ഇടതു​വശം: അഥവാ “തുറമു​ഖ​ത്തി​ന്റെ വശം.” കിഴക്ക്‌ സോർ ലക്ഷ്യമാ​ക്കി നീങ്ങു​ക​യാ​യി​രുന്ന ആ കപ്പൽ സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഇപ്പോൾ സൈ​പ്രസ്‌ ദ്വീപി​ന്റെ തെക്കു​പ​ടി​ഞ്ഞാ​റേ അറ്റത്തു​കൂ​ടെ കടന്നു​പോ​കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ഏതാണ്ട്‌ ഒൻപതു വർഷം മുമ്പ്‌ ആദ്യത്തെ മിഷന​റി​യാ​ത്ര​യിൽ പൗലോ​സും ബർന്നബാ​സും യോഹന്നാൻ മർക്കോ​സും, അവരുടെ പ്രസം​ഗ​പ്ര​വർത്ത​നത്തെ എതിർത്ത എലീമാസ്‌ എന്ന ആഭിചാ​ര​കനെ കണ്ടുമു​ട്ടി​യതു സൈ​പ്ര​സിൽവെ​ച്ചാണ്‌. (പ്രവൃ 13:4-12) സൈ​പ്രസ്‌ വീണ്ടും കണ്ടപ്പോൾ അന്നു സംഭവിച്ച കാര്യ​ങ്ങ​ളൊ​ക്കെ പൗലോ​സി​ന്റെ മനസ്സി​ലേക്കു വന്നുകാ​ണും. അത്‌ അദ്ദേഹത്തെ പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ക്കു​ക​യും തുടർന്ന്‌ സംഭവി​ക്കാ​നി​രുന്ന കാര്യങ്ങൾ നേരി​ടാ​നുള്ള ശക്തി പകരു​ക​യും ചെയ്‌തി​രി​ക്കാം.

സന്തോ​ഷ​വാർത്ത: യുഅം​ഗേ​ലി​ഓൻ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം ആദ്യമാ​യി കാണു​ന്നി​ടം. ചില ബൈബി​ളു​കൾ ഇതിനെ “സുവി​ശേഷം” എന്നു വിവർത്തനം ചെയ്‌തി​ട്ടുണ്ട്‌. ഇതി​നോ​ടു ബന്ധമുള്ള യുഅം​ഗ​ലി​സ്റ്റേസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു പദപ്ര​യോ​ഗം പരിഭാഷ ചെയ്‌തി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ ‘സുവി​ശേ​ഷകൻ’ എന്നാണ്‌. ‘സന്തോ​ഷ​വാർത്ത ഘോഷി​ക്കു​ന്നവൻ’ എന്നാണ്‌ അതിന്റെ അർഥം.​—പ്രവൃ 21:8; എഫ 4:11, അടിക്കു​റിപ്പ്‌; 2തിമ 4:5, അടിക്കു​റിപ്പ്‌.

സുവി​ശേ​ഷകൻ: ഇവിടെ ‘സുവി​ശേ​ഷകൻ’ എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന യുഅം​ഗ​ലി​സ്റ്റേസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ അടിസ്ഥാ​നാർഥം “സന്തോ​ഷ​വാർത്ത അറിയി​ക്കു​ന്നവൻ” എന്നാണ്‌. (മത്ത 4:23-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) എല്ലാ ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​ക​ളും സന്തോ​ഷ​വാർത്ത അറിയി​ക്കാൻ ഉത്തരവാ​ദി​ത്വ​മു​ള്ള​വ​രാ​ണെ​ങ്കി​ലും (മത്ത 24:14; 28:19, 20; പ്രവൃ 5:42; 8:4; റോമ 10:9, 10) യുഅം​ഗ​ലി​സ്റ്റേസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം കാണുന്ന മൂന്നു തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും സന്ദർഭം പരി​ശോ​ധി​ച്ചാൽ ആ പദം പ്രത്യേ​ക​മായ മറ്റൊരു അർഥത്തി​ലും ഉപയോ​ഗി​ക്കാ​മെന്നു മനസ്സി​ലാ​ക്കാം (പ്രവൃ 21:8; എഫ 4:11, അടിക്കു​റിപ്പ്‌; 2തിമ 4:5, അടിക്കു​റിപ്പ്‌). ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, സന്തോ​ഷ​വാർത്ത മുമ്പ്‌ ഒരിക്ക​ലും പ്രസം​ഗി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ലാത്ത ഒരിടത്ത്‌ പ്രവർത്തനം തുടങ്ങി​വെ​ക്കുന്ന ഒരാ​ളെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​മ്പോൾ ഈ ഗ്രീക്കു​പ​ദത്തെ “മിഷനറി” എന്നും പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താ​നാ​കും. പെന്തി​ക്കോ​സ്‌തി​നു ശേഷം ഫിലി​പ്പോസ്‌ ശമര്യ​ന​ഗ​ര​ത്തിൽ സന്തോ​ഷ​വാർത്ത എത്തിക്കു​ക​യും അത്‌ അറിയി​ക്കു​ന്ന​തി​നു മുൻ​കൈ​യെ​ടു​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌തു. അദ്ദേഹ​ത്തി​നു നല്ല ഫലവും ലഭിച്ചു. ഇനി, ഒരിക്കൽ ഒരു ദൈവ​ദൂ​തന്റെ നിർദേ​ശ​മ​നു​സ​രിച്ച്‌ അദ്ദേഹം എത്യോ​പ്യ​ക്കാ​രൻ ഷണ്ഡനോ​ടു ക്രിസ്‌തു​വി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള സന്തോ​ഷ​വാർത്ത പ്രസം​ഗി​ക്കു​ക​യും ഒടുവിൽ അദ്ദേഹത്തെ സ്‌നാ​ന​പ്പെ​ടു​ത്തു​ക​യും ചെയ്‌തു. തുടർന്ന്‌, അസ്‌തോ​ദി​ലും കൈസര്യ വരെയുള്ള എല്ലാ നഗരങ്ങ​ളി​ലും പ്രസം​ഗി​ക്കാൻ ദൈവാ​ത്മാവ്‌ ഫിലി​പ്പോ​സി​നെ കൊണ്ടു​പോ​യെ​ന്നും വിവരണം പറയുന്നു. (പ്രവൃ 8:5, 12, 14, 26-40) ഏതാണ്ട്‌ 20 വർഷം കഴിഞ്ഞ്‌, പ്രവൃ 21:8-ൽ രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന സംഭവങ്ങൾ നടക്കു​മ്പോ​ഴും ഫിലി​പ്പോ​സി​നെ ‘സുവി​ശേ​ഷകൻ’ എന്നുത​ന്നെ​യാ​ണു വിളി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.

