ആത്മാവ്‌ . . . നയിച്ചു: ഇവിടെ കാണുന്ന ന്യൂമ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം ദൈവാ​ത്മാ​വി​നെ കുറി​ക്കു​ന്നു. ദൈവത്തിന്റെ ഇഷ്ടമനു​സ​രിച്ച്‌ കാര്യങ്ങൾ ചെയ്യു​ന്ന​തിന്‌ ഒരു വ്യക്തിയെ പ്രേരി​പ്പി​ക്കാ​നുള്ള ശക്തി അതിനുണ്ട്‌.​—മർ 1:12; പദാവ​ലി​യിൽ “ആത്മാവ്‌” കാണുക.

പിശാച്‌: മത്ത 4:1-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

മനുഷ്യൻ അപ്പം​കൊണ്ട്‌ മാത്രമല്ല ജീവി​ക്കേ​ണ്ടത്‌: എബ്രാ​യ​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളി​ലെ ആവ 8:3-ൽനിന്ന്‌ യേശു ഉദ്ധരിച്ച ഭാഗം ലൂക്കോ​സും മത്തായി​യും രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടു​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും ലൂക്കോ​സി​ന്റെ വിവര​ണ​ത്തിൽ കാണു​ന്നതു താരത​മ്യേന ഹ്രസ്വ​മായ ഒരു ഉദ്ധരണി​യാണ്‌. ആ ഉദ്ധരണി പൂർത്തി​യാ​ക്കുക എന്ന ലക്ഷ്യത്തിൽ, ചില പുരാതന ഗ്രീക്കു കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളും പരിഭാ​ഷ​ക​ളും ഈ വാക്യ​ത്തിൽ “ദൈവ​ത്തി​ന്റെ എല്ലാ വചനം​കൊ​ണ്ടു​മാണ്‌ (ജീവി​ക്കേ​ണ്ടത്‌)” എന്ന ഭാഗം​കൂ​ടി കൂട്ടി​ച്ചേർത്തി​രി​ക്കു​ന്ന​താ​യി കാണാം. അങ്ങനെ അവർ ലൂക്കോ​സി​ന്റെ വിവര​ണ​വും മത്ത 4:4-ലെ സമാന്ത​ര​വി​വ​ര​ണ​വും ഒരു​പോ​ലെ​യാ​ക്കി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. എന്നാൽ ലൂക്കോ​സി​ന്റെ സുവി​ശേ​ഷ​ത്തി​ന്റെ​തന്നെ കൂടുതൽ പഴക്കമുള്ള ചില കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളിൽ ഹ്രസ്വ​മായ ഉദ്ധരണി​യേ കാണു​ന്നു​ള്ളൂ. വസ്‌തുത ഇതാ​ണെ​ങ്കി​ലും, ശ്രദ്ധേ​യ​മായ ഒരു കാര്യ​മുണ്ട്‌: ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്ക്‌ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളു​ടെ പല എബ്രാ​യ​പ​രി​ഭാ​ഷ​ക​ളി​ലും (അനു. സി-യിൽ J^{7, 8, 10, 13-15, 17} എന്നു സൂചി​പ്പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.) ദൈർഘ്യ​മേ​റിയ ഉദ്ധരണി ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നി​ടത്ത്‌, ദൈവ​നാ​മത്തെ പ്രതി​നി​ധാ​നം ചെയ്യുന്ന നാല്‌ എബ്രായ അക്ഷരങ്ങൾ കാണാം. ദൈർഘ്യ​മേ​റിയ ആ ഉദ്ധരണി​യി​ലെ കൂട്ടി​ച്ചേർത്തി​രി​ക്കുന്ന ഭാഗം ഇങ്ങനെ പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താ​വു​ന്ന​താണ്‌: “യഹോ​വ​യു​ടെ വായിൽനിന്ന്‌ പുറ​പ്പെ​ടുന്ന എല്ലാം​കൊ​ണ്ടു​മാണ്‌ (ജീവി​ക്കേ​ണ്ടത്‌).”

