പ്രാർഥ​ന​യു​ടെ സമയം: സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌, ദേവാ​ല​യ​ത്തിൽ രാവി​ലെ​യും വൈകി​ട്ടും ബലികൾ അർപ്പി​ച്ചി​രുന്ന സമയത്ത്‌ പ്രാർഥ​ന​ക​ളും നടത്തി​യി​രു​ന്നു. (പുറ 29:38-42; 30:7, 8) “സുഗന്ധ​ക്കൂട്ട്‌ അർപ്പി​ക്കുന്ന സമയത്ത്‌” ജനം ‘പ്രാർഥി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്ന​താ​യി’ ലൂക്കോസ്‌ രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടുണ്ട്‌. (ലൂക്ക 1:10) ഇനി, ആലയശു​ശ്രൂ​ഷ​യെ​ക്കു​റിച്ച്‌ യഹോവ ദാവീ​ദി​നു നൽകിയ നിർദേ​ശ​ങ്ങ​ളിൽ, പുരോ​ഹി​ത​ന്മാ​രെ​യും ലേവ്യ​രെ​യും സംഘടി​പ്പിച്ച്‌ തന്നെ മഹത്ത്വ​പ്പെ​ടു​ത്താ​നും തനിക്കു നന്ദിയും സ്‌തു​തി​യും അർപ്പി​ക്കാ​നും ഉള്ള കല്‌പ​ന​യു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. നിസ്സം​ശ​യ​മാ​യും ഇതിൽ പ്രാർഥ​ന​യും ഉൾപ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു. (1ദിന 16:4; 23:30; 2ദിന 29:25, 26) സുഗന്ധ​ക്കൂ​ട്ടും പ്രാർഥ​ന​ക​ളും തമ്മിൽ അടുത്ത ബന്ധമു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നെന്ന്‌ ഇതു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. (സങ്ക 141:2; വെളി 5:8; 8:3, 4) ദേവാ​ല​യ​ത്തി​ലേക്കു വരുന്ന ആളുകൾ ‘പ്രാർഥ​ന​യു​ടെ സമയമാ​കു​മ്പോൾ’ സാധാ​ര​ണ​യാ​യി അതിന്റെ മുറ്റങ്ങ​ളിൽ കൂടി​വ​രു​മാ​യി​രു​ന്നു. ശുദ്ധീ​ക​ര​ണ​ത്തി​നാ​യി പുരോ​ഹി​തനെ കാണാൻ ദേവാ​ല​യ​ത്തി​ലേക്കു വന്നവരും പ്രാർഥ​ന​യി​ലും ആരാധ​ന​യി​ലും പങ്കെടു​ക്കാൻ മാത്ര​മാ​യി വന്ന അനേക​രും അക്കൂട്ട​ത്തി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​രി​ക്കാം. (ലൂക്ക 2:22-38) ദേവാ​ല​യ​ത്തി​ലെ സ്വർണ​യാ​ഗ​പീ​ഠ​ത്തിൽ സുഗന്ധ​ക്കൂട്ട്‌ അർപ്പി​ക്കാ​നുള്ള പുരോ​ഹി​തനെ, ഇതേവരെ അതിനുള്ള അവസരം ലഭിച്ചി​ട്ടി​ല്ലാത്ത പുരോ​ഹി​ത​ന്മാ​രിൽനിന്ന്‌ അവർ നറുക്കി​ട്ടാ​ണു തിര​ഞ്ഞെ​ടു​ത്തി​രു​ന്ന​തെന്നു റബ്ബിമാ​രു​ടെ പാരമ്പ​ര്യം പറയുന്നു. പുരോ​ഹി​ത​ന്മാർക്കു ജീവി​ത​ത്തിൽ ഒരിക്കൽ മാത്രം കിട്ടുന്ന അസുല​ഭാ​വ​സ​ര​മാ​യി​രു​ന്നു