixi ka̱ʼa̱n xíʼinna ña̱ ndakúní xiko̱rá ta távárá kue̱ʼe̱ xíʼin na̱ va̱lí, ka̱ʼa̱n xíʼinna ña̱ kivi kundoʼona tá ná koʼonará: Na̱ yiví na̱ xíʼi ndixi va̱ʼaní kúnina tá xíʼinará soo tá ku̱a̱ʼárá xíʼina kíxáʼa sána xi̱nína, ta kéʼéna á káʼa̱nna ña̱ʼa ña̱ ndándikó-inina xa̱ʼa̱ tándi̱ʼi (Proverbios 23:29-​35).

 Nandukú va̱ʼandó xa̱ʼa̱ña. Biblia káchiña: “Na̱ ndíchi siʼna ndákanixi̱nína ta saáví kéʼéna iin ña̱ʼa” (Proverbios 13:16). Nandukú va̱ʼandó xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼé ndixi xíʼinna tá xíʼinará, ta kotondó ndáaña káʼa̱n ley xa̱ʼa̱ ndixi ñuu nu̱ú íyondó ta nda̱saará kivi koʼona. Tasaá koo tu̱ʼvandó ña̱ chindeétáʼanndó xíʼin se̱ʼendó.

 Siʼna miíndó kixáʼa ka̱ʼa̱n xíʼinna xa̱ʼa̱ ndixi. “Sava na̱ va̱lí kúa̱an va̱ása kúnda̱a̱-inina nda̱saa ndixi xíniñúʼu koʼona”, ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱n iin ta̱ íyo se̱ʼe ta̱ ñuu Gran Bretaña ta̱ naní Mark. “Ni̱nda̱ka̱tu̱ʼi̱n ta̱ loʼo se̱ʼi̱ ta̱ kúúmií 8 ku̱i̱ya̱ á tá va̱ʼa kúú ndixi á su̱ví tá va̱ʼa kúúrá. Ta̱vái̱ tiempo ña̱ va̱ʼa natúʼi̱n xíʼinra, ta ta̱xii̱ ña̱ ná ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n ndáaña ndákanixi̱níra”.

 Káxiníka kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo tá ku̱a̱ʼá yichi̱ ná ka̱ʼa̱nndó xíʼinna. Kiʼinndó kuenta nda̱saa ku̱i̱ya̱ se̱ʼendó ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nndó xíʼinna xa̱ʼa̱ ndixi ta saátu xa̱ʼa̱ inkaka ña̱ ndáyáʼviní, tá kúú ña̱ kiʼinna kuenta tá xíkana calle á tá káʼa̱nndó xíʼinna xa̱ʼa̱ ña̱ kútóona iin na̱ yiví.

 Miíndó chinúu yichi̱ va̱ʼa nu̱úna. Na̱ va̱lí sákuaʼana keʼéna ndiʼi ña̱ʼa ña̱ xítona. Xa̱a̱ ke̱ʼéna ku̱a̱ʼá estudio tá ki̱ʼinna kuenta na̱ va̱lí kéʼéna ndiʼi ña̱ kéʼé na̱ yivána. Tá ndíʼi̱ní-iniún ta ña̱ siʼna kéʼún kúú ña̱ xíʼún ndixi ña̱ va̱ʼa ndi̱ko-iniún, na̱ va̱lí se̱ʼún kivi ndakanixi̱nína ña̱ siʼnaka ndixi xíniñúʼu koʼona tá íyo iin tu̱ndóʼo nu̱úna. Ña̱kán chinúundó iin ejemplo va̱ʼa nu̱úna ta kiʼinndó kuenta tá xa̱a̱ xíʼindó ndixi. 

Kiʼinndó kuenta tá xíʼindó chi ña̱ kéʼéndó kúú ña̱ keʼé na̱ va̱lí se̱ʼendó.