തിമൊ​ഥെ​യൊസ്‌: ബൈബി​ളിൽ ആദ്യമാ​യി തിമൊ​ഥെ​യൊ​സി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ ഇവി​ടെ​യാണ്‌. “ദൈവത്തെ ആദരി​ക്കു​ന്നവൻ” എന്നാണ്‌ അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ ഗ്രീക്കു​പേ​രി​ന്റെ അർഥം. തിമൊ​ഥെ​യൊസ്‌ ഒരു ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​യാ​യത്‌ എപ്പോ​ഴാ​ണെന്നു കൃത്യ​മാ​യി അറിയില്ല. എന്നാൽ ജൂതപ​ശ്ചാ​ത്ത​ല​ത്തിൽനിന്ന്‌ ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​യാ​യി​ത്തീർന്ന അമ്മ യൂനീ​ക്ക​യും ഒരുപക്ഷേ മുത്തശ്ശി​യും (ലോവീസ്‌) തിമൊ​ഥെ​യൊ​സി​നെ വളരെ ചെറു​പ്പം​മു​തലേ ജൂതന്മാ​രു​ടെ ‘വിശു​ദ്ധ​ലി​ഖി​ത​ങ്ങ​ളായ’ എബ്രാ​യ​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​കൾ പഠിപ്പി​ച്ചി​രു​ന്നു. (2തിമ 1:5; 3:15) പൗലോസ്‌ തന്റെ ഒന്നാമത്തെ മിഷന​റി​യാ​ത്ര​യു​ടെ സമയത്ത്‌ ലുസ്‌ത്ര സന്ദർശി​ച്ച​പ്പോ​ഴാ​യി​രി​ക്കാം യൂനീ​ക്ക​യും ലോവീ​സും ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​ക​ളാ​യത്‌. തിമൊ​ഥെ​യൊ​സി​ന്റെ അപ്പൻ ഒരു ഗ്രീക്കു​കാ​രൻ ആണെന്നു പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ പൂർവി​കർ ഗ്രീസിൽനി​ന്നു​ള്ള​വ​രാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടോ അദ്ദേഹം ജൂതവം​ശ​ത്തിൽപ്പെ​ടാത്ത ഒരാളാ​യ​തു​കൊ​ണ്ടോ ആയിരി​ക്കാം. എന്തായാ​ലും അദ്ദേഹം ഒരു ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​യാ​യി​രു​ന്നി​രി​ക്കാൻ സാധ്യ​ത​യില്ല. പൗലോസ്‌ തന്റെ രണ്ടാം മിഷന​റി​യാ​ത്ര​യ്‌ക്കി​ടെ, ഏതാണ്ട്‌ എ.ഡി. 49-ന്റെ അവസാ​ന​ത്തി​ലോ എ.ഡി. 50-ന്റെ തുടക്ക​ത്തി​ലോ, തിമൊ​ഥെ​യൊ​സി​ന്റെ ജന്മനാ​ടാ​യി​രു​ന്നി​രി​ക്കാൻ സാധ്യ​ത​യുള്ള ലുസ്‌ത്ര​യി​ലേക്കു വീണ്ടും വന്നു. അതി​നോ​ടകം ഒരു ക്രിസ്‌തു​ശി​ഷ്യ​നാ​യി​ത്തീർന്നി​രുന്ന തിമൊ​ഥെ​യൊ​സി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ “ലുസ്‌ത്ര​യി​ലും ഇക്കോ​ന്യ​യി​ലും ഉള്ള സഹോ​ദ​ര​ന്മാർക്കു . . . വളരെ നല്ല അഭി​പ്രാ​യ​മാ​യി​രു​ന്നു.” (പ്രവൃ 16:2) ആ സമയത്ത്‌ തിമൊ​ഥെ​യൊസ്‌ കൗമാ​ര​ത്തി​ന്റെ അവസാ​ന​ത്തി​ലോ 20-കളുടെ തുടക്ക​ത്തി​ലോ ആയിരു​ന്നി​രി​ക്കണം. കാരണം അതിനു 10-ഓ 15-ഓ വർഷത്തി​നു ശേഷം​പോ​ലും പൗലോസ്‌ തിമൊ​ഥെ​യൊ​സി​നോ​ടു പറഞ്ഞത്‌ “ചെറു​പ്പ​മാ​ണെന്ന കാരണ​ത്താൽ ആരും നിന്നെ വില കുറച്ച്‌ കാണാൻ അനുവ​ദി​ക്ക​രുത്‌” എന്നാണ്‌. (1തിമ 4:12, എ.ഡി. 61-നും 64-നും ഇടയ്‌ക്ക്‌ എഴുതി​യ​തെന്നു കരുത​പ്പെ​ടു​ന്നു.) ആ സമയത്തു​പോ​ലും തിമൊ​ഥെ​യൊസ്‌ താരത​മ്യേന ചെറു​പ്പ​മാ​യി​രു​ന്നെന്ന്‌ ഈ വാക്കുകൾ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു.