യഹോവ: ഇവിടെ ഉദ്ധരി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ആവ 6:13; 10:20 എന്നിവ​യു​ടെ മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ ദൈവത്തിന്റെ പേരിനെ പ്രതി​നി​ധാ​നം ചെയ്യുന്ന നാല്‌ എബ്രാ​യ​വ്യ​ഞ്‌ജ​നാ​ക്ഷ​രങ്ങൾ (അതിന്റെ ലിപ്യ​ന്ത​രണം യ്‌ഹ്‌വ്‌ഹ്‌ എന്നാണ്‌.) കാണാം.​—അനു. സി കാണുക.

ദേവാലയത്തിന്റെ ഏറ്റവും ഉയർന്ന ഭാഗം: മത്ത 4:5-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

യഹോവ: ഇവിടെ ഉദ്ധരി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ആവ 6:16-ന്റെ മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ ദൈവത്തിന്റെ പേരിനെ പ്രതി​നി​ധാ​നം ചെയ്യുന്ന നാല്‌ എബ്രാ​യ​വ്യ​ഞ്‌ജ​നാ​ക്ഷ​രങ്ങൾ (അതിന്റെ ലിപ്യ​ന്ത​രണം യ്‌ഹ്‌വ്‌ഹ്‌ എന്നാണ്‌.) കാണാം.​—അനു. സി കാണുക.

സിനഗോഗുകൾ: പദാവ​ലി​യിൽ “സിന​ഗോഗ്‌” കാണുക.

എല്ലാ ശബത്തി​ലും ചെയ്യാ​റു​ള്ള​തു​പോ​ലെ: തെളി​വു​കൾ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​ത​നു​സ​രിച്ച്‌ ബാബി​ലോ​ണി​യൻ പ്രവാ​സ​ത്തി​നു മുമ്പുള്ള കാലത്ത്‌ ജൂതന്മാർ ശബത്ത്‌ ആചരി​ക്കാൻ സിന​ഗോ​ഗു​ക​ളിൽ കൂടി​വ​ന്നി​ട്ടില്ല. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌, എസ്രയു​ടെ​യും നെഹമ്യ​യു​ടെ​യും കാലം​മു​ത​ലാണ്‌ അങ്ങനെ​യൊ​രു രീതി തുടങ്ങി​യത്‌. ഇത്‌ ആത്മീയ​മാ​യി പ്രയോ​ജനം ചെയ്യുന്ന ഒരു കാര്യ​മാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ യേശു​വും ആ രീതി പിന്തു​ടർന്നു. യേശു ഭൂമി​യിൽ ജീവി​ച്ചി​രുന്ന കാലത്ത്‌ ഉടനീളം യേശു​വി​ന്റെ വീട്ടു​കാർക്കു നസറെ​ത്തി​ലെ സിന​ഗോ​ഗിൽ പോകുന്ന പതിവു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​താ​യി രേഖയുണ്ട്‌. ആരാധ​ന​യ്‌ക്കാ​യി ഒരുമി​ച്ചു​കൂ​ടുന്ന സമാന​മാ​യൊ​രു രീതി പിൽക്കാ​ലത്ത്‌ ക്രിസ്‌തീ​യ​സ​ഭ​യി​ലും തുടങ്ങി.

