Babilonja fl-​Istorja tal-​Bibbja

Dan hu t-​tielet artiklu minn sensiela taʼ sebaʼ artikli wara xulxin fil-​ħarġa taʼ “Stenbaħ!” li jiddiskutu s-​sebaʼ qawwiet dinjin fl-​istorja tal-​Bibbja. L-​objettiv hu biex jintwera li l-​Bibbja hi taʼ min jafdaha u hi ispirata minn Alla u li l-​messaġġ tagħha hu wieħed taʼ tama li se tintemm it-​tbatija kaġunata mill-​ħakma ħarxa taʼ bniedem fuq ieħor.

BABILONJA kienet belt tal-​qedem tassew meraviljuża li kienet tinsab f’art għammiela madwar 80 kilometru lejn in-​Nofsinhar taʼ dik li llum hi Bagdad. Peress li kienet imdawra bi swar kbar u doppji u b’foss, Babilonja kienet tidher bħallikieku ħadd ma jistaʼ għaliha. Il-​belt kienet magħrufa għat-​tempji maestużi, għall-​ġonna mdendlin, u għat-​tempji forma taʼ torri. Minħabba li kienet waħda mill-​aqwa bliet tal-​qedem, Babilonja reċentement ġiet imsejħa l-​belt tal-​meravilji.

Fil-​Bibbja, Babilonja ngħatat l-​isem taʼ “Sinjura tas-​Saltniet” u kienet il-​belt kapitali tat-​tielet qawwa dinjija fl-​istorja tal-​Bibbja. (Isaija 47:5) L-​Imperu Babiloniż, bħall-​Imperu Eġizzjan u l-​Imperu Assirjan li ġew qablu, kellu rwol prominenti fl-​istorja tal-​Bibbja, u dan jippermettilna nqabblu dak li tgħid il-​Bibbja dwaru maʼ dak li jgħidu s-​sorsi sekulari.

Storja taʼ Min Jafdaha

Il-​ktieb Bibliku taʼ Danjel jgħidilna li raġel bl-​isem taʼ Belsassar darba kien jaħkem bħala sultan f’Babilonja. (Danjel 5:1) Madankollu,  xi sorsi sekulari fil-​passat stqarrew li Belsassar, għalkemm kien setgħan, qatt ma kien sultan. Jiġifieri l-​Bibbja kienet żbaljata? Xi arkeoloġi skoprew għadd taʼ ċilindri tal-​fuħħar fil-​fdalijiet taʼ Ur fil-​Mesopotamja. L-​iskrizzjoni kunejformi fuq wieħed miċ-​ċilindri kienet tinkludi talba mis-​sultan Babiloniż Nabonidu għal “Bel-​sar-​ussur, ibni l-​kbir.” Xi sejbiet li saru iktar tard ikkonfermaw li Belsassar kien “qeda bħala reġġent għal iktar minn nofs ir-​renju taʼ missieru,” jgħid in-​New Bible Dictionary, li “matulu l-​pożizzjoni tiegħu kienet ekwivalenti għal dik taʼ sultan.”

L-​istorja turi wkoll li Babilonja tal-​qedem kienet belt reliġjuża ferm u li fiha l-​astroloġija u t-​teħbir kienu komuni ħafna. Pereżempju, f’Eżekjel 21:21 naqraw li s-​sultan taʼ Babilonja dar għat-​teħbir sabiex jara jekk kellux jattakka lil Ġerusalemm jew le. Il-​Bibbja tgħid li s-​sultan “fittex fil-​fwied.” Għala l-​fwied? Il-​Babiloniżi kienu jużaw dan l-​organu biex ifittxu jew jiksbu sinjali. Il-​ktieb Mesopotamian Astrology jgħidilna li f’sit arkeoloġiku wieħed biss f’Babilonja tal-​qedem, l-​arkeoloġi sabu “32 mudell tal-​fwied [tal-​fuħħar] li kull wieħed kellu minqux” it-​tbassir.

L-​arkeologu magħruf Nelson Glueck darba qal: “Skavajt għal tletin sena sħaħ bil-​Bibbja f’id waħda u b’kazzola fl-​id l-​oħra, u fejn tidħol l-​istorja qatt ma sibt li l-​Bibbja kellha żball.”

Profezija taʼ Min Jafdaha

Kieku int kif twieġeb jekk xi ħadd jgħidlek li belt kbira—bħalma hi Beijing, Moska, jew Washington, D.C.—se tispiċċa ħerba u diżabitata? Tkun xettiku u bir-​raġun. Madankollu, proprju hekk ġralha Babilonja tal-​qedem. Xi 200 sena qabel, madwar is-​sena 732 Q.E.K., Alla Ġeħova nebbaħ lill-​profeta Ebrew Isaija biex iniżżel bil-​miktub profezija dwar il-​waqgħa taʼ Babilonja l-​kbira. Hu kiteb: “Babilonja, id-​dekorazzjoni tas-​saltniet, . . . trid issir bħal meta Alla għeleb lil Sodoma u Gomorra. Qatt ma se tkun abitata, u minn ġenerazzjoni għal ġenerazzjoni ma jkunx hemm iktar post għaliha.”—Isaija 13:19, 20.