ഇത്‌. ഇത്തരത്തിൽ തിര​ഞ്ഞെ​ടു​ക്ക​പ്പെട്ട പുരോ​ഹി​തൻ അവിടെ സന്നിഹി​ത​രായ എല്ലാ ലേവ്യ​രെ​യും പുരോ​ഹി​ത​ന്മാ​രെ​യും സാക്ഷി​യാ​ക്കി ഭക്തിപു​ര​സ്സരം വിശു​ദ്ധ​ത്തി​ലേക്കു പ്രവേ​ശി​ക്കും. ഈ സമയത്ത്‌ പുരോ​ഹി​ത​ന്മാ​രും ആലയമു​റ്റ​ങ്ങ​ളിൽ നിൽക്കുന്ന ജനവും പ്രാർഥി​ക്കു​ക​യാ​യി​രി​ക്കും. പിന്നീട്‌ സുഗന്ധ​ക്കൂ​ട്ടി​ന്റെ സൗരഭ്യം ഉയരുന്ന സമയത്ത്‌, ആളുകൾ അരമണി​ക്കൂ​റോ​ളം തീർത്തും നിശ്ശബ്ദ​രാ​യി പ്രാർഥന തുടരും. (ലൂക്ക 1:9, 10) ഒടുവിൽ ജനത്തെ​യെ​ല്ലാം അനു​ഗ്ര​ഹി​ക്കു​ക​യും (സംഖ 6:22-27) അന്നേ ദിവസം പാടാൻ പട്ടിക​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന സങ്കീർത്തനം ലേവ്യ​ഗാ​യ​ക​സം​ഘം ആലപി​ക്കു​ക​യും ചെയ്യു​ന്ന​തോ​ടെ ആ പ്രാർഥ​നാ​വേള അവസാ​നി​ക്കും. തികച്ചും സന്തോ​ഷ​ക​ര​മായ ഒരു പര്യവ​സാ​നം!

ഒൻപതാം മണി: അതായത്‌, ഉച്ച കഴിഞ്ഞ്‌ ഏകദേശം 3 മണി.—പ്രവൃ 2:15-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

നസറെ​ത്തു​കാ​രൻ: മർ 10:47-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ജീവനാ​യകൻ: അഥവാ “ജീവന്റെ മുഖ്യ​നാ​യകൻ.” ഇവിടെ “നായകൻ” (അർഖീ​ഗൊസ്‌) എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ അടിസ്ഥാ​നാർഥം “പ്രധാ​ന​നേ​താവ്‌; ആദ്യം പോകു​ന്ന​യാൾ” എന്നൊ​ക്കെ​യാണ്‌. ബൈബി​ളിൽ ഈ പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന നാലു സന്ദർഭ​ങ്ങ​ളി​ലും അതു യേശു​വി​നെ​യാ​ണു കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. (പ്രവൃ 3:15; 5:31; എബ്ര 2:10; 12:2) മറ്റുള്ള​വർക്കു വഴി​യൊ​രു​ക്കാ​നാ​യി മുമ്പേ പോകു​ന്ന​യാൾ എന്നൊരു അർഥവും ഈ ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​നുണ്ട്‌. ദൈവ​ത്തി​നും മനുഷ്യ​കു​ല​ത്തി​നും ഇടയിൽ മധ്യസ്ഥ​നാ​യി നിന്ന്‌, നിത്യ​ജീ​വ​നി​ലേ​ക്കുള്ള വഴി കാണി​ച്ചു​ത​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ യേശു​വി​നെ ‘ജീവനി​ലേ​ക്കുള്ള വഴികാ​ട്ടി’ എന്നു വിശേ​ഷി​പ്പി​ക്കാം. “നായകൻ” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്ക്‌ പദപ്ര​യോ​ഗം സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌, ആ വ്യക്തി ഒരു നേതാ​വി​നെ​യോ പ്രഭു​വി​നെ​യോ പോലെ ഔദ്യോ​ഗി​ക​പ​ദ​വി​യി​ലുള്ള ഒരു ഭരണനിർവാ​ഹ​ക​നാണ്‌ എന്നാണ്‌. (പ്രവൃ 7:27, 35-ൽ മോശയെ ഇസ്രാ​യേ​ലി​ലെ ഒരു “ഭരണാ​ധി​കാ​രി” എന്നു വിളി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നി​ടത്ത്‌ അർഖീ​ഗൊസ്‌ എന്നതി​നോ​ടു ബന്ധമുള്ള ഒരു പദമാണ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.) ഈ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ഭാ​ഗത്ത്‌ ഈ പദത്തിന്‌, “തന്റെ ഉദ്ദേശ്യം നിറ​വേ​റ്റാൻ ദൈവം ഉപയോ​ഗി​ക്കുന്ന ഉപാധി” എന്നൊരു അർഥമുണ്ട്‌. യേശു അനേകർക്കു​വേണ്ടി “തത്തുല്യ​മായ ഒരു മോച​ന​വി​ല​യാ​യി.” (1തിമ 2:5, 6; മത്ത 20:28; പ്രവൃ 4:12) മഹാപു​രോ​ഹി​ത​നും ന്യായാ​ധി​പ​നും ആയ യേശു​വി​നു പുനരു​ത്ഥാ​ന​ശേഷം, തന്റെ ആ മോച​ന​വി​ല​യു​ടെ മൂല്യം ആളുകൾക്കു പ്രയോ​ജ​ന​പ്പെ​ടുന്ന രീതി​യിൽ ഉപയോ​ഗി​ക്കാ​നാ​കു​മാ​യി​രു​ന്നു. യേശു​വി​ന്റെ ബലിയിൽ വിശ്വാ​സ​മർപ്പി​ക്കുന്ന മനുഷ്യർ പാപത്തി​ന്റെ​യും മരണത്തി​ന്റെ​യും പിടി​യിൽനിന്ന്‌ സ്വത​ന്ത്ര​രാ​കും. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ മരിച്ച​വ​രു​ടെ പുനരു​ത്ഥാ​നം നടക്കു​ന്നതു യേശു​വി​ലൂ​ടെ​യാണ്‌. (യോഹ 5:28, 29; 6:39, 40) ഇക്കാര​ണ​ങ്ങ​ളാ​ലാ​ണു യേശു നിത്യ​ജീ​വ​നി​ലേ​ക്കുള്ള വഴി തുറക്കു​ന്നു എന്നു പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. (യോഹ 11:25; 14:6; എബ്ര 5:9; 10:19, 20) ചില ബൈബിൾപ​രി​ഭാ​ഷകർ ഈ പദപ്ര​യോ​ഗത്തെ ജീവന്റെ “രൂപര​ച​യി​താവ്‌,” “ഉറവ്‌” എന്നൊ​ക്കെ​യാ​ണു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്ന​തെ​ങ്കി​ലും യേശു​വിന്‌ ആ വിശേ​ഷ​ണങ്ങൾ ചേരി​ല്ലെന്നു ബൈബിൾ വ്യക്തമാ​ക്കു​ന്നുണ്ട്‌. വാസ്‌ത​വ​ത്തിൽ യേശു​വി​നു​പോ​ലും തന്റെ ജീവനും അധികാ​ര​വും ലഭിച്ചതു ദൈവ​ത്തിൽനി​ന്നാണ്‌. തന്റെ ഇഷ്ടം നടപ്പാ​ക്കാൻ ദൈവം യേശു​വി​നെ ഉപയോ​ഗി​ക്കു​ക​യും ചെയ്യുന്നു.—സങ്ക 36:9; യോഹ 6:57; പ്രവൃ 17:26-28; കൊലോ 1:15; വെളി 3:14.