വായി​ക്കാൻ എഴു​ന്നേ​റ്റു​നി​ന്നു: സിന​ഗോ​ഗി​ലെ ആരാധ​നാ​രീ​തി വർണി​ക്കുന്ന, ലഭ്യമാ​യ​തി​ലേ​ക്കും ഏറ്റവും പഴക്കമുള്ള വിവര​ണ​മാണ്‌ ഇതെന്നു പണ്ഡിത​ന്മാർ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു. ജൂതപാ​ര​മ്പ​ര്യം പറയു​ന്നത്‌, സിന​ഗോ​ഗി​ലേക്കു വരുന്നവർ ആ കെട്ടി​ട​ത്തിൽ പ്രവേ​ശി​ച്ചു​ക​ഴി​യു​മ്പോൾ ആദ്യം സ്വന്തമായ പ്രാർഥ​നകൾ നടത്തി​യി​രു​ന്നു എന്നാണ്‌. അതായി​രു​ന്നു പൊതു​വേ സിന​ഗോ​ഗി​ലെ ശുശ്രൂ​ഷ​യ്‌ക്കു തുടക്കം കുറി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌. അതേത്തു​ടർന്ന്‌ ആവ 6:4-9; 11:13-21 എന്നീ ഭാഗങ്ങൾ ചൊല്ലും. പിന്നീട്‌ പൊതു​പ്രാർഥ​ന​കൾക്കുള്ള സമയമാണ്‌. അതിനു ശേഷം പട്ടിക​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ പഞ്ചഗ്ര​ന്ഥി​യി​ലെ ഒരു ഭാഗം ഉറക്കെ വായി​ക്കും. എ.ഡി. ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ “ശബത്തു​തോ​റും” അത്തരത്തിൽ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു വായി​ച്ചി​രു​ന്ന​താ​യി പ്രവൃ 15:21 പറയുന്നു. ശുശ്രൂ​ഷ​യു​ടെ അടുത്ത ഘട്ടം, പ്രവച​ന​പു​സ്‌ത​ക​ത്തി​ലെ ഒരു ഭാഗം വായിച്ച്‌ അതിൽനി​ന്നുള്ള ഒരു പാഠം വിശദീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ അതെക്കു​റി​ച്ചാണ്‌ ഈ വാക്യം പറയു​ന്നത്‌. വായി​ക്കു​ന്ന​യാൾ പൊതു​വേ നിന്നു​കൊ​ണ്ടാണ്‌ അതു ചെയ്‌തി​രു​ന്നത്‌. ഏതു പ്രവച​ന​ഭാ​ഗം വായി​ക്ക​ണ​മെന്നു തീരു​മാ​നി​ക്കാൻ അദ്ദേഹ​ത്തി​നു കുറെ​യൊ​ക്കെ സ്വാത​ന്ത്ര്യ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നെന്നു തോന്നു​ന്നു.

യശയ്യ പ്രവാചകന്റെ ചുരുൾ: യശയ്യയു​ടെ ചാവു​കടൽ ചുരുൾ, 17 വലിയ തുകൽക്ക​ഷ​ണങ്ങൾ ഒന്നോ​ടൊ​ന്നു ചേർത്ത്‌ തയ്യാറാ​ക്കി​യ​താ​യി​രു​ന്നു. 54 കോള​ങ്ങ​ളുള്ള ആ ചുരു​ളിന്‌ 7.3 മീ. (24 അടി) നീളമുണ്ട്‌. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌, അത്രയും നീളമുള്ള ഒരു ചുരു​ളാ​യി​രി​ക്കാം നസറെ​ത്തി​ലെ സിന​ഗോ​ഗി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നത്‌. ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ ബൈബിൾഭാ​ഗങ്ങൾ അധ്യാ​യ​ങ്ങ​ളും വാക്യ​ങ്ങ​ളും ആയി തിരി​ക്കുന്ന രീതി ഇല്ലാതി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ താൻ വായി​ക്കാൻ പോകുന്ന ഭാഗം യേശു​വിന്‌ അതിൽനിന്ന്‌ തിരഞ്ഞ്‌ കണ്ടുപി​ടി​ക്ക​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ യേശു ആ പ്രവച​ന​ഭാ​ഗം എടുത്തു എന്ന വസ്‌തുത സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നതു യേശു​വി​നു ദൈവ​വ​ച​ന​ത്തി​ലെ ഭാഗങ്ങൾ വളരെ പരിചി​ത​മാ​യി​രു​ന്നു എന്നാണ്‌.

യഹോവ: ഇവിടെ ഉദ്ധരി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന യശ 61:1-ന്റെ മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ ദൈവ​നാ​മത്തെ പ്രതി​നി​ധാ​നം ചെയ്യുന്ന നാല്‌ എബ്രാ​യ​വ്യ​ഞ്‌ജ​നാ​ക്ഷ​രങ്ങൾ (അതിന്റെ ലിപ്യ​ന്ത​രണം യ്‌ഹ്‌വ്‌ഹ്‌ എന്നാണ്‌.) കാണാം.​—അനു. സി കാണുക.

