പണിക്കാ​രെ കൂലിക്കു വിളി​ക്കാൻ: ചിലരെ വിളി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌ ഒരു കൊയ്‌ത്തു​കാ​ലം മുഴുവൻ പണി​യെ​ടു​ക്കാ​നാണ്‌. മറ്റു ചില​രെ​യാ​കട്ടെ ആവശ്യാ​നു​സ​രണം ഓരോ ദിവസ​ത്തേ​ക്കും.

ദിനാറെ: 3.85 ഗ്രാം തൂക്കമുള്ള ഒരു റോമൻ വെള്ളി​നാ​ണയം. അതിന്റെ ഒരു വശത്ത്‌ സീസറി​ന്റെ രൂപമു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഈ വാക്യ​ത്തിൽ കാണു​ന്ന​തു​പോ​ലെ യേശു​വി​ന്റെ കാലത്ത്‌, 12 മണിക്കൂർ ദൈർഘ്യ​മുള്ള ഒരു പ്രവൃ​ത്തി​ദി​വ​സത്തെ കൂലി​യാ​യി കൃഷി​പ്പ​ണി​ക്കാർക്കു സാധാരണ ലഭിച്ചി​രു​ന്നത്‌ ഒരു ദിനാ​റെ​യാ​യി​രു​ന്നു.​—പദാവ​ലി​യും അനു. ബി14-ഉം കാണുക.

ഏകദേശം മൂന്നാം മണി: അതായത്‌, രാവിലെ ഏകദേശം 9 മണി. ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടിൽ ജൂതന്മാർ 12 മണിക്കൂ​റാ​യാ​ണു പകൽസ​മ​യത്തെ വിഭാ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌. രാവിലെ ഏകദേശം 6 മണിക്കു സൂര്യോ​ദ​യ​ത്തോ​ടെ​യാ​യി​രു​ന്നു അതിന്റെ തുടക്കം. (യോഹ 11:9) അതു​കൊണ്ട്‌ മൂന്നാം മണി എന്നതു രാവിലെ ഏകദേശം 9 മണിയും ആറാം മണി ഏകദേശം ഉച്ചസമ​യ​വും ഒൻപതാം മണി വൈകു​ന്നേരം ഏകദേശം 3 മണിയും ആയിരു​ന്നു. ആളുക​ളു​ടെ കൈയിൽ കൃത്യ​സ​മയം കാണി​ക്കുന്ന ഘടികാ​രങ്ങൾ ഇല്ലാതി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ ഒരു സംഭവം നടക്കുന്ന ഏകദേ​ശ​സ​മയം മാത്രമേ സാധാരണ രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രു​ന്നു​ള്ളൂ.​—യോഹ 1:39; 4:6; 19:14; പ്രവൃ 10:3, 9.

ഏകദേശം ആറാം മണി: അതായത്‌, ഉച്ചയ്‌ക്ക്‌ ഏകദേശം 12 മണി.​—മത്ത 20:3-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ഒൻപതാം മണി: അതായത്‌, ഉച്ച കഴിഞ്ഞ്‌ ഏകദേശം 3 മണി.​—മത്ത 20:3-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ഏകദേശം 11-ാം മണി: അതായത്‌, വൈകു​ന്നേരം ഏകദേശം 5 മണി.​—മത്ത 20:3-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

നല്ലവൻ: അഥവാ “ഔദാ​ര്യ​മു​ള്ളവൻ.” ഇവിടെ “നല്ലവൻ” എന്ന വിശേ​ഷണം ആ വ്യക്തി​യു​ടെ ഔദാ​ര്യ​പ്ര​വൃ​ത്തി​യു​മാ​യി നേരിട്ട്‌ ബന്ധപ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കു​ന്നു.