പ്രവചി​ക്കും: പ്രോ​ഫെ​റ്റി​യോ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ അക്ഷരാർഥം “നിസ്സ​ങ്കോ​ചം കാര്യങ്ങൾ പറയുക” എന്നാണ്‌. ദൈവി​ക​മായ ഒരു ഉറവിൽനി​ന്നുള്ള സന്ദേശങ്ങൾ ആളുകളെ അറിയി​ക്കുക എന്ന അർഥത്തി​ലാ​ണു തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ അത്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. പലപ്പോ​ഴും ഈ പദത്തിനു ഭാവി മുൻകൂ​ട്ടി​പ്പ​റ​യുക എന്നൊരു അർഥം വന്നേക്കാ​മെ​ങ്കി​ലും അതിന്റെ അടിസ്ഥാ​നാർഥം അതല്ല. ദൈവ​ത്തിൽനി​ന്നുള്ള വെളി​പാ​ടി​ന്റെ സഹായ​ത്താൽ ഒരു കാര്യം മനസ്സി​ലാ​ക്കി​യെ​ടു​ക്കുക എന്നൊരു അർഥവും അതിനുണ്ട്‌. (മത്ത 26:68; മർ 14:65; ലൂക്ക 22:64 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.) ഈ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ഭാ​ഗത്ത്‌ ദൈവാ​ത്മാ​വി​ന്റെ പ്രചോ​ദ​ന​ത്താൽ ചിലർ പ്രവചി​ച്ച​താ​യി പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നു. യഹോവ അതുവരെ ചെയ്‌ത​തും തുടർന്ന്‌ ചെയ്യാ​നി​രി​ക്കു​ന്ന​തും ആയ ‘മഹാകാ​ര്യ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റിച്ച്‌’ മറ്റുള്ള​വരെ അറിയി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌ അവർ അത്യു​ന്ന​തന്റെ വക്താക്ക​ളാ​യി സേവി​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. (പ്രവൃ 2:11) “പ്രവചി​ക്കുക” എന്നതിന്റെ എബ്രാ​യ​പ​ദ​ത്തി​നും സമാന​മാ​യൊ​രു അർഥമാ​ണു​ള്ളത്‌. ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, പുറ 7:1-ൽ അഹരോ​നെ മോശ​യു​ടെ ‘പ്രവാ​ചകൻ’ എന്നു വിളി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ അദ്ദേഹം മോശ​യു​ടെ വക്താവാ​യി​ത്തീർന്നു എന്ന അർഥത്തി​ലാണ്‌, അല്ലാതെ അഹരോൻ ഭാവി​സം​ഭ​വങ്ങൾ മുൻകൂ​ട്ടി​പ്പ​റഞ്ഞു എന്ന അർഥത്തി​ലല്ല.

അവിവാ​ഹി​ത​രായ . . . പെൺമക്കൾ: അക്ഷ. “പെൺമക്കൾ; കന്യക​മാർ.” ബൈബി​ളിൽ മിക്ക​പ്പോ​ഴും “കന്യക” എന്നു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന പാർഥെ​നൊസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ അർഥം “ഒരിക്ക​ലും ലൈം​ഗി​ക​ബ​ന്ധ​ത്തിൽ ഏർപ്പെ​ട്ടി​ട്ടി​ല്ലാത്ത ആൾ” എന്നാണ്‌. വിവാഹം കഴിക്കാത്ത പുരു​ഷ​ന്മാ​രെ​യും സ്‌ത്രീ​ക​ളെ​യും കുറി​ക്കാൻ ഈ പദത്തി​നാ​കും. (മത്ത 25:1-12; ലൂക്ക 1:27; 1കൊ 7:25, 36-38) ഇവിടെ ഈ ഗ്രീക്കു​പദം സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നതു ഫിലി​പ്പോ​സി​ന്റെ നാലു പെൺമ​ക്ക​ളും വിവാഹം കഴിച്ചി​ട്ടി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു എന്നാണ്‌.

പ്രവചി​ക്കു​ന്ന​വ​രാ​യി​രു​ന്നു: പുരു​ഷ​ന്മാ​രും സ്‌ത്രീ​ക​ളും പ്രവചി​ക്കു​മെന്നു പ്രവാ​ച​ക​നായ യോവേൽ മുൻകൂ​ട്ടി​പ്പ​റ​ഞ്ഞി​രു​ന്നു. (യോവ 2:28, 29) “പ്രവചി​ക്കുക” എന്നതിന്റെ മൂലഭാ​ഷാ​പ​ദ​ങ്ങ​ളു​ടെ അടിസ്ഥാ​നാർഥം ദൈവി​ക​മായ ഒരു ഉറവിൽനി​ന്നുള്ള സന്ദേശങ്ങൾ ആളുകളെ അറിയി​ക്കുക എന്നാണ്‌. എപ്പോ​ഴും അതിന്‌, ഭാവി മുൻകൂ​ട്ടി​പ്പ​റ​യുക എന്നൊരു അർഥം വരണ​മെ​ന്നില്ല. (പ്രവൃ 2:17-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) ദൈവ​വ​ച​ന​ത്തിൽ രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന പ്രവച​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ നിവൃ​ത്തി​യെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ക്രിസ്‌തീ​യ​സ​ഭ​യി​ലെ എല്ലാവ​രും സംസാ​രി​ച്ചി​രി​ക്കാ​മെ​ങ്കി​ലും 1കൊ 12:4, 10-ൽ പറഞ്ഞി​രി​ക്കുന്ന ‘പ്രവചി​ക്കാ​നുള്ള’ കഴിവ്‌, പുതു​താ​യി രൂപം​കൊണ്ട ക്രിസ്‌തീ​യ​സ​ഭ​യി​ലെ ചിലർക്കു മാത്രം പരിശു​ദ്ധാ​ത്മാവ്‌ അത്ഭുത​ക​ര​മാ​യി നൽകിയ കഴിവു​ക​ളിൽ ഒന്നായി​രു​ന്നു. ഈ അത്ഭുത​ക​ര​മായ കഴിവ്‌ ലഭിച്ച അഗബൊ​സി​നെ​പ്പോ​ലുള്ള ചിലർക്കു ഭാവി മുൻകൂ​ട്ടി​പ്പ​റ​യാൻ കഴിഞ്ഞി​രു​ന്നു. (പ്രവൃ 11:27, 28) യഹോവ ഈ പ്രത്യേ​ക​ക​ഴിവ്‌ നൽകിയ ക്രിസ്‌തീ​യ​സ്‌ത്രീ​കൾ സഭയിലെ പുരു​ഷ​ന്മാ​രു​ടെ ശിരസ്ഥാ​ന​ത്തി​നു കീഴ്‌പെ​ട്ടി​രു​ന്നു​കൊണ്ട്‌ യഹോ​വ​യോട്‌ ആഴമായ ആദരവ്‌ കാണി​ച്ചി​രു​ന്നു എന്നതിനു സംശയ​മില്ല.—1കൊ 11:3-5.

മനസ്സു മാറ്റാൻ നോക്കുക: അഥവാ “ഹൃദയം ദുർബ​ല​മാ​ക്കാൻ ശ്രമി​ക്കുക.” ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കുന്ന ഗ്രീക്കു​ക്രി​യ​യു​ടെ അക്ഷരാർഥം “തകർക്കുക; കഷണങ്ങ​ളാ​ക്കുക” എന്നൊ​ക്കെ​യാണ്‌. “ഹൃദയം” എന്നതിന്റെ ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തോ​ടൊ​പ്പം ആലങ്കാ​രി​ക​മാ​യി​ട്ടാണ്‌ അത്‌ ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.

യഹോ​വ​യു​ടെ ഇഷ്ടം: “ഇഷ്ടം” എന്നതിന്റെ ഗ്രീക്കു​പദം (തെലീമ) ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ മിക്ക​പ്പോ​ഴും ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നതു ദൈവ​ത്തി​ന്റെ ഇഷ്ടവു​മാ​യി ബന്ധപ്പെ​ടു​ത്തി​യാണ്‌. (മത്ത 7:21; 12:50; മർ 3:35; റോമ 12:2; 1കൊ 1:1; എബ്ര 10:36; 1പത്ര 2:15; 4:2; 1യോഹ 2:17) ദൈവ​ത്തി​ന്റെ ഇഷ്ടം, ദൈവ​ത്തി​ന്റെ സന്തോഷം എന്നൊക്കെ അർഥമുള്ള എബ്രായ പദപ്ര​യോ​ഗങ്ങൾ പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താ​നാ​ണു പലപ്പോ​ഴും സെപ്‌റ്റു​വ​ജി​ന്റി​ലും തെലീമ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. മൂല എബ്രാ​യ​പാ​ഠ​ത്തിൽ ദൈവ​നാ​മം കാണുന്ന തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളാണ്‌ അവ. [സങ്ക 40:8, 9; (39:9, 10, LXX); 103:21 (102:21, LXX); 143:9-11 (142:9-11, LXX); യശ 44:24, 28; യിര 9:24 (9:23, LXX); മല 1:10] മത്ത 26:42-ൽ രേഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കുന്ന “അങ്ങയുടെ ഇഷ്ടം നടക്കട്ടെ” എന്ന യേശു​വി​ന്റെ വാക്കു​ക​ളിൽ കാണു​ന്ന​തും സമാന​മാ​യൊ​രു ആശയമാണ്‌. അതു പിതാ​വി​നോ​ടുള്ള പ്രാർഥ​ന​യാ​യി​രു​ന്നു​താ​നും.—അനു. സി കാണുക.

യാക്കോബ്‌: ഇതു യേശു​വി​ന്റെ അർധസ​ഹോ​ദ​ര​നായ യാക്കോബാണ്‌. തെളി​വ​നു​സ​രിച്ച്‌ പ്രവൃ 12:17; ഗല 1:19 എന്നീ വാക്യ​ങ്ങ​ളിൽ പറഞ്ഞി​രി​ക്കുന്ന യാക്കോബും, യാക്കോബ്‌ എന്ന ബൈബിൾപു​സ്‌തകം എഴുതിയ വ്യക്തി​യും ഇദ്ദേഹംതന്നെയാണ്‌.​—യാക്ക 1:1.

യാക്കോബ്‌: സർവസാ​ധ്യ​ത​യു​മ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഇതു യേശു​വി​ന്റെ അർധസ​ഹോ​ദ​ര​നായ യാക്കോ​ബാണ്‌. യോ​സേ​ഫി​ലൂ​ടെ മറിയ​യ്‌ക്കു ജനിച്ച നാലു പുത്ര​ന്മാ​രെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയു​ന്നി​ടത്ത്‌ (യാക്കോബ്‌, യോ​സേഫ്‌, ശിമോൻ, യൂദാസ്‌) ആദ്യം കാണു​ന്നതു യാക്കോ​ബി​ന്റെ പേരാണ്‌. അതു​കൊണ്ട്‌ യേശു​വി​ന്റെ നേരെ ഇളയ അനിയൻ ഇദ്ദേഹ​മാ​യി​രു​ന്നി​രി​ക്കാം. (മത്ത 13:55; മർ 6:3; യോഹ 7:5) എ.ഡി. 33-ലെ പെന്തി​ക്കോ​സ്‌തിൽ മറ്റു ദേശങ്ങ​ളിൽനിന്ന്‌ യരുശ​ലേ​മി​ലേക്കു വന്ന ആയിര​ക്ക​ണ​ക്കി​നു ജൂതന്മാർ സന്തോ​ഷ​വാർത്ത കേട്ട്‌ സ്‌നാ​ന​മേ​റ്റ​പ്പോൾ ഒരു ദൃക്‌സാ​ക്ഷി​യാ​യി യാക്കോബ്‌ അവി​ടെ​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. (പ്രവൃ 1:14; 2:1, 41) ഇനി, ‘ഈ കാര്യങ്ങൾ യാക്കോ​ബി​നെ അറിയി​ക്കുക’ എന്നാണു പത്രോസ്‌ ശിഷ്യ​ന്മാ​രോ​ടു പറഞ്ഞത്‌. യരുശ​ലേം​സ​ഭ​യിൽ നേതൃ​ത്വ​മെ​ടു​ത്തി​രു​ന്നതു യാക്കോ​ബാ​യി​രു​ന്നെന്ന്‌ ഇതു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. പ്രവൃ 15:13; 21:18; 1കൊ 15:7; ഗല 1:19 (ഇവിടെ അദ്ദേഹത്തെ ‘കർത്താ​വി​ന്റെ സഹോ​ദരൻ’ എന്നു വിളി​ച്ചി​ട്ടുണ്ട്‌.); 2:9, 12 എന്നീ വാക്യ​ങ്ങ​ളിൽ പറഞ്ഞി​രി​ക്കുന്ന യാക്കോ​ബും, യാക്കോബ്‌ എന്ന പേരി​ലുള്ള ബൈബിൾപു​സ്‌തകം എഴുതിയ വ്യക്തി​യും ഇദ്ദേഹം​ത​ന്നെ​യാ​യി​രി​ക്കാം.—യാക്ക 1:1; യൂദ 1.