യഹോവ എന്നെ അഭി​ഷേകം ചെയ്‌ത​തി​നാൽ ദൈവ​ത്തി​ന്റെ ആത്മാവ്‌: ലൂക്കോസ്‌ ഇവിടെ യശയ്യ പ്രവച​ന​ത്തി​ന്റെ സെപ്‌റ്റു​വ​ജിന്റ്‌ ഭാഷാ​ന്ത​ര​ത്തിൽനി​ന്നാണ്‌ ഉദ്ധരി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. അവിടെ ദൈവ​നാ​മം ഒരു പ്രാവ​ശ്യ​മേ കാണു​ന്നു​ള്ളൂ. എന്നാൽ യേശു ഈ ഭാഗം വായി​ച്ചത്‌ യശയ്യ പ്രവച​ന​ത്തി​ന്റെ (61:1, 2) എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽനി​ന്നാ​യി​രി​ക്കാം. അവിടെ ദൈവ​നാ​മത്തെ പ്രതി​നി​ധാ​നം ചെയ്യുന്ന നാല്‌ എബ്രാ​യ​വ്യ​ഞ്‌ജ​നാ​ക്ഷ​രങ്ങൾ (അതിന്റെ ലിപ്യ​ന്ത​രണം യ്‌ഹ്‌വ്‌ഹ്‌ എന്നാണ്‌) രണ്ടിടത്ത്‌ കാണു​ന്നുണ്ട്‌. ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളു​ടെ പല എബ്രാ​യ​പ​രി​ഭാ​ഷ​ക​ളി​ലും (അനു. സി-യിൽ J^{7, 8, 10, 13-15} എന്നു സൂചി​പ്പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.) ദൈവ​നാ​മം ആ രണ്ടു സ്ഥലങ്ങളി​ലും കാണാം.

ബന്ദിക​ളോ​ടു സ്വാത​ന്ത്ര്യം ലഭിക്കു​മെന്നു പ്രഖ്യാ​പി​ക്കാൻ: യേശു യശയ്യ പ്രവച​ന​ത്തിൽനിന്ന്‌ ഉദ്ധരിച്ച ഈ ഭാഗം ചില ജൂതന്മാർ അക്ഷരാർഥ​ത്തി​ലാ​യി​രി​ക്കാം മനസ്സി​ലാ​ക്കി​യത്‌. (യശ 61:1) എന്നാൽ യേശു​വി​ന്റെ ശുശ്രൂ​ഷ​യു​ടെ ലക്ഷ്യം, ആളുകളെ ആത്മീയ​മായ ബന്ധനത്തിൽനിന്ന്‌ വിടു​വി​ക്കുക എന്നതാ​യി​രു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ യേശു പ്രഖ്യാ​പി​ച്ചത്‌ ആത്മീയാർഥ​ത്തി​ലുള്ള സ്വാത​ന്ത്ര്യ​മാണ്‌. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌, ഈ പ്രവച​ന​ത്തി​നും അതിനെ തന്റെ ശുശ്രൂ​ഷ​യു​മാ​യി ബന്ധിപ്പിച്ച യേശു​വി​ന്റെ വാക്കു​കൾക്കും ജൂബിലി വർഷവു​മാ​യി ബന്ധമുണ്ട്‌. എല്ലാ 50-ാം വർഷവും ആചരി​ച്ചി​രുന്ന ജൂബി​ലി​യു​ടെ സമയത്ത്‌ ദേശ​മെ​ങ്ങും സ്വാത​ന്ത്ര്യം പ്രഖ്യാ​പി​ക്കുന്ന രീതി​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു.​—ലേവ 25:8-12.

യഹോ​വ​യു​ടെ: ഇവിടെ ഉദ്ധരി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന യശ 61:2-ന്റെ മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ ദൈവ​നാ​മത്തെ പ്രതി​നി​ധാ​നം ചെയ്യുന്ന നാല്‌ എബ്രാ​യ​വ്യ​ഞ്‌ജ​നാ​ക്ഷ​രങ്ങൾ (അതിന്റെ ലിപ്യ​ന്ത​രണം യ്‌ഹ്‌വ്‌ഹ്‌ എന്നാണ്‌.) കാണാം.​—അനു. സി കാണുക.