മായ്‌ച്ചു​കി​ട്ടാൻ: ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​ക്രി​യയെ “തുടച്ച്‌ ഇല്ലാതാ​ക്കുക” എന്നു നിർവ​ചി​ക്കാം. ബൈബി​ളിൽ ഈ പദം, കണ്ണീർ തുടച്ചു​ക​ള​യു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചും (വെളി 7:17; 21:4) ജീവന്റെ പുസ്‌ത​ക​ത്തിൽനിന്ന്‌ പേര്‌ മായ്‌ച്ചു​ക​ള​യു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചും (വെളി 3:5) പറയു​ന്നി​ടത്ത്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. “ഒരു പാടു​പോ​ലും അവശേ​ഷി​പ്പി​ക്കാ​തെ ഇല്ലാതാ​ക്കുക” എന്നൊരു അർഥമാണ്‌ ഈ വാക്യ​ത്തിൽ ആ പദത്തി​നു​ള്ളത്‌. കൈ​കൊണ്ട്‌ എഴുതിയ അക്ഷരങ്ങൾ മായ്‌ച്ചു​ക​ള​യു​ന്ന​തി​ന്റെ ചിത്ര​മാണ്‌ ഇവിടെ ഈ പദപ്ര​യോ​ഗം നൽകു​ന്ന​തെന്നു ചില പണ്ഡിത​ന്മാർ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു. ഇതേ ഗ്രീക്കു​പദം കൊലോ 2:14-ൽ ‘മായ്‌ച്ചു​ക​ള​യുക’ എന്നാണു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.

മാനസാ​ന്ത​ര​പ്പെട്ട്‌ ദൈവ​ത്തി​ലേക്കു തിരി​യുക: ഇവിടെ “മാനസാ​ന്ത​ര​പ്പെ​ടുക” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന മെറ്റാ​നോയ്‌യ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ അക്ഷരാർഥം “മനസ്സു മാറ്റുക” എന്നാണ്‌. ചിന്തയി​ലോ മനോ​ഭാ​വ​ത്തി​ലോ ഉദ്ദേശ്യ​ത്തി​ലോ വരുത്തുന്ന മാറ്റ​ത്തെ​യാണ്‌ ഇത്‌ അർഥമാ​ക്കു​ന്നത്‌. മാനസാ​ന്തരം എന്നതു​കൊണ്ട്‌ ഇവിടെ ഉദ്ദേശി​ക്കു​ന്നത്‌, ദൈവ​വു​മാ​യുള്ള ബന്ധത്തിൽ വന്ന വിള്ളലു​കൾ നികത്തി അതു പഴയപ​ടി​യാ​ക്കാ​നുള്ള ആഗ്രഹ​ത്തെ​യാണ്‌. ആത്മാർഥ​മായ മാനസാ​ന്ത​ര​മു​ള്ള​യാൾ, തന്റെ തെറ്റായ ജീവി​ത​ഗ​തി​യെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ഓർത്ത്‌ അങ്ങേയറ്റം ഖേദി​ക്കു​ക​യും താൻ ചെയ്‌ത പാപം മേലാൽ ആവർത്തി​ക്കാ​തി​രി​ക്കാൻ തീരു​മാ​നി​ച്ചു​റ​യ്‌ക്കു​ക​യും ചെയ്യും. (2കൊ 7:10, 11; മത്ത 3:2, 8 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.) ഇനി, അത്തരം മാനസാ​ന്ത​ര​മു​ള്ള​യാൾ ‘ദൈവ​ത്തി​ലേക്കു തിരി​യാ​നും’ തയ്യാറാ​കും. തന്റെ തെറ്റായ പ്രവൃ​ത്തി​കൾ ഉപേക്ഷിച്ച ആ വ്യക്തി അങ്ങനെ ദൈവ​ത്തിന്‌ ഇഷ്ടമുള്ള ഒരു ജീവി​ത​രീ​തി സ്വീക​രി​ക്കും. “ദൈവ​ത്തി​ലേക്കു തിരി​യുക” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താ​റുള്ള എബ്രായ, ഗ്രീക്ക്‌ ക്രിയ​ക​ളു​ടെ (എബ്രാ​യ​യിൽ, ഷൂബ്‌; ഗ്രീക്കിൽ സ്‌​ട്രെ​ഫോ; എപിസ്‌​ട്രെ​ഫോ) അക്ഷരാർഥം “തിരി​യുക; തിരി​ച്ചു​വ​രുക” എന്നൊക്കെ മാത്ര​മാണ്‌. (ഉൽ 18:10; 50:14; പ്രവൃ 15:36) എന്നാൽ ഒരു ആത്മീയാർഥ​ത്തിൽ ഉപയോ​ഗി​ക്കു​മ്പോൾ ഈ പദത്തിന്‌, തെറ്റായ ജീവിതം ഉപേക്ഷിച്ച്‌ ദൈവ​ത്തി​ലേക്കു തിരി​യു​ന്ന​തി​നെ കുറി​ക്കാ​നാ​കും.—1രാജ 8:33; യഹ 33:11; പ്രവൃ 15:3; 26:20 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

യഹോവ ഉന്മേഷ​കാ​ലങ്ങൾ നൽകു​ക​യും: ലഭ്യമായ ഗ്രീക്ക്‌ കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളിൽ ഇവിടെ കാണു​ന്നതു “കർത്താ​വി​ന്റെ മുഖത്തു​നിന്ന്‌ ഉന്മേഷ​കാ​ലങ്ങൾ ലഭിക്കു​ക​യും” എന്നാണ്‌. (അനു. സി കാണുക.) എന്നാൽ ഇവിടെ പറഞ്ഞി​രി​ക്കുന്ന “കത്താവ്‌” യേശുവല്ല, ദൈവ​മായ യഹോ​വ​യാ​ണെന്നു വാക്യ​സ​ന്ദർഭം (പ്രവൃ 3:17-22) സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. കാരണം ഈ കർത്താ​വാ​ണു ‘ക്രിസ്‌തു​വായ യേശു​വി​നെ അയയ്‌ക്കു​ന്ന​തെന്നു’ പ്രവൃ 3:20 പറയുന്നു. ഇനി, പ്രവൃ 3:22-ലും “കർത്താവ്‌” എന്നതിന്റെ ഗ്രീക്കു​പ​ദ​മാണ്‌ (കിരി​യോസ്‌) ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തെ​ങ്കി​ലും അതിൽ ഉദ്ധരി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ആവ 18:15-ന്റെ മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ അവിടെ ദൈവ​നാ​മ​മാ​ണു (ചതുര​ക്ഷരി) കാണു​ന്നത്‌. (പ്രവൃ 3:22-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) “മുഖം” എന്നതിന്റെ എബ്രാ​യ​പദം ദൈവ​നാ​മ​ത്തോ​ടൊ​പ്പം (ചതുര​ക്ഷരി) ഉപയോ​ഗി​ക്കുന്ന രീതി (“യഹോ​വ​യു​ടെ മുഖം” എന്നതു​പോ​ലെ) എബ്രാ​യ​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ സാധാ​ര​ണ​മാണ്‌.—പുറ 34:24; സങ്ക 34:16, അടിക്കു​റിപ്പ്‌.