അസൂയ​യാ​ണോ നിനക്ക്‌?: അക്ഷ. “നിന്റെ കണ്ണു ചീത്തയാ​യോ (ദുഷി​ച്ചു​പോ​യോ)?” (മത്ത 6:23-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) മൂലഭാ​ഷ​യിൽ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന “കണ്ണ്‌” എന്ന പദം ആലങ്കാ​രി​കാർഥ​ത്തിൽ ഒരു വ്യക്തി​യു​ടെ ഉദ്ദേശ്യ​ത്തെ​യോ മനോ​ഭാ​വ​ത്തെ​യോ വികാ​ര​ങ്ങ​ളെ​യോ ആണ്‌ കുറി​ക്കു​ന്നത്‌.​—മർ 7:22-ലെ “അസൂയ​യുള്ള കണ്ണ്‌” എന്ന പദപ്ര​യോ​ഗം താരത​മ്യം ചെയ്യുക.

യരുശ​ലേ​മി​ലേക്കു പോകും​വഴി: സമു​ദ്ര​നി​ര​പ്പിൽനിന്ന്‌ ഏകദേശം 750 മീ. (2,500 അടി) ഉയരത്തി​ലാ​യി​രു​ന്നു യരുശ​ലേം നഗരം. ഇപ്പോൾ യേശു​വും ശിഷ്യ​ന്മാ​രും യോർദാൻ താഴ്‌വ​ര​യിൽ എത്തിനിൽക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. (മത്ത 19:1-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) സമു​ദ്ര​നി​ര​പ്പിൽനിന്ന്‌ ഏകദേശം 400 മീ. (1,300 അടി) താഴെ​യാ​യി​രു​ന്നു ആ താഴ്‌വ​ര​യു​ടെ ഏറ്റവും താഴ്‌ന്ന ഭാഗം. അതു​കൊണ്ട്‌ ഏകദേശം 1,000 മീ. (3,330 അടി) കയറ്റം കയറി​യാൽ മാത്രമേ അവർക്ക്‌ യരുശ​ലേ​മിൽ എത്താനാ​കു​മാ​യി​രു​ന്നു​ള്ളൂ.

പോകും​വ​ഴി: ചുരുക്കം ചില കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളിൽ “പോകാൻതു​ട​ങ്ങു​മ്പോൾ” എന്നാണു കാണു​ന്ന​തെ​ങ്കി​ലും “പോകും​വഴി” എന്ന പരിഭാ​ഷ​യെ​യാ​ണു കൂടുതൽ കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളും പിന്തു​ണ​യ്‌ക്കു​ന്നത്‌.

മനുഷ്യ​പു​ത്രൻ: മത്ത 8:20-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

സ്‌തം​ഭ​ത്തി​ലേ​റ്റി കൊല്ലു​ക​യും ചെയ്യും: അഥവാ “ഒരു സ്‌തം​ഭ​ത്തിൽ (തൂണിൽ) ബന്ധിക്കു​ക​യും ചെയ്യും.” ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ സ്റ്റോറോ എന്ന ഗ്രീക്കു​ക്രിയ 40-ലേറെ പ്രാവ​ശ്യം കാണാം. അതിൽ ആദ്യ​ത്തേ​താണ്‌ ഇത്‌. “ദണ്ഡനസ്‌തം​ഭം” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന സ്റ്റോ​റോസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​നാ​മ​ത്തി​ന്റെ ക്രിയാ​രൂ​പ​മാണ്‌ ഇത്‌. (മത്ത 10:38; 16:24; 27:32 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​ക​ളും പദാവ​ലി​യിൽ “ദണ്ഡനസ്‌തം​ഭം”; “സ്‌തംഭം” എന്നിവ​യും കാണുക.) എസ്ഥ 7:9-ൽ ഹാമാനെ 20 മീ.-ലേറെ (65 അടി) ഉയരമുള്ള ഒരു സ്‌തം​ഭ​ത്തിൽ തൂക്കാൻ കല്‌പന കൊടു​ത്ത​താ​യി പറയു​ന്നി​ടത്ത്‌ സെപ്‌റ്റു​വ​ജി​ന്റി​ലും ഇതേ ക്രിയാ​രൂ​പ​മാണ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. ഗ്രീക്കു സാഹി​ത്യ​ഭാ​ഷ​യിൽ അതിന്റെ അർഥം “മരക്കു​റ്റി​കൾകൊണ്ട്‌ വേലി കെട്ടുക, മരത്തൂ​ണു​കൾ നിരയാ​യി നാട്ടി പ്രതി​രോ​ധം തീർക്കുക” എന്നെല്ലാ​മാണ്‌.