യഹോ​വ​യു​ടെ പ്രസാ​ദ​വർഷം: അഥവാ “യഹോ​വ​യ്‌ക്കു സ്വീകാ​ര്യ​മായ വർഷം.” യേശു ഇവിടെ യശ 61:1, 2-ൽനിന്ന്‌ ഉദ്ധരി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ഈ പ്രവച​ന​ഭാ​ഗം തന്നിൽ നിറ​വേ​റു​ന്ന​താ​യി യേശു പറഞ്ഞു. താൻ ചെയ്‌തു​കൊ​ണ്ടി​രി​ക്കുന്ന രക്ഷയുടെ ശുശ്രൂഷ യഹോ​വ​യു​ടെ ‘പ്രസാ​ദ​ത്തി​ന്റെ’ ‘വർഷത്തി​നു’ തുടക്കം കുറി​ച്ചെ​ന്നും അതോടെ ആളുക​ളിൽ പ്രസാ​ദിച്ച്‌ അവരെ സ്വീക​രി​ക്കാ​നുള്ള യഹോ​വ​യു​ടെ സമയം തുടങ്ങി​യെ​ന്നും സൂചി​പ്പി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു യേശു. എന്നാൽ യശയ്യ പ്രവച​ന​ത്തി​ലെ തുടർന്നുള്ള വാക്കുകൾ ‘ദൈവം പ്രതി​കാ​രം ചെയ്യുന്ന (താരത​മ്യേന ഹ്രസ്വ​മായ) ദിവസ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌’ പറയു​ന്നു​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും യേശു ആ ഭാഗം വായി​ച്ചില്ല. രക്ഷയ്‌ക്കാ​യി തന്നി​ലേക്കു തിരി​യു​ന്ന​വ​രിൽ ദൈവം പ്രസാ​ദി​ക്കുന്ന താരത​മ്യേന ദീർഘ​മായ ‘പ്രസാ​ദ​വർഷ​ത്തിൽ’ ആളുക​ളു​ടെ ശ്രദ്ധ പിടി​ച്ചു​നി​റു​ത്താ​നാ​യി​രി​ക്കാം യേശു അതെക്കു​റിച്ച്‌ മാത്രം വായി​ച്ചത്‌.​—ലൂക്ക 19:9, 10; യോഹ 12:47.

ഇരുന്നു: ഇങ്ങനെ ചെയ്‌ത​തി​ലൂ​ടെ, താൻ സംസാ​രി​ക്കാൻപോ​കു​ക​യാ​ണെന്നു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു യേശു. സിന​ഗോ​ഗിൽ കൂടി​വ​ന്ന​വ​രു​ടെ മുന്നിൽ നിന്ന്‌ വായി​ക്കുന്ന ഒരാൾ തിരിച്ച്‌ തന്റെ ഇരിപ്പി​ട​ത്തിൽ പോയി ഇരിക്കു​ന്ന​തി​നു പകരം അവി​ടെ​യുള്ള ‘എല്ലാവർക്കും’ കാണാ​വുന്ന ഒരിടത്ത്‌ ഇരുന്ന്‌ പഠിപ്പി​ക്കു​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു അന്നത്തെ രീതി.​—മത്ത 5:1-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു താരത​മ്യം ചെയ്യുക.