കാലങ്ങൾ: അഥവാ “നിശ്ചയി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടി​രി​ക്കുന്ന സമയങ്ങൾ.” ഇവിടെ കാണുന്ന കയ്‌റോസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തിന്‌ (അതിന്റെ ബഹുവ​ച​ന​രൂ​പത്തെ ഇവിടെ “കാലങ്ങൾ” എന്നു പരിഭാഷ ചെയ്‌തി​രി​ക്കു​ന്നു.) ഒരു പ്രത്യേക സമയബി​ന്ദു​വി​നെ​യോ കൃത്യ​മായ സമയ​ദൈർഘ്യ​മുള്ള ഒരു കാലയ​ള​വി​നെ​യോ കൊയ്‌ത്ത്‌, വിള​വെ​ടുപ്പ്‌ എന്നിവ​പോ​ലെ പ്രത്യേ​ക​സ​വി​ശേ​ഷ​ത​ക​ളുള്ള ഒരു ‘കാല​ത്തെ​യോ’ (അഥവാ ‘സമയ​ത്തെ​യോ’) കുറി​ക്കാ​നാ​കും. (മത്ത 13:30; 21:34; മർ 11:13) യേശു​വി​ന്റെ ശുശ്രൂഷ തുടങ്ങാ​നാ​യി ‘നിശ്ചയി​ച്ചി​രുന്ന കാല​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചും’ (മർ 1:15) യേശു​വി​ന്റെ മരണത്തി​നാ​യി നിശ്ചയി​ച്ചി​രുന്ന ‘സമയ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചും’ (മത്ത 26:18) പറയുന്ന ഭാഗങ്ങ​ളി​ലും ഇതേ ഗ്രീക്കു​പദം കാണാം. ഇനി, ദൈവ​ത്തി​ന്റെ ക്രമീ​ക​ര​ണ​ത്തിന്‌ അഥവാ സമയപ്പ​ട്ടി​ക​യ്‌ക്ക്‌ ഉള്ളിലുള്ള, ഭാവി​കാ​ല​ഘ​ട്ട​ങ്ങളെ കുറി​ക്കാ​നും കയ്‌റോസ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. പ്രധാ​ന​മാ​യും ക്രിസ്‌തു​വി​ന്റെ സാന്നി​ധ്യം, രാജ്യം എന്നിവ​യു​മാ​യി ബന്ധപ്പെ​ട്ടാണ്‌ അത്‌ അത്തരത്തിൽ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.—പ്രവൃ 1:7; 1തെസ്സ 5:1.

പൂർവ​സ്ഥി​തി​യി​ലാ​ക്കുന്ന കാലം: “പൂർവ​സ്ഥി​തി​യി​ലാ​ക്കുക” എന്നതിന്റെ ഗ്രീക്കു​പദം (അപൊ​ക​റ്റേ​സ്റ്റാ​സിസ്‌) വന്നിരി​ക്കു​ന്നത്‌ അപൊ (“തിരികെ,”“വീണ്ടും” എന്ന്‌ അർഥം), കാ​തൈ​സ്റ്റെമി (അക്ഷരാർഥം, “താഴെ വെക്കുക”) എന്നീ പദങ്ങളിൽനി​ന്നാണ്‌. ചില ബൈബി​ളു​കൾ അതിനെ “യഥാസ്ഥാ​ന​പ്പെ​ടു​ത്തുക” എന്നും പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​ട്ടുണ്ട്‌. അപൊ​ക​റ്റേ​സ്റ്റാ​സിസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​നാ​മ​ത്തി​ന്റെ ക്രിയാ​രൂ​പം പ്രവൃ 1:6-ൽ തർജമ ചെയ്‌തി​രി​ക്കു​ന്നതു ‘പുനഃ​സ്ഥാ​പി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കുക’ എന്നാണ്‌. ബാബി​ലോ​ണി​ലെ പ്രവാ​സ​ജീ​വി​ത​ത്തി​നു ശേഷം ജൂതന്മാർ തിരി​ച്ചെ​ത്തു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​മ്പോൾ, “പൂർവ​സ്ഥി​തി​യി​ലാ​ക്കൽ” എന്നതിന്റെ ഗ്രീക്കു​പദം ജോസീ​ഫസ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​താ​യി കാണാം. ഇനി, ചില കെട്ടി​ട​ങ്ങ​ളു​ടെ കേടു​പാ​ടു​കൾ തീർക്കു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​മ്പോ​ഴും വസ്‌തു​വ​കകൾ അതിന്റെ യഥാർഥ അവകാ​ശി​കൾക്കു തിരികെ കൊടു​ക്കു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​മ്പോ​ഴും പണമി​ട​പാ​ടു​കൾ തീർപ്പാ​ക്കു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ വിശദീ​ക​രി​ക്കു​മ്പോ​ഴും ഈ പദം ചില പപ്പൈ​റസ്‌ ലിഖി​ത​ങ്ങ​ളിൽ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. പൂർവ​സ്ഥി​തി​യി​ലാ​ക്കു​ന്നത്‌ എന്തെല്ലാ​മാ​യി​രി​ക്കു​മെന്ന്‌ പ്രവൃ 3:21-ൽ എടുത്തു​പ​റ​ഞ്ഞി​ട്ടി​ല്ലാ​ത്ത​തു​കൊണ്ട്‌ എല്ലാ കാര്യ​ങ്ങ​ളും പൂർവ​സ്ഥി​തി​യി​ലാ​ക്കു​ന്ന​തിൽ എന്തെല്ലാം ഉൾപ്പെ​ടു​മെന്നു മനസ്സി​ലാ​ക്കാൻ പണ്ടുള്ള വിശു​ദ്ധ​പ്ര​വാ​ച​ക​ന്മാ​രി​ലൂ​ടെ ദൈവം നൽകിയ സന്ദേശ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പഠി​ക്കേ​ണ്ട​തുണ്ട്‌. എബ്രാ​യ​പ്ര​വാ​ച​ക​ന്മാ​രു​ടെ ലിഖി​ത​ങ്ങ​ളിൽ, കാര്യങ്ങൾ പൂർവ​സ്ഥി​തി​യി​ലാ​ക്കു​ന്ന​തി​നെക്കു​റിച്ച്‌ അഥവാ പുനഃ​സ്ഥാ​പി​ക്കു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പലപ്പോ​ഴും പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്ന​താ​യി കാണാം. ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, ജനത്തിന്‌ അവരുടെ ദേശം പഴയതു​പോ​ലെ​യാ​ക്കി തിരികെ നൽകു​മെ​ന്നും അവിടെ വീണ്ടും ആൾത്താ​മ​സ​മു​ണ്ടാ​കു​മെ​ന്നും അതു ഫലസമൃ​ദ്ധ​മാ​കു​മെ​ന്നും യഹോവ അവരി​ലൂ​ടെ വാഗ്‌ദാ​നം ചെയ്‌തി​രു​ന്നു. വന്യമൃ​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും ശത്രു​ക്ക​ളു​ടെ​യും ആക്രമ​ണ​ത്തിൽനിന്ന്‌ അവർക്കു സംരക്ഷ​ണ​വും ലഭിക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. പുനഃ​സ്ഥാ​പി​ക്ക​പ്പെ​ടുന്ന അവരുടെ മാതൃ​ദേ​ശത്തെ ദൈവം ഒരു പറുദീ​സ​യോ​ടാണ്‌ ഉപമി​ച്ചത്‌. (യശ 65:25; യഹ 34:25; 36:35) എല്ലാറ്റി​ലും ഉപരി, ദേവാ​ലയം പുനർനിർമി​ക്കു​മെ​ന്നും ശുദ്ധാ​രാ​ധന പുനഃ​സ്ഥാ​പി​ക്ക​പ്പെ​ടു​മെ​ന്നും അവർക്കു വാഗ്‌ദാ​നം ലഭിച്ചു. (യശ 2:1-5; മീഖ 4:1-5) മുൻകൂ​ട്ടി​പ്പറഞ്ഞ ഈ പുനഃ​സ്ഥാ​പ​ന​ത്തിൽ ആത്മീയ​വും അക്ഷരീ​യ​വും ആയ അനു​ഗ്ര​ഹങ്ങൾ ഉൾപ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു.

യേശു സ്വർഗ​ത്തിൽ കഴി​യേ​ണ്ട​താണ്‌: അഥവാ “സ്വർഗം യേശു​വി​നെ വെച്ചു​കൊ​ള്ളേ​ണ്ട​താണ്‌.” എല്ലാ കാര്യ​ങ്ങ​ളും പൂർവ​സ്ഥി​തി​യി​ലാ​ക്കുന്ന കാലം തുടങ്ങു​ന്ന​തു​വരെ യേശു സ്വർഗ​ത്തിൽ ദൈവ​ത്തി​ന്റെ വലതു​ഭാ​ഗത്ത്‌ കാത്തി​രി​ക്കു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചാ​യി​രി​ക്കാം ഇവിടെ പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.—സങ്ക 110:1, 2; ലൂക്ക 21:24; എബ്ര 10:12, 13.