യാക്കോബ്‌: സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ യേശു​വി​ന്റെ അർധസ​ഹോ​ദ​ര​നായ യാക്കോബ്‌. പ്രവൃ 12:17-ൽ പറഞ്ഞി​രി​ക്കുന്ന യാക്കോ​ബും ഇതുത​ന്നെ​യാ​യി​രി​ക്കാം. (മത്ത 13:55; പ്രവൃ 12:17 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.) പരി​ച്ഛേദന സംബന്ധിച്ച വിഷയം “യരുശ​ലേ​മിൽ അപ്പോ​സ്‌ത​ല​ന്മാ​രു​ടെ​യും മൂപ്പന്മാ​രു​ടെ​യും” മുമ്പാകെ വന്നപ്പോൾ ആ ചർച്ചയ്‌ക്കു നേതൃ​ത്വം വഹിച്ചതു യാക്കോ​ബാ​ണെന്നു തോന്നു​ന്നു. (പ്രവൃ 15:1, 2) ആ സംഭവം മനസ്സിൽവെ​ച്ചാ​യി​രി​ക്കാം പൗലോസ്‌ പിന്നീടു യാക്കോ​ബി​നെ​യും കേഫ​യെ​യും (പത്രോസ്‌) യോഹ​ന്നാ​നെ​യും യരുശ​ലേം സഭയുടെ ‘തൂണു​ക​ളാ​യി കരുത​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നവർ’ എന്നു വിളി​ച്ചത്‌.—ഗല 2:1-9.

മൂപ്പന്മാർ: അക്ഷ. “പ്രായ​മേ​റിയ പുരു​ഷ​ന്മാർ.” ഇവിടെ പ്രെസ്‌ബൂ​റ്റെ​റൊസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ ആദ്യകാല ക്രിസ്‌തീ​യ​സ​ഭ​യിൽ ഉത്തരവാ​ദി​ത്വ​സ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ളിൽ ഉണ്ടായി​രു​ന്ന​വരെ കുറി​ക്കാ​നാണ്‌. പരി​ച്ഛേദന സംബന്ധിച്ച പ്രശ്‌നം പരിഹ​രി​ക്കാ​നാ​യി പൗലോ​സും ബർന്നബാ​സും സിറി​യ​യി​ലെ അന്ത്യോ​ക്യ​യിൽനി​ന്നുള്ള മറ്റു ചില സഹോ​ദ​ര​ന്മാ​രും ചെന്നത്‌ അപ്പോ​സ്‌ത​ല​ന്മാ​രു​ടെ​യും യരുശ​ലേം സഭയിലെ മൂപ്പന്മാ​രു​ടെ​യും അടു​ത്തേ​ക്കാണ്‌. പുരാതന ഇസ്രാ​യേൽ രാഷ്‌ട്ര​ത്തി​ന്റെ ചുമത​ലകൾ വഹിക്കാൻ ദേശീ​യ​ത​ല​ത്തിൽ മൂപ്പന്മാർ ഉണ്ടായി​രു​ന്ന​തു​പോ​ലെ എ.ഡി. ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടി​ലെ എല്ലാ ക്രിസ്‌തീ​യ​സ​ഭ​കൾക്കും മേൽനോ​ട്ടം വഹിച്ചി​രു​ന്നത്‌ അപ്പോ​സ്‌ത​ല​ന്മാ​രും യരുശ​ലേം​സ​ഭ​യി​ലെ മൂപ്പന്മാ​രും ചേർന്ന ഒരു ഭരണസം​ഘ​മാ​ണെന്ന്‌ ഇതു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. ആദ്യം ഭരണസം​ഘ​മാ​യി സേവി​ച്ചത്‌ 12 അപ്പോ​സ്‌ത​ല​ന്മാ​രാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും ഈ സമയമാ​യ​പ്പോ​ഴേ​ക്കും ആ സംഘത്തി​ലു​ള്ള​വ​രു​ടെ എണ്ണം വർധി​ച്ചി​രു​ന്നു.—പ്രവൃ 1:21, 22, 26; മത്ത 16:21; പ്രവൃ 11:30 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

യരുശ​ലേ​മി​ലെ അപ്പോ​സ്‌ത​ല​ന്മാ​രും മൂപ്പന്മാ​രും: പ്രവൃ 15:2-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പിൽ പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ, പുരാതന ഇസ്രാ​യേൽ രാഷ്ട്ര​ത്തി​ലെ ഉത്തരവാ​ദി​ത്വ​സ്ഥാ​നങ്ങൾ വഹിക്കാൻ ദേശീ​യ​ത​ല​ത്തിൽ സേവി​ച്ചി​രുന്ന ചില മൂപ്പന്മാർ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. സമാന​മാ​യി ഈ വാക്യ​ത്തിൽ പറഞ്ഞി​രി​ക്കുന്ന അപ്പോ​സ്‌ത​ല​ന്മാ​രും യരുശ​ലേ​മി​ലെ മൂപ്പന്മാ​രും ചേർന്ന ഒരു ഭരണസം​ഘ​മാണ്‌ എ.ഡി. ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടി​ലെ എല്ലാ ക്രിസ്‌തീ​യ​സ​ഭ​കൾക്കും മേൽനോ​ട്ടം വഹിച്ചി​രു​ന്നത്‌. പരി​ച്ഛേദന സംബന്ധിച്ച പ്രശ്‌നം കൈകാ​ര്യം ചെയ്‌ത​ശേഷം അപ്പോ​സ്‌ത​ല​ന്മാ​രു​ടെ​യും മൂപ്പന്മാ​രു​ടെ​യും ഈ സംഘം തങ്ങളുടെ തീരു​മാ​നം സഭകളെ അറിയി​ച്ചു. സഭകൾ അത്‌ ആധികാ​രി​ക​മായ തീരു​മാ​ന​മാ​യി അംഗീ​ക​രി​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌തു.

യാക്കോബ്‌: സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഇതു യേശു​വി​ന്റെ അർധസ​ഹോ​ദ​ര​നാണ്‌. പ്രവൃ 12:17; 15:13 എന്നിവി​ട​ങ്ങ​ളിൽ പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്ന​തും ഈ യാക്കോ​ബി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചാ​യി​രി​ക്കാം.—മത്ത 13:55; പ്രവൃ 12:17; 15:13 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

മൂപ്പന്മാ​രെ​ല്ലാം: പ്രവൃ 15:2; 16:4 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക. എ.ഡി. 56-ൽ നടന്ന ഈ യോഗ​ത്തിൽ അപ്പോ​സ്‌ത​ല​ന്മാർ ആരും പങ്കെടു​ത്ത​താ​യി സൂചന​യില്ല. അതിന്റെ കാരണ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ബൈബിൾ ഒന്നും പറയു​ന്നി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും യരുശ​ലേ​മി​ന്റെ നാശത്തി​നു മുമ്പുള്ള ആ സമയ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ചരി​ത്ര​കാ​ര​നായ യൂസേ​ബി​യസ്‌ (ഏതാണ്ട്‌ എ.ഡി. 260-ൽ ജനിച്ചു.) ഇങ്ങനെ പറയു​ന്നുണ്ട്‌: “ബാക്കി​യു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന അപ്പോ​സ്‌ത​ല​ന്മാർക്കു നിരന്ത​ര​മായ വധഭീ​ഷ​ണി​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ അവർക്ക്‌ യഹൂദ്യ വിട്ട്‌ പോ​കേ​ണ്ടി​വന്നു. പക്ഷേ രാജ്യ​സ​ന്ദേശം ആളുകളെ അറിയി​ക്കാൻ അവർ ക്രിസ്‌തു​വി​ന്റെ ശക്തിയാൽ എല്ലാ ദേശങ്ങ​ളി​ലും എത്തി.” (യൂസേ​ബി​യസ്‌, പുസ്‌തകം III, V, v. 2) യൂസേ​ബി​യസ്‌ പറഞ്ഞ ഈ വാക്കുകൾ ദൈവ​പ്ര​ചോ​ദി​ത​മായ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ കാണു​ന്നി​ല്ലെ​ങ്കി​ലും ഇതു ബൈബി​ളു​മാ​യി യോജി​പ്പി​ലാണ്‌. ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, എ.ഡി. 62 ആയപ്പോ​ഴേ​ക്കും പത്രോസ്‌ യരുശ​ലേ​മിൽനിന്ന്‌ വളരെ ദൂരെ, ബാബി​ലോ​ണിൽ ആയിരു​ന്നെ​ന്നാ​ണു ബൈബിൾ പറയു​ന്നത്‌. (1പത്ര 5:13) എന്നാൽ ഈ വാക്യ​ത്തിൽ പറഞ്ഞി​രി​ക്കുന്ന യോഗം നടക്കു​മ്പോൾ യേശു​വി​ന്റെ സഹോ​ദ​ര​നായ യാക്കോബ്‌ യരുശ​ലേ​മിൽത്ത​ന്നെ​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. പൗലോ​സും ‘മൂപ്പന്മാ​രെ​ല്ലാ​വ​രും’ കൂടിവന്ന ഈ യോഗ​ത്തിൽ അധ്യക്ഷത വഹിച്ചത്‌ അദ്ദേഹ​മാ​യി​രു​ന്നി​രി​ക്കാം.

ആയിര​ക്ക​ണ​ക്കിന്‌: അക്ഷ. “പതിനാ​യി​ര​ക്ക​ണ​ക്കിന്‌.” ഇവിടെ കാണുന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ അക്ഷരാർഥം “പതിനാ​യി​ര​ത്തി​ന്റെ കൂട്ടം” എന്നാ​ണെ​ങ്കി​ലും ക്ലിപ്‌ത​മ​ല്ലാത്ത, വലി​യൊ​രു സംഖ്യയെ കുറി​ക്കാ​നും ആ പദത്തി​നാ​കും.

ഉപേക്ഷി​ക്കാൻ: അഥവാ “വിശ്വാ​സ​ത്യാ​ഗം കാണി​ക്കാൻ.” ഇവിടെ കാണുന്ന അപൊ​സ്റ്റാ​സിയ എന്ന ഗ്രീക്ക്‌ നാമപദം വന്നിരി​ക്കു​ന്നത്‌ അഫൈ​സ്റ്റെമി എന്ന ക്രിയാ​പ​ദ​ത്തിൽനി​ന്നാണ്‌. ആ ക്രിയാ​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ അക്ഷരാർഥം “അകന്നു നിൽക്കുക” എന്നാ​ണെ​ങ്കി​ലും സന്ദർഭ​മ​നു​സ​രിച്ച്‌ അതിനെ, “വിട്ടു​പോ​കുക; വിട്ടക​ലുക” എന്നൊക്കെ പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താ​നാ​കും. (പ്രവൃ 19:9; 2തിമ 2:19) അപൊ​സ്റ്റാ​സിയ എന്ന നാമപ​ദ​ത്തി​ന്റെ അർഥം “ഉപേക്ഷി​ച്ചു​പോ​കൽ, ധിക്കാരം” എന്നൊ​ക്കെ​യാണ്‌. ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ ഇവി​ടെ​യും 2തെസ്സ 2:3-ലും മാത്രമേ അതു കാണു​ന്നു​ള്ളൂ. ഗ്രീക്കു​സാ​ഹി​ത്യ​ത്തിൽ ഈ നാമപദം രാഷ്‌ട്രീയ കൂറു​മാ​റ്റത്തെ കുറി​ക്കാ​നാണ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌. ഗലീല​ക്കാ​ര​നായ യൂദാ​സി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറയുന്ന പ്രവൃ 5:37-ൽ അതിന്റെ ക്രിയാ​പദം ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തും ഇതേ അർഥത്തി​ലാ​യി​രി​ക്കാം. അവിടെ യൂദാസ്‌ ‘കുറെ ആളുകളെ വശീക​രിച്ച്‌ (അഫൈ​സ്റ്റെ​മി​യു​ടെ ഒരു രൂപം.) അയാളു​ടെ പക്ഷത്ത്‌ ചേർത്ത​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചാ​ണു’ പറയു​ന്നത്‌. ഉൽ 14:4-ൽ അതേ ക്രിയാ​പദം സെപ്‌റ്റു​വ​ജിന്റ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തും അത്തര​മൊ​രു രാഷ്‌ട്രീ​യ​ക​ലാ​പത്തെ കുറി​ക്കാൻത​ന്നെ​യാണ്‌. ഇനി, യോശ 22:22; 2ദിന 29:19; യിര 2:19 എന്നീ വാക്യ​ങ്ങ​ളിൽ അപൊ​സ്റ്റാ​സിയ എന്ന നാമപദം സെപ്‌റ്റു​വ​ജിന്റ്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ ‘എതിർപ്പ്‌,’ “അവിശ്വ​സ്‌തത” എന്നൊക്കെ അർഥമുള്ള എബ്രായ പദപ്ര​യോ​ഗങ്ങൾ പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്താ​നാണ്‌. ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ മതപര​മായ കൂറു​മാ​റ്റത്തെ കുറി​ക്കാ​നാണ്‌ അപൊ​സ്റ്റാ​സിയ എന്ന നാമപദം പ്രധാ​ന​മാ​യും ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. സത്യാ​രാ​ധ​ന​യും ദൈവ​സേ​വ​ന​വും ഉപേക്ഷി​ക്കു​ന്ന​തും ഒരിക്കൽ അംഗീ​ക​രി​ച്ചി​രുന്ന കാര്യങ്ങൾ തള്ളിപ്പ​റ​യു​ന്ന​തും തത്ത്വങ്ങ​ളും വിശ്വാ​സ​വും പൂർണ​മാ​യി വിട്ടു​ക​ള​യു​ന്ന​തും എല്ലാം അതിൽപ്പെ​ടും.