പഴഞ്ചൊല്ല്‌: അഥവാ “പഴമൊ​ഴി; ദൃഷ്ടാ​ന്തകഥ; ദൃഷ്ടാന്തം.” ഇതിന്റെ ഗ്രീക്കു​പ​ദ​മായ പരബൊ​ളേ​യു​ടെ അക്ഷരാർഥം “അരികിൽ (ചേർത്ത്‌) വെക്കുക” എന്നാണ്‌. ഇതിന്‌ ഒരു ദൃഷ്ടാ​ന്ത​ക​ഥ​യെ​യോ പഴഞ്ചൊ​ല്ലി​നെ​യോ ദൃഷ്ടാ​ന്ത​ത്തെ​യോ അർഥമാക്കാനാകും.​—മത്ത 13:3-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

മൂന്നു വർഷവും ആറു മാസവും: വരൾച്ച അവസാ​നി​ക്കു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ഏലിയ പ്രഖ്യാ​പി​ച്ചത്‌ “മൂന്നാം വർഷം” ആണെന്നു 1രാജ 18:1 പറയുന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ യേശുവിന്റെ വാക്കുകൾ 1 രാജാ​ക്ക​ന്മാ​രി​ലെ വിവര​ണ​വു​മാ​യി യോജി​ക്കു​ന്നി​ല്ലെ​ന്നാ​ണു ചിലരു​ടെ വാദം. എന്നാൽ വരൾച്ച മൂന്നു വർഷത്തിൽ താഴെ മാത്രമേ നീണ്ടു​നി​ന്നു​ള്ളൂ എന്ന്‌ എബ്രാ​യ​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളി​ലെ ആ വിവരണം സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നില്ല എന്നതാണു സത്യം. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌, “മൂന്നാം വർഷം” എന്നു പറഞ്ഞി​രി​ക്കുന്ന കാലഘട്ടം കണക്കു​കൂ​ട്ടേ​ണ്ടത്‌ ഏലിയ ആഹാബി​നോ​ടു വരൾച്ച​യെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ആദ്യമാ​യി പ്രഖ്യാ​പിച്ച സമയം​മു​ത​ലാണ്‌. (1രാജ 17:1) ഏലിയ ഇക്കാര്യം രാജാ​വി​നോ​ടു പറയു​ന്ന​തി​നു മുമ്പു​തന്നെ വേനൽക്കാ​ലം തുടങ്ങി​യി​ട്ടു​ണ്ടാ​കും. സാധാ​ര​ണ​ഗ​തി​യിൽ ആറു മാസം നീളുന്ന വേനൽ ഇത്തവണ പതിവി​ലും നീണ്ടി​രി​ക്കാ​നും സാധ്യ​ത​യുണ്ട്‌. ഇനി, വരൾച്ച അവസാ​നി​ച്ചത്‌ ഏലിയ “മൂന്നാം വർഷം” ആഹാബിന്റെ മുന്നിൽ വീണ്ടും ചെന്ന ഉടനെ അല്ല, മറിച്ച്‌ കർമേൽ പർവത​ത്തിൽവെച്ച്‌ നടന്ന അഗ്നിപ​രി​ശോ​ധ​ന​യ്‌ക്കു ശേഷമാണ്‌ എന്നതും ഓർക്കുക. (1രാജ 18:18-45) അതു​കൊണ്ട്‌ ഇവിടെ കാണുന്ന യേശുവിന്റെ വാക്കു​ക​ളും യാക്ക 5:17-ൽ ക്രിസ്‌തുവിന്റെ അർധസ​ഹോ​ദ​ര​നായ യാക്കോബ്‌ രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന സമാന​മായ വാക്കു​ക​ളും 1രാജ 18:1-ലെ കാലക്ക​ണ​ക്കു​മാ​യി നന്നായി യോജി​ക്കു​ന്നു.