യഹോവ: ഇത്‌ ആവ 18:15-ൽനിന്നുള്ള ഉദ്ധരണി​യാണ്‌. അതിന്റെ മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ ദൈവത്തിന്റെ പേരിനെ പ്രതി​നി​ധാ​നം ചെയ്യുന്ന നാല്‌ എബ്രാ​യ​വ്യ​ഞ്‌ജ​നാ​ക്ഷ​രങ്ങൾ (അതിന്റെ ലിപ്യ​ന്ത​രണം യ്‌ഹ്‌വ്‌ഹ്‌ എന്നാണ്‌.) കാണാം. ഗ്രീക്ക്‌ സെപ്‌റ്റുവജിന്റിന്റെ ഒരു ആദ്യകാ​ല​ശ​ക​ല​ത്തിൽ (ഫൗവാദ്‌ പപ്പൈ​റസ്‌ Inv. 266) ആവ 18:15 വരുന്നി​ടത്ത്‌, ദൈവ​നാ​മം ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ങ്ങൾക്കി​ട​യിൽ ചതുരാ​കൃ​തി​യി​ലുള്ള എബ്രാ​യാ​ക്ഷ​രങ്ങൾ () ഉപയോ​ഗിച്ച്‌ എഴുതി​യി​ട്ടുണ്ട്‌ എന്നതു ശ്രദ്ധേ​യ​മാണ്‌. ഈ ശകലം ബി.സി. ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടി​ലേ​താ​ണെന്നു കണക്കാ​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്നു. (അനു. എ5 കാണുക.) ഇനി, ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളു​ടെ പല എബ്രാ​യ​പ​രി​ഭാ​ഷ​ക​ളി​ലും (അനു. സി4-ൽ J^{7, 8, 10-18, 20, 22-24, 28} എന്നു സൂചി​പ്പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു.) ഇവിടെ എബ്രാ​യ​ച​തു​ര​ക്ഷരി ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌. അതു​കൊണ്ട്‌ ഇപ്പോ​ഴുള്ള ഗ്രീക്ക്‌ കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളിൽ ഈ ഭാഗത്ത്‌ കിരി​യോസ്‌ (കർത്താവ്‌) എന്ന പദമാണു കാണു​ന്ന​തെ​ങ്കി​ലും ഇവിടെ ദൈവ​നാ​മം ഉപയോ​ഗി​ക്കാൻ തക്കതായ കാരണ​ങ്ങ​ളുണ്ട്‌.—അനു. സി കാണുക.

ആരെയും: അഥവാ “ഒരു ദേഹി​യെ​യും.” കാലങ്ങ​ളാ​യി “ദേഹി” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താ​റുള്ള സൈക്കി എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം ഇവി​ടെ​യൊ​രു വ്യക്തി​യെ​യാ​ണു കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. (പദാവ​ലി​യിൽ “ദേഹി” കാണുക.) “ദേഹി” (സൈക്കി) മരണത്തി​നും നാശത്തി​നും വിധേ​യ​മാ​ണെന്നു സൂചി​പ്പി​ക്കുന്ന ഒരു വാക്യ​മാണ്‌ ഇത്‌. ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ ഇതേ ആശയം ധ്വനി​പ്പി​ക്കുന്ന മറ്റ്‌ അനേകം വാക്യ​ങ്ങ​ളുണ്ട്‌.—മത്ത 2:20; മർ 3:4; ലൂക്ക 6:9 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

സന്തതി​യി​ലൂ​ടെ: അക്ഷ. “വിത്തി​ലൂ​ടെ.”