ശ്വാസം​മു​ട്ടി ചത്തത്‌: അഥവാ “രക്തം ഊറ്റി​ക്ക​ള​യാ​തെ കൊന്നവ.” സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഈ നിയമം, താനേ ചത്ത മൃഗങ്ങ​ളു​ടെ​യും മറ്റൊരു മൃഗം കടിച്ചു​കീ​റി​ക്കൊന്ന മൃഗങ്ങ​ളു​ടെ​യും കാര്യ​ത്തി​ലും ബാധക​മാ​യി​രു​ന്നു. ഈ രണ്ടു സാഹച​ര്യ​ത്തി​ലും മൃഗത്തി​ന്റെ ശരീര​ത്തിൽനിന്ന്‌ രക്തം ശരിയാ​യി വാർന്നു​പോ​കി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു.—പുറ 22:31; ലേവ 17:15; ആവ 14:21.

ലൈം​ഗിക അധാർമി​കത: ഗ്രീക്കു​പ​ദ​മായ പോർണി​യ​യ്‌ക്ക്‌, ബൈബിൾ കുറ്റം വിധി​ക്കുന്ന എല്ലാ തരം ലൈം​ഗി​ക​പ്ര​വൃ​ത്തി​ക​ളെ​യും കുറി​ക്കുന്ന വിശാ​ല​മായ അർഥമാ​ണു​ള്ളത്‌. അതിൽ വ്യഭി​ചാ​രം, വേശ്യാ​വൃ​ത്തി, അവിവാ​ഹി​തർ തമ്മിലുള്ള ലൈം​ഗി​ക​ബന്ധം, സ്വവർഗ​ലൈം​ഗി​ക​ത​യു​മാ​യി ബന്ധപ്പെട്ട പ്രവൃ​ത്തി​കൾ, മൃഗ​വേഴ്‌ച എന്നിവ​യെ​ല്ലാം ഉൾപ്പെ​ടു​ന്നു.—പദാവലി കാണുക.

ശ്വാസം​മു​ട്ടി ചത്തത്‌: പ്രവൃ 15:20-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ലൈംഗിക അധാർമി​കത: പ്രവൃ 15:20-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

സൈന്യാ​ധി​പൻ: ഖിലി​യാർഖോസ്‌ (സഹസ്രാധിപൻ) എന്ന ഗ്രീക്കുപദത്തിന്റെ അക്ഷരാർഥം “ആയിരത്തിന്റെ (അതായത്‌, ആയിരം പടയാ​ളി​ക​ളു​ടെ) അധിപൻ” എന്നാണ്‌. അത്‌ ഒരു റോമൻ സൈന്യാ​ധി​പനെ കുറി​ക്കുന്ന പദപ്ര​യോ​ഗ​മാ​യി​രു​ന്നു. ഒരു റോമൻ ലഗ്യോ​നിൽ അത്തരം ആറു സൈന്യാ​ധി​പ​ന്മാർ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. എന്നാൽ ഒരു റോമൻ ലഗ്യോ​നി​ലെ ആറു സൈനി​ക​ഗ​ണങ്ങൾ ഓരോ​ന്നും സ്വത​ന്ത്ര​മാ​യി പ്രവർത്തി​ക്കു​ന്ന​തി​നു പകരം അവയിൽ ഓരോന്നിന്റെയും സൈന്യാ​ധി​പൻ ഊഴം​വെച്ച്‌ നിശ്ചി​ത​കാ​ല​ത്തേക്ക്‌ ഒരു ലഗ്യോ​നെ മുഴു​വ​നും നിയ​ന്ത്രി​ക്കു​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു രീതി. ഈ കാലയ​ളവ്‌ ആറു സൈന്യാ​ധി​പ​ന്മാർക്കും തുല്യ​മാ​യാ​ണു വീതി​ച്ചി​രു​ന്നത്‌. ഇത്തരം ഒരു സൈന്യാ​ധി​പന്‌, ശതാധി​പ​ന്മാ​രെ നാമനിർദേശം ചെയ്യു​ന്ന​തും നിയമി​ക്കു​ന്ന​തും പോലുള്ള വലിയ അധികാ​ര​ങ്ങ​ളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഇനി ഈ പദം, ഉന്നതപ​ദ​വി​യി​ലുള്ള മറ്റു സൈനി​കോ​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥരെ കുറി​ക്കാ​നും പൊതു​വേ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്നു. യേശു​വി​നെ അറസ്റ്റ്‌ ചെയ്‌തു​കൊ​ണ്ടു​പോയ പടയാ​ളി​ക​ളോ​ടൊ​പ്പം ഒരു റോമൻ സൈന്യാ​ധി​പ​നു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു എന്നാണ്‌ ഇതു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌.