സാരെ​ഫാത്ത്‌: ഫൊയ്‌നി​ക്യ​പ്ര​ദേ​ശത്തെ ഈ പട്ടണത്തി​ന്റെ സ്ഥാനം മെഡിറ്ററേനിയൻ തീരത്ത്‌ സീദോൻ, സോർ എന്നീ നഗരങ്ങ​ളു​ടെ ഇടയ്‌ക്കാ​യി​രു​ന്നു. ഇസ്രാ​യേ​ല്യ​രു​ടെ പ്രദേ​ശ​ത്തി​നു വെളി​യി​ലാ​യി​രു​ന്നു അത്‌. അതിന്റെ ഗ്രീക്കു​പേര്‌ സരെപ്‌ത എന്നായി​രു​ന്നു. 1രാജ 17:9, 10; ഓബ 20 എന്നീ വാക്യ​ങ്ങ​ളിൽ അതിന്റെ എബ്രാ​യ​പേര്‌ കാണാം. ആധുനിക ലബാ​നോ​നി​ലെ സരഫന്റ്‌ എന്ന സ്ഥലപ്പേ​രി​ലൂ​ടെ ആ പേര്‌ ഇന്നും നിലനി​ന്നു​പോ​രു​ന്നു. സീദോന്‌ ഏതാണ്ട്‌ 13 കി.മീ. തെക്കു​പ​ടി​ഞ്ഞാ​റാ​യാണ്‌ സരഫന്റി​ന്റെ സ്ഥാനം. എന്നാൽ മെഡിറ്ററേനിയൻ തീരത്ത്‌ സ്ഥിതി ചെയ്‌തി​രുന്ന പുരാതന സാരെ​ഫാത്ത്‌ പട്ടണത്തി​ന്റെ സ്ഥാനം സരഫന്റിൽനിന്ന്‌ കുറച്ച്‌ ദൂരെ​യാ​യി​രു​ന്നി​രി​ക്കാം.​—അനു. ബി10 കാണുക.

ശുദ്ധീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടത്‌: അഥവാ “സുഖം പ്രാപി​ച്ചത്‌.” നയമാന്റെ കുഷ്‌ഠ​രോ​ഗം മാറി​യ​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചാണ്‌ ഇവിടെ പറയു​ന്നത്‌. (2രാജ 5:3-10, 14) ഒരാൾക്ക്‌ ഈ അസുഖം ബാധി​ച്ചാൽ, മോശ​യു​ടെ നിയമ​മ​നു​സ​രിച്ച്‌ അയാൾ ആചാര​പ​ര​മാ​യി അശുദ്ധ​നാ​കു​മാ​യി​രു​ന്നു. (ലേവ 13:1-59) അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ കുഷ്‌ഠം ഭേദമാ​കു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​ന്നി​ടത്ത്‌ ഈ ഗ്രീക്കു​പ​ദ​പ്ര​യോ​ഗം മിക്ക​പ്പോ​ഴും ഉപയോ​ഗി​ക്കാ​റുണ്ട്‌.​—മത്ത 8:3; 10:8; മർ 1:40, 41.

യേശു​വി​നെ തലകീ​ഴാ​യി തള്ളിയി​ടാ​നാ​യി​രു​ന്നു: ജൂതപാ​ര​മ്പ​ര്യ​മ​നു​സ​രിച്ച്‌, കുറ്റക്കാ​ര​നെന്നു കണ്ടെത്തിയ ഒരാളെ ചെങ്കു​ത്തായ ഒരു മലയുടെ മുകളിൽനിന്ന്‌ താഴേക്കു തള്ളിയി​ടുന്ന രീതി​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നെന്ന്‌ പിൽക്കാ​ലത്ത്‌ താൽമൂ​ദിൽ രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടുണ്ട്‌. മരി​ച്ചെന്ന്‌ ഉറപ്പാ​ക്കാൻ അയാളെ കല്ലെറി​യു​മാ​യി​രു​ന്നെ​ന്നും അതു പറയുന്നു. നസറെ​ത്തി​ലെ ജനക്കൂ​ട്ട​ത്തി​ന്റെ പദ്ധതി അതായി​രു​ന്നോ എന്ന്‌ അറിയി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും യേശു​വി​നെ കൊല്ല​ണ​മെ​ന്നു​ത​ന്നെ​യാ​യി​രു​ന്നു അവരുടെ ഉദ്ദേശ്യം.