Imma Alla għala bassar il-​qerda taʼ Babilonja? Fis-​sena 607 Q.E.K., l-​armati Babiloniżi qerdu lil Ġerusalemm u ħadu lil dawk l-​uħud li baqgħu ħajjin lejn Babilonja, fejn ġew trattati bi krudeltà. (Salm 137:8, 9) Alla bassar li l-​poplu tiegħu kellu jissaporti dan it-​trattament aħrax għal 70 sena minħabba l-​għemejjel mill-​agħar tagħhom stess. Imbagħad, Alla kellu jeħlishom u jħallihom imorru lura lejn art twelidhom.—Ġeremija 25:11; 29:10.

Ġara eżatt bħalma bassret il-​Kelma profetika t’Alla: Fis-​sena 539 Q.E.K.—hekk kif  l-​eżilju taʼ 70 sena taʼ Ġuda kien wasal biex jintemm—Babilonja, li kienet tidher li hi belt invinċibbli, ġiet megħluba mill-​armati Medo-​Persjani. Maż-​żmien, il-​belt spiċċat ħerba, eżatt bħalma ġie mbassar. L-​ebda bniedem ma setaʼ jbassar rebħa daqshekk kbira. Bla dubju, l-​ipprofetizzar, jew it-​tbassir bil-​quddiem taʼ ġrajjiet, jagħmel lill-​Awtur tal-​Bibbja, l-​Alla l-​veru Ġeħova, differenti minn kwalunkwe alla ieħor.—Isaija 46:9, 10.

Tama li Tistaʼ Tafdaha

Jerġaʼ profezija oħra qed ikollha twettiq notevoli fi żmienna. Il-​profezija tinvolvi lis-​Sultan Nebukadnessar taʼ Babilonja u ħolma li kellu dwar xbieha enormi. Il-​ġisem tax-​xbieha kien maqsum f’ħames partijiet—ir-​ras, is-​sider u d-​dirgħajn, iż-​żaqq u l-​koxxtejn, ir-​riġlejn, u s-​saqajn—kull parti magħmula minn metall differenti. (Danjel 2:31-​33) Dawn il-​partijiet tal-​metall kienu jirrappreżentaw sensiela taʼ gvernijiet, jew saltniet, li bdew b’Babilonja u komplew sejrin sal-​Qawwa Dinjija Anglo-​Amerikana, is-​sebaʼ waħda fl-​istorja tal-​Bibbja.—Danjel 2:36-​41.

Danjel jirrivela li fis-​saqajn u fis-​swabaʼ tax-​xbieha kien hemm bidla notevoli fil-​materjali. Kif? Taħlita taʼ ħadid u tafal niedi ħadet post il-​metall pur. Danjel spjega u qal lil Nebukadnessar: “Bħalma int rajt il-​ħadid imħallat  mat-​tafal niedi, hekk dawn għad jitħalltu maʼ wlied il-​bnedmin; imma ma jingħaqdux flimkien, wieħed maʼ l-​ieħor, sewwasew bħalma l-​ħadid ma jitħallatx mat-​tafal maħdum.” (Danjel 2:43) Tabilħaqq, it-​taħlita taʼ ħadid u tafal hija taħlita fraġli għax dawn “ma jingħaqdux flimkien.” Kemm jiddeskriviha b’mod eżatt lil din id-​dinja maqsuma politikament li qed ngħixu fiha llum!

Danjel jirrivela wkoll żvilupp sinifikanti ieħor. Fil-​ħolma tiegħu, is-​Sultan Nebukadnessar ra ġebla tinqataʼ minn muntanja kbira. Din il-​ġebla tgħolliet ’il fuq u “laqtet ix-​xbieha fuq saqajha tal-​ħadid u tat-​tafal maħdum u farrkithom.” (Danjel 2:34) Dan xi jfisser? Danjel innifsu jwieġeb: “Fi żmien dawn is-​slaten [matul iż-​żmien tal-​aħħar qawwa dinjija], l-​Alla tas-​sema jwaqqaf saltna li qatt ma tinqered. U din is-​saltna ma tgħaddix għal għand poplu ieħor. Hi se tfarrak u ttemm dawn is-​saltniet kollha, u hi tibqaʼ wieqfa għal dejjem.” (Danjel 2:44) Din il-​profezija tat stampa bil-​quddiem taʼ Saltna li hi differenti minn kwalunkwe gvern ieħor magħruf mill-​bnedmin. Is-​Sultan tagħha huwa Ġesù Kristu, il-​Messija. Bħalma ssemma fl-​artikli taʼ qabel taʼ din is-​sensiela, Ġesù se jisħaq lix-​Xitan u lis-​segwaċi kollha tiegħu, kemm dawk umani u kemm dawk spirti, u b’hekk iġib paċi u armonija mad-​dinja kollha.—1 Korintin 15:25.