സെബെ​ദി​പു​ത്ര​ന്മാ​രു​ടെ അമ്മ: അതായത്‌ അപ്പോ​സ്‌ത​ല​ന്മാ​രായ യാക്കോ​ബി​ന്റെ​യും യോഹ​ന്നാ​ന്റെ​യും അമ്മ. യേശു​വി​നെ സമീപി​ച്ചത്‌ യാക്കോ​ബും യോഹ​ന്നാ​നും ആണെന്നാ​ണു മർക്കോ​സി​ന്റെ വിവര​ണ​ത്തിൽ പറയു​ന്നത്‌. തെളി​വ​നു​സ​രിച്ച്‌ ആ അപേക്ഷ​യു​ടെ ഉറവിടം അവരാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ അവർ തങ്ങളുടെ അമ്മയായ ശലോ​മ​യി​ലൂ​ടെ​യാ​ണു കാര്യം യേശു​വി​ന്റെ മുന്നിൽ അവതരി​പ്പി​ച്ചത്‌. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ യേശു​വി​ന്റെ അമ്മയുടെ സഹോ​ദ​രി​യാ​യി​രു​ന്നു ശലോമ.​—മത്ത 27:55, 56; മർ 15:40, 41; യോഹ 19:25.

വണങ്ങി​യിട്ട്‌: അഥവാ “കുമ്പിട്ട്‌ നമസ്‌ക​രി​ച്ചിട്ട്‌; ആദര​വോ​ടെ മുട്ടു​കു​ത്തി.”​—മത്ത 8:2; 18:26 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

ഒരാളെ അങ്ങയുടെ വലത്തും ഒരാളെ ഇടത്തും: മർ 10:37-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

നിങ്ങൾ ചോദി​ക്കു​ന്നത്‌ എന്താ​ണെന്നു നിങ്ങൾക്ക്‌ അറിയില്ല: ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​ക്രി​യ​ക​ളു​ടെ ബഹുവ​ച​ന​രൂ​പ​വും വാക്യ​ത്തി​ന്റെ സന്ദർഭ​വും സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌, യേശു സംസാ​രി​ക്കു​ന്നത്‌ ആ സ്‌ത്രീ​യോ​ടല്ല മറിച്ച്‌ അവരുടെ രണ്ട്‌ ആൺമക്ക​ളോ​ടാണ്‌ എന്നാണ്‌.​—മർ 10:35-38.

പാനപാ​ത്രം കുടി​ക്കാൻ: ബൈബി​ളിൽ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന “പാനപാ​ത്രം” എന്ന പദം, മിക്ക​പ്പോ​ഴും ആലങ്കാ​രി​കാർഥ​ത്തിൽ ഒരാ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള ദൈവ​ത്തി​ന്റെ ഇഷ്ടത്തെ അഥവാ ആ വ്യക്തിക്കു “നിയമി​ച്ചു​കൊ​ടുത്ത ഓഹരി”യെ ആണ്‌ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌. ഇവിടെ, ‘പാനപാ​ത്രം കുടി​ക്കുക’ എന്നാൽ ദൈവ​ത്തി​ന്റെ ഇഷ്ടത്തിനു കീഴ്‌പെ​ടുക എന്നാണ്‌ അർഥം. ദൈവ​നി​ന്ദ​ക​നെന്ന വ്യാജാ​രോ​പ​ണ​ത്തി​ന്റെ പേരിൽ യേശു അനുഭ​വി​ക്കേ​ണ്ടി​യി​രുന്ന കഷ്ടപ്പാ​ടും മരണവും മാത്രമല്ല ഇവിടെ “പാനപാ​ത്രം” എന്നതു​കൊണ്ട്‌ ഉദ്ദേശി​ക്കു​ന്നത്‌. സ്വർഗ​ത്തി​ലെ അമർത്യ​ജീ​വ​നി​ലേ​ക്കുള്ള യേശു​വി​ന്റെ പുനരു​ത്ഥാ​ന​വും അതിൽ ഉൾപ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു.