കഫർന്ന​ഹൂം: “നഹൂമിന്റെ ഗ്രാമം” അഥവാ “ആശ്വാസത്തിന്റെ ഗ്രാമം” എന്ന്‌ അർഥമുള്ള ഒരു എബ്രാ​യ​പേ​രിൽനിന്ന്‌ വന്നിരി​ക്കു​ന്നത്‌. (നഹൂ 1:1, അടിക്കു​റിപ്പ്‌) യേശുവിന്റെ ഭൗമി​ക​ശു​ശ്രൂ​ഷ​യിൽ വളരെ​യ​ധി​കം പ്രാധാ​ന്യ​മു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന ഒരു നഗരം. ഗലീലക്കടലിന്റെ വടക്കു​പ​ടി​ഞ്ഞാ​റേ തീരത്ത്‌ സ്ഥിതി​ചെ​യ്‌തി​രുന്ന ഈ നഗരത്തെ മത്ത 9:1-ൽ യേശുവിന്റെ ‘സ്വന്തം നഗരം’ എന്നാണു വിളി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. സമു​ദ്ര​നി​ര​പ്പിൽനിന്ന്‌ 200 മീറ്ററി​ലേറെ (650 അടി) താഴ്‌ന്ന പ്രദേ​ശ​മാ​യി​രു​ന്നു കഫർന്ന​ഹൂം. നസറെ​ത്താ​കട്ടെ, സമു​ദ്ര​നി​ര​പ്പിൽനിന്ന്‌ ഏതാണ്ട്‌ 360 മീ. (1,200 അടി) ഉയരത്തി​ലും. അതു​കൊണ്ട്‌, യേശു കഫർന്ന​ഹൂ​മി​ലേക്ക്‌ “ഇറങ്ങി​ച്ചെന്നു” എന്നാണു ഗ്രീക്കു​പാ​ഠ​ത്തിൽ കാണു​ന്നത്‌.

അശുദ്ധാ​ത്മാവ്‌: അഥവാ “അശുദ്ധ​മായ ഭൂതാ​ത്മാവ്‌.”​—പദാവ​ലി​യിൽ “ആത്മാവ്‌” കാണുക.

അങ്ങയ്‌ക്ക്‌ ഇവിടെ എന്തു കാര്യം?: മത്ത 8:29-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ശിമോ​ന്റെ അമ്മായി​യമ്മ: അതായത്‌ പത്രോ​സി​ന്റെ അമ്മായി​യമ്മ. പത്രോ​സി​നെ കേഫ എന്നും വിളി​ച്ചി​രു​ന്നു. (യോഹ 1:42) കേഫ വിവാ​ഹി​ത​നാ​ണെന്നു സൂചി​പ്പി​ക്കുന്ന 1കൊ 9:5-ലെ പൗലോ​സി​ന്റെ വാക്കു​ക​ളും ഇതുമാ​യി യോജി​ക്കു​ന്നു. തെളി​വ​നു​സ​രിച്ച്‌, പത്രോ​സും സഹോ​ദ​ര​നായ അന്ത്ര​യോ​സും താമസി​ച്ചി​രുന്ന വീട്ടിൽത​ന്നെ​യാ​ണു പത്രോ​സി​ന്റെ അമ്മായി​യ​മ്മ​യും താമസി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌.​—മർ 1:29-31; പത്രോസ്‌ അപ്പോ​സ്‌ത​ലന്റെ വ്യത്യ​സ്‌ത​പേ​രു​ക​ളെ​ക്കു​റിച്ച്‌ വിശദീ​ക​രി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന മത്ത 10:2-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

കടുത്ത പനി പിടിച്ച്‌: പത്രോ​സി​ന്റെ അമ്മായി​യമ്മ ‘പനി പിടിച്ച്‌ കിടക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു’ എന്ന്‌ മത്തായി​യും മർക്കോ​സും പറഞ്ഞി​ട്ടുണ്ട്‌. (മത്ത 8:14; മർ 1:30) എന്നാൽ അതു ‘കടുത്ത പനിയാ​യി​രു​ന്നെന്ന്‌’ പറഞ്ഞ്‌ രോഗ​ത്തി​ന്റെ ഗുരു​ത​രാ​വ​സ്ഥ​യി​ലേക്കു ശ്രദ്ധ ക്ഷണിക്കു​ന്നതു ലൂക്കോസ്‌ മാത്ര​മാണ്‌. ഒരു വൈദ്യ​നാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കാം അദ്ദേഹം ഇക്കാര്യം രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യത്‌.​—“ലൂക്കോസ്‌​—ആമുഖം” കാണുക.