[Kumment f’paġna 11]

“Skavajt għal tletin sena sħaħ . . . , u fejn tidħol l-​istorja qatt ma sibt li l-​Bibbja kellha żball.”​—Nelson Glueck

[Kaxxa f’paġna 12]

IMBASSAR BL-​ISEM

Waħda mill-​iktar profeziji notevoli rigward il-​waqgħa taʼ Babilonja kienet tinvolvi lill-​konkwistatur tagħha, is-​Sultan Ċiru tal-​Persja. Kważi mitejn sena qabel ma Ċiru ħa l-​poter, Alla Ġeħova semmieh b’ismu u bassar li hu kellu jkun il-​wieħed li jegħleb lil Babilonja.

Biex jagħti stampa bil-​quddiem tar-​rebħa taʼ Ċiru, Isaija ġie mnebbaħ biex jikteb: “Hekk qal Ġeħova lill-​midluk tiegħu, lil Ċiru, li qbadtlu idu l-​leminija, biex irrażżan il-​ġnus quddiemu, . . . biex niftaħ quddiemu l-​bibien li jintlewew fi tnejn, sabiex lanqas il-​bibien tal-​belt ma jingħalqu.” Alla bassar ukoll li x-​Xmara Ewfrat kellha bħallikieku tinxef.—Isaija 45:1-​3; Ġeremija 50:38.

L-​istorjografi Griegi Erodotu u Senofonti jikkonfermaw it-​twettiq taʼ din il-​profezija tal-​għaġeb. Dawn jirrivelaw li Ċiru dawwar id-​direzzjoni tax-​Xmara Ewfrat u ġiegħel l-​ilma jerġaʼ lura. B’hekk, l-​armati taʼ Ċiru kellhom aċċess għall-​belt mill-​bibien tagħha li tħallew miftuħin. Bħalma ġie mbassar, Babilonja l-​kbira waqgħet “f’daqqa waħda,” f’lejl wieħed.—Ġeremija 51:⁠8.

[Kaxxa/Stampi f’paġni 12, 13]

BABILONJA L-​KBIRA

Il-​ktieb Bibliku tar-​Rivelazzjoni jsemmi prostituta simbolika li jisimha “Babilonja l-​Kbira.” (Rivelazzjoni 17:5) X’tirrappreżenta din il-​prostituta? L-​evidenza turi li din hija entità reliġjuża.

Babilonja tal-​qedem kienet belt reliġjuża ferm għax kien fiha iktar minn 50 tempju dedikati lil diversi allat. Il-​Babiloniżi kienu jemmnu fit-​trinitajiet tal-​allat u jemmnu li fil-​mewt, ir-​ruħ immortali tinżel f’dinja mudlama tal-​mejtin. Enċiklopedija tgħid li f’dan il-​post, l-​eżistenza umana wara l-​mewt hija saħansitra agħar min-​niket u mill-​miżerja tal-​ħajja fuq l-​art.—Funk & Wagnalls New Encyclopedia.

Maż-​żmien, dan it-​tagħlim infirex mad-​dinja kollha. Illum, dan it-​tagħlim jew verżjonijiet modifikati tiegħu jistgħu jinsabu fir-​reliġjonijiet tal-​Kristjaneżmu. Flimkien, dawn ir-​reliġjonijiet jagħmlu parti kbira mill-​entità reliġjuża globali taʼ Babilonja l-​Kbira!

[Stampi]

Il-​Babiloniżi kienu jqimu allat taʼ trinità. Is-​simboli taʼ waħda minn dawn it-​trinitajiet—Sin, Shamash, u Ixtar—jidhru mmarkati hawn

[Sors]

Iż-​żewġ stampi: Photograph taken by courtesy of the British Museum

[Stampa f’paġna 10]

Tpinġija t’artist tal-​belt tal-​qedem taʼ Babilonja

[Stampa f’paġna 11]

Ċilindru tat-​tafal li fih hemm l-​isem Belsassar

[Sors]

Photograph taken by courtesy of the British Museum

[Sorsi tal-Istampa f’paġna 10]

Linja kronoloġika: Tpinġija Eġizzjana fuq il-​ħajt u bust taʼ Neruni: Photograph taken by courtesy of the British Museum; tpinġija Persjana mal-​ħajt: Musée du Louvre, Paris