സൈന്യാ​ധി​പൻ: ഖിലി​യാർഖോസ്‌ (സഹസ്രാ​ധി​പൻ) എന്ന ഗ്രീക്കുപദത്തിന്റെ അക്ഷരാർഥം “ആയിരത്തിന്റെ (അതായത്‌, ആയിരം പടയാ​ളി​ക​ളു​ടെ) അധിപൻ” എന്നാണ്‌. അത്‌ ഒരു റോമൻ സൈന്യാ​ധി​പനെ കുറി​ക്കുന്ന പദപ്ര​യോ​ഗ​മാ​യി​രു​ന്നു. (യോഹ 18:12-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) ഏതാണ്ട്‌ എ.ഡി. 56-ൽ യരുശ​ലേ​മി​ലെ കാവൽസേ​നാ​കേ​ന്ദ്ര​ത്തി​ന്റെ അധിപൻ ക്ലൗദ്യൊസ്‌ ലുസി​യാസ്‌ ആയിരു​ന്നു. (പ്രവൃ 23:22, 26) പ്രവൃ​ത്തി​കൾ 21 മുതൽ 24 വരെയുള്ള അധ്യാ​യ​ങ്ങ​ളിൽ വിവരി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ അദ്ദേഹ​മാ​ണു തെരു​വി​ലെ ജനക്കൂ​ട്ട​ത്തിൽനി​ന്നും സൻഹെ​ദ്രി​നി​ലു​ണ്ടായ ലഹളയിൽനി​ന്നും പൗലോ​സി​നെ സംരക്ഷി​ച്ചത്‌. ഇനി, പൗലോ​സി​നെ കൈസ​ര്യ​യി​ലേക്കു രഹസ്യ​മാ​യി കൊണ്ടു​പോ​യ​പ്പോൾ വസ്‌തു​തകൾ വിശദീ​ക​രി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌ ഗവർണ​റായ ഫേലി​ക്‌സി​നു കത്ത്‌ അയച്ചതും അദ്ദേഹ​മാ​യി​രു​ന്നു.

സൈനി​കോ​ദ്യോ​ഗസ്ഥർ: അഥവാ “ശതാധി​പ​ന്മാർ.” റോമൻ സൈന്യ​ത്തി​ലെ ഏകദേശം 100 പടയാ​ളി​ക​ളു​ടെ മേധാ​വി​യാ​യി​രു​ന്നു ശതാധി​പൻ.

പടയാ​ളി​ക​ളു​ടെ താമസ​സ്ഥലം: അതായത്‌ യരുശ​ലേ​മി​ലെ അന്റോ​ണിയ ഗോപു​ര​ത്തിൽ, അഥവാ കോട്ട​യിൽ, സ്ഥിതി ചെയ്‌തി​രുന്ന റോമൻ സൈനി​ക​കേ​ന്ദ്രം. ദേവാ​ല​യ​മു​റ്റ​ത്തി​ന്റെ വടക്കു​പ​ടി​ഞ്ഞാ​റേ മൂലയി​ലാ​യി​രു​ന്നു ഈ കോട്ട​യു​ടെ സ്ഥാനം. അവിടെ നിന്നാൽ ദേവാ​ല​യ​പ​രി​സരം മുഴുവൻ കാണാ​മാ​യി​രു​ന്നു. നെഹമ്യ മുമ്പ്‌ നിർമിച്ച “ദേവാ​ല​യ​ത്തി​ന്റെ കോട്ട​യു​ടെ” (നെഹ 2:8) സ്ഥാനത്താ​യി​രി​ക്കാം ഇതു സ്ഥിതി ചെയ്‌തി​രു​ന്നത്‌. മഹാനായ ഹെരോദ്‌ ധാരാളം പണം മുടക്കി, വിപു​ല​മായ രീതി​യിൽ അതിന്റെ അറ്റകു​റ്റ​പ്പ​ണി​കൾ നടത്തു​ക​യും പ്രതി​രോ​ധ​സം​വി​ധാ​നങ്ങൾ ശക്തി​പ്പെ​ടു​ത്തു​ക​യും ചെയ്‌തു. റോമൻ സൈന്യാ​ധി​പ​നാ​യി​രുന്ന മാർക്ക്‌ ആന്റണി​യു​ടെ ബഹുമാ​നാർഥ​മാ​ണു ഹെരോദ്‌ അതിന്‌ അന്റോ​ണിയ എന്ന പേര്‌ നൽകി​യത്‌. ഹെരോ​ദി​ന്റെ കാലത്തി​നു മുമ്പ്‌ ഈ കോട്ട​യു​ടെ പ്രധാ​നോ​ദ്ദേ​ശ്യം വടക്കു​നി​ന്നുള്ള ആക്രമ​ണ​ങ്ങ​ളിൽനിന്ന്‌ സംരക്ഷ​ണ​മേ​കുക എന്നതാ​യി​രു​ന്നു. എന്നാൽ പിൽക്കാ​ലത്ത്‌ ഇതു പ്രധാ​ന​മാ​യും, ജൂതന്മാ​രെ വരുതി​യിൽ നിറു​ത്താ​നും ദേവാ​ല​യ​പ​രി​സ​രത്ത്‌ ക്രമസ​മാ​ധാ​നം ഉറപ്പു​വ​രു​ത്താ​നും ഉള്ള ഒരു കേന്ദ്ര​മാ​യി മാറി. അന്റോ​ണിയ കോട്ട​യും ദേവാ​ല​യ​പ​രി​സ​ര​വും തമ്മിൽ ബന്ധിപ്പി​ക്കുന്ന ഒരു ഇടനാ​ഴി​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ [ജോസീ​ഫസ്‌, യഹൂദ​പു​രാ​വൃ​ത്തങ്ങൾ XV, (ഇംഗ്ലീഷ്‌) 424 (xi, 7)] ആ കാവൽസേ​നാ​കേ​ന്ദ്ര​ത്തി​ലെ പടയാ​ളി​കൾക്കു ദേവാ​ല​യ​പ​രി​സ​ര​ത്തേക്ക്‌ എളുപ്പം എത്താനാ​കു​മാ​യി​രു​ന്നു. പൗലോ​സി​നെ ജനക്കൂ​ട്ട​ത്തി​ന്റെ കൈയിൽനിന്ന്‌ രക്ഷിക്കാൻ പടയാ​ളി​കൾക്കു സാധി​ച്ചത്‌ അതു​കൊ​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കാം.—പ്രവൃ 21:31, 32; അന്റോ​ണിയ കോട്ട​യു​ടെ സ്ഥാനം അറിയാൻ അനു. ബി11 കാണുക.