ശുശ്രൂഷ ചെയ്യു​ന്നവൻ: അഥവാ “സേവകൻ; ജോലി​ക്കാ​രൻ.” മടുത്ത്‌ പിന്മാ​റാ​തെ മറ്റുള്ള​വർക്കു​വേണ്ടി താഴ്‌മ​യോ​ടെ സേവനം ചെയ്യു​ന്ന​വരെ കുറി​ക്കാ​നാ​ണു ബൈബി​ളിൽ മിക്ക​പ്പോ​ഴും ഡയാ​ക്കൊ​നൊസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. ഈ പദം ക്രിസ്‌തു (റോമ 15:8), ക്രിസ്‌തു​വി​ന്റെ ശുശ്രൂ​ഷകർ അഥവാ സേവക​ന്മാർ (1കൊ 3:5-7; കൊലോ 1:23), ശുശ്രൂ​ഷാ​ദാ​സ​ന്മാർ (ഫിലി 1:1; 1തിമ 3:8) എന്നിവ​രെ​യും വീട്ടു​ജോ​ലി​ക്കാർ (യോഹ 2:5, 9), ഗവൺമെന്റ്‌ അധികാ​രി​കൾ (റോമ 13:4) എന്നിവ​രെ​യും കുറി​ക്കാൻ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌.

ശുശ്രൂ​ഷി​ക്ക​പ്പെ​ടാ​നല്ല, ശുശ്രൂ​ഷി​ക്കാൻ: അഥവാ “സേവി​ക്ക​പ്പെ​ടാ​നല്ല, സേവി​ക്കാൻ.”​—മത്ത 20:26-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ജീവൻ: കാലങ്ങ​ളാ​യി “ദേഹി” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടുള്ള സൈക്കി എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം ഇവിടെ ജീവ​നെ​യാ​ണു കുറി​ക്കു​ന്നത്‌.​—പദാവ​ലി​യിൽ “ദേഹി” കാണുക.

മോച​ന​വി​ല: ഇതിന്റെ ഗ്രീക്കു​പദം ലൂ​ട്രൊൻ (“മോചി​പ്പി​ക്കുക; മുക്തനാ​ക്കുക” എന്നൊക്കെ അർഥം​വ​രുന്ന ലൂഓ എന്ന ക്രിയ​യിൽനിന്ന്‌ വന്നത്‌.) എന്നാണ്‌. ബന്ധനത്തി​ലും അടിമ​ത്ത​ത്തി​ലും കഴിയു​ന്ന​വ​രെ​യോ യുദ്ധത്ത​ട​വു​കാ​രെ​യോ മോചി​പ്പി​ക്കാൻ നൽകുന്ന തുകയെ കുറി​ക്കാ​നാ​ണു ഗ്രീക്കു​സാ​ഹി​ത്യ​കാ​ര​ന്മാർ ഈ പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌. (എബ്ര 11:35) ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ ഈ പദം രണ്ടു പ്രാവ​ശ്യം കാണാം. ഒന്ന്‌ ഇവി​ടെ​യും മറ്റൊന്ന്‌ മർ 10:45-ലും. ഇതി​നോ​ടു ബന്ധപ്പെട്ട ആന്റിലൂ​ട്രൊൻ എന്ന പദം 1തിമ 2:6-ൽ കാണാം. അവിടെ അത്‌ ‘തത്തുല്യ​മായ മോച​ന​വില’ എന്നാണു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. “സ്വത​ന്ത്ര​മാ​ക്കുക; മോച​ന​വില കൊടുത്ത്‌ വാങ്ങുക” (തീത്ത 2:14; 1പത്ര 1:18; അടിക്കു​റി​പ്പു​ക​ളും കാണുക.) എന്നെല്ലാം അർഥമുള്ള ലൂ​ട്രൊ​മാ​യി എന്ന പദവും ‘മോച​ന​വി​ല​യാൽ മോചി​പ്പി​ക്കുക (വിടു​വി​ക്കുക)’ (എഫ 1:7; കൊലോ 1:14; എബ്ര 9:15; റോമ 3:24; 8:23) എന്നു മിക്ക​പ്പോ​ഴും പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന അപ്പോ​ലൂ​ട്രൊ​സിസ്‌ എന്ന പദവും ലൂ​ട്രൊൻ എന്ന പദത്തോ​ടു ബന്ധമു​ള്ള​വ​യാണ്‌.​—പദാവലി കാണുക.