എബ്രായ ഭാഷ: ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ ദൈവ​പ്ര​ചോ​ദി​ത​രായ ബൈബി​ളെ​ഴു​ത്തു​കാർ, ജൂതന്മാർ സംസാ​രി​ച്ചി​രുന്ന ഭാഷ​യെ​യും (യോഹ 19:13, 17, 20; പ്രവൃ 21:40; 22:2; വെളി 9:11; 16:16) പുനരു​ത്ഥാ​നം പ്രാപിച്ച്‌, മഹത്ത്വീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെട്ട യേശു തർസൊ​സി​ലെ ശൗലി​നോ​ടു സംസാ​രിച്ച ഭാഷ​യെ​യും (പ്രവൃ 26:14, 15) “എബ്രായ ഭാഷ” എന്നു വിളി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​താ​യി കാണാം. ഇനി, പ്രവൃ 6:1-ൽ ‘എബ്രായ ഭാഷ സംസാ​രി​ക്കുന്ന ജൂതന്മാ​രെ’ ‘ഗ്രീക്കു ഭാഷ സംസാ​രി​ക്കുന്ന ജൂതന്മാ​രിൽനിന്ന്‌’ വേർതി​രി​ച്ചു​കാ​ണി​ച്ചി​ട്ടു​മുണ്ട്‌. ഈ തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​ഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളിൽ കാണുന്ന പദപ്ര​യോ​ഗത്തെ “എബ്രായ ഭാഷ” എന്നല്ല “അരമായ ഭാഷ” എന്നാണു പരിഭാ​ഷ​പ്പെ​ടു​ത്തേ​ണ്ട​തെന്നു ചില പണ്ഡിത​ന്മാർ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നെ​ങ്കി​ലും അതു വാസ്‌ത​വ​ത്തിൽ എബ്രായ ഭാഷ​യെ​ത്ത​ന്നെ​യാ​ണു കുറി​ക്കു​ന്ന​തെന്നു വിശ്വ​സി​ക്കാൻ ന്യായ​മായ കാരണ​ങ്ങ​ളുണ്ട്‌. ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌, യരുശ​ലേം​കാ​രോ​ടു പൗലോസ്‌ “എബ്രായ ഭാഷയിൽ” സംസാ​രി​ച്ച​താ​യി വൈദ്യ​നായ ലൂക്കോസ്‌ പറയുന്ന ഭാഗ​മെ​ടു​ക്കുക. ആ യരുശ​ലേം​കാർ ഉത്സാഹ​ത്തോ​ടെ പഠിച്ചി​രുന്ന മോ​ശൈ​ക​നി​യമം എബ്രായ ഭാഷയി​ലു​ള്ള​താ​യി​രു​ന്നു. ഇനി ചാവു​കടൽ ചുരു​ളു​ക​ളു​ടെ ഭാഗമായ അനേകം ശകലങ്ങ​ളു​ടെ​യും കൈ​യെ​ഴു​ത്തു​പ്ര​തി​ക​ളു​ടെ​യും ഭൂരി​ഭാ​ഗ​വും (ഇതിൽ ബൈബിൾഭാ​ഗ​ങ്ങ​ളും അല്ലാത്ത​വ​യും ഉണ്ട്‌.) എബ്രായ ഭാഷയി​ലാണ്‌. ആളുകൾ പൊതു​വേ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രുന്ന ഒരു ഭാഷയാ​യി​രു​ന്നു എബ്രാ​യ​യെന്ന്‌ ഇതു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. ചാവു​കടൽ ചുരു​ളു​ക​ളിൽ അരമായ ഭാഷയി​ലുള്ള ഏതാനും ചില ശകലങ്ങ​ളു​മുണ്ട്‌. എബ്രായ ഭാഷയ്‌ക്കു പുറമേ അരമായ ഭാഷയും ആളുകൾ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്നെ​ന്നാണ്‌ ഇതു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌. അതു​കൊണ്ട്‌ “എബ്രായ ഭാഷ” എന്നു പറഞ്ഞ​പ്പോൾ ബൈബി​ളെ​ഴു​ത്തു​കാർ ഉദ്ദേശി​ച്ചത്‌ അരമായ ഭാഷ (അഥവാ സിറിയൻ ഭാഷ) ആയിരി​ക്കാൻ തീരെ സാധ്യ​ത​യില്ല. (പ്രവൃ 21:40; 22:2; പ്രവൃ 26:14 താരത​മ്യം ചെയ്യുക.) എബ്രാ​യ​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളി​ലും ‘അരമായ ഭാഷ​യെ​യും’ ‘ജൂതന്മാ​രു​ടെ ഭാഷ​യെ​യും’ രണ്ടായി പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്ന​താ​യി കാണാം. (2രാജ 18:26) 2രാജ 18-ാം അധ്യാ​യ​ത്തി​ലെ ആ ബൈബിൾഭാ​ഗ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ വിവരി​ക്കു​മ്പോൾ ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടി​ലെ ജൂത ചരി​ത്ര​കാ​ര​നായ ജോസീ​ഫ​സും “അരമായ,” “എബ്രായ” ഭാഷകളെ രണ്ടായി​ട്ടാ​ണു പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. (യഹൂദ​പു​രാ​വൃ​ത്തങ്ങൾ (ഇംഗ്ലീഷ്‌), X, 8 [i, 2]) എബ്രാ​യ​യി​ലുള്ള ചില പദങ്ങ​ളോ​ടു സമാന​മായ പദങ്ങൾ അരമാ​യ​യി​ലു​മുണ്ട്‌ എന്നതു ശരിയാണ്‌. കൂടാതെ, സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ അരമാ​യ​യിൽനിന്ന്‌ എബ്രാ​യ​യി​ലേക്കു കടമെ​ടുത്ത ചില പദങ്ങളു​മുണ്ട്‌. പക്ഷേ ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളു​ടെ എഴുത്തു​കാർ “എബ്രായ ഭാഷ” എന്നു പറഞ്ഞത്‌ അരമായ ഭാഷയെ ഉദ്ദേശി​ച്ചാ​ണെന്നു ചിന്തി​ക്കാൻ ഒരു ന്യായ​വു​മില്ല.

എബ്രായ ഭാഷയിൽ: യോഹ 5:2-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.