യരീഹൊ: യോർദാൻ നദിക്കു പടിഞ്ഞാറ്‌ ഇസ്രാ​യേ​ല്യർ കീഴട​ക്കിയ ആദ്യ കനാന്യ​ന​ഗരം. (സംഖ 22:1; യോശ 6:1, 24, 25) യേശു​വി​ന്റെ കാലമാ​യ​പ്പോ​ഴേ​ക്കും പഴയ നഗരത്തി​ന്‌ ഏതാണ്ട്‌ 2 കി.മീ. തെക്കായി പുതി​യൊ​രു നഗരം നിർമി​ച്ചി​രു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കാം ഇതേ സംഭവ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ വിവരി​ക്കുന്ന ലൂക്ക 18:35-ൽ “യേശു യരീ​ഹൊ​യോട്‌ അടുത്തു” എന്നു പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. ജൂതന്മാ​രു​ടെ യരീ​ഹൊ​യിൽനിന്ന്‌ യാത്ര തിരിച്ച (അഥവാ ‘യരീഹൊ വിട്ട്‌ പോയ’) യേശു, റോമാ​ക്കാ​രു​ടെ യരീ​ഹൊ​യോട്‌ അടുക്കു​മ്പോ​ഴാ​യി​രി​ക്കാം ഈ അത്ഭുതം ചെയ്‌തത്‌. അതു തിരി​ച്ചാ​കാ​നും സാധ്യ​ത​യുണ്ട്‌.​—അനു. ബി4-ഉം ബി10-ഉം കാണുക.

രണ്ട്‌ അന്ധന്മാർ: ഒരു അന്ധനെ​ക്കു​റി​ച്ചേ മർക്കോ​സും ലൂക്കോ​സും പറയു​ന്നു​ള്ളൂ. മർക്കോ​സി​ന്റെ വിവര​ണ​ത്തിൽ അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ പേര്‌ ബർത്തിമായി എന്നാ​ണെ​ന്നും പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഈ വ്യക്തി​യിൽ ശ്രദ്ധ കേന്ദ്രീ​ക​രി​ച്ച​തു​കൊ​ണ്ടാ​കാം മർക്കോ​സി​ന്റെ​യും ലൂക്കോ​സി​ന്റെ​യും വിവര​ണ​ത്തിൽ ഒരു അന്ധനെ​ക്കു​റിച്ച്‌ മാത്രം പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. (മർ 10:46; ലൂക്ക 18:35) എന്നാൽ അവി​ടെ​യു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന അന്ധന്മാ​രു​ടെ എണ്ണം മത്തായി കൃത്യ​മാ​യി എടുത്തു​പ​റ​ഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു.

ദാവീ​ദു​പു​ത്രാ: യേശു​വി​നെ “ദാവീ​ദു​പു​ത്രാ” എന്നു വിളി​ച്ച​തി​ലൂ​ടെ യേശു​ത​ന്നെ​യാ​ണു മിശിഹ എന്ന കാര്യം ആ രണ്ട്‌ അന്ധന്മാർ പരസ്യ​മാ​യി അംഗീ​ക​രി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു.​—മത്ത 1:1, 6; 15:25 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

മനസ്സ്‌ അലിഞ്ഞ്‌: അഥവാ “അനുകമ്പ തോന്നി.”​—മത്ത 9:36-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.