പരി​ച്ഛേദന ചെയ്യിച്ചു: ഒരു ക്രിസ്‌ത്യാ​നി പരി​ച്ഛേ​ദ​ന​യേൽക്കേണ്ട ആവശ്യ​മി​ല്ലെന്നു പൗലോ​സിന്‌ അറിയാ​മാ​യി​രു​ന്നു. (പ്രവൃ 15:6-29) തിമൊ​ഥെ​യൊ​സി​ന്റെ അപ്പൻ ഒരു അവിശ്വാ​സി​യാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ മകനെ പരി​ച്ഛേദന ചെയ്യി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. പരി​ച്ഛേ​ദ​ന​യേൽക്കാ​തെ തിമൊ​ഥെ​യൊസ്‌ തന്റെകൂ​ടെ പ്രസം​ഗ​പ​ര്യ​ട​ന​ത്തി​നു വന്നാൽ അതു ചില ജൂതന്മാ​രെ അസ്വസ്ഥ​രാ​ക്കി​യേ​ക്കാ​മെ​ന്നും അതു പ്രസം​ഗ​പ്ര​വർത്ത​ന​ത്തിന്‌ ഒരു തടസ്സമാ​യേ​ക്കാ​മെ​ന്നും പൗലോസ്‌ മനസ്സി​ലാ​ക്കി. അതു​കൊ​ണ്ടാ​ണു തിമൊ​ഥെ​യൊ​സി​നോ​ടു വേദനാ​ക​ര​മായ ഈ ശസ്‌ത്ര​ക്രി​യ​യ്‌ക്കു വിധേ​യ​നാ​കാൻ പൗലോസ്‌ ആവശ്യ​പ്പെ​ട്ടത്‌. വാസ്‌ത​വ​ത്തിൽ, “ജൂതന്മാ​രെ നേടാൻവേണ്ടി ജൂതന്മാർക്കു ഞാൻ ജൂത​നെ​പ്പോ​ലെ​യാ​യി” എന്നു പൗലോ​സു​തന്നെ പിൽക്കാ​ലത്ത്‌ കൊരി​ന്തി​ലു​ള്ള​വർക്ക്‌ എഴുതി​യ​തി​നു ചേർച്ച​യിൽ പ്രവർത്തി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു അവർ ഇവിടെ.—1കൊ 9:20.

യരുശ​ലേ​മി​ലെ അപ്പോ​സ്‌ത​ല​ന്മാ​രും മൂപ്പന്മാ​രും: പ്രവൃ 15:2-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പിൽ പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ, പുരാതന ഇസ്രാ​യേൽ രാഷ്ട്ര​ത്തി​ലെ ഉത്തരവാ​ദി​ത്വ​സ്ഥാ​നങ്ങൾ വഹിക്കാൻ ദേശീ​യ​ത​ല​ത്തിൽ സേവി​ച്ചി​രുന്ന ചില മൂപ്പന്മാർ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. സമാന​മാ​യി ഈ വാക്യ​ത്തിൽ പറഞ്ഞി​രി​ക്കുന്ന അപ്പോ​സ്‌ത​ല​ന്മാ​രും യരുശ​ലേ​മി​ലെ മൂപ്പന്മാ​രും ചേർന്ന ഒരു ഭരണസം​ഘ​മാണ്‌ എ.ഡി. ഒന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടി​ലെ എല്ലാ ക്രിസ്‌തീ​യ​സ​ഭ​കൾക്കും മേൽനോ​ട്ടം വഹിച്ചി​രു​ന്നത്‌. പരി​ച്ഛേദന സംബന്ധിച്ച പ്രശ്‌നം കൈകാ​ര്യം ചെയ്‌ത​ശേഷം അപ്പോ​സ്‌ത​ല​ന്മാ​രു​ടെ​യും മൂപ്പന്മാ​രു​ടെ​യും ഈ സംഘം തങ്ങളുടെ തീരു​മാ​നം സഭകളെ അറിയി​ച്ചു. സഭകൾ അത്‌ ആധികാ​രി​ക​മായ തീരു​മാ​ന​മാ​യി അംഗീ​ക​രി​ക്കു​ക​യും ചെയ്‌തു.

ഏഷ്യ സംസ്ഥാനം: പദാവ​ലി​യിൽ “ഏഷ്യ” കാണുക.

യേശു​വി​ന്റെ ആത്മാവ്‌: തന്റെ ‘പിതാ​വിൽനിന്ന്‌ ലഭിച്ച’ പരിശു​ദ്ധാ​ത്മാവ്‌ അഥവാ ചലനാ​ത്മ​ക​ശക്തി യേശു ഉപയോ​ഗി​ച്ച​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചാ​ണു സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ഇവിടെ പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. (പ്രവൃ 2:33) ക്രിസ്‌തീ​യ​സ​ഭ​യു​ടെ തലയായ യേശു അങ്ങനെ ആ ആദ്യകാല ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​ക​ളു​ടെ പ്രസം​ഗ​പ്ര​വർത്ത​നത്തെ നയിക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. അവർ കൂടുതൽ ശ്രദ്ധ കൊടു​ക്കേ​ണ്ടത്‌ എവി​ടെ​യാണ്‌ എന്നു യേശു പരിശു​ദ്ധാ​ത്മാ​വി​ലൂ​ടെ സൂചനകൾ നൽകി. ഏഷ്യ സംസ്ഥാ​ന​ത്തും ബിഥുന്യ സംസ്ഥാ​ന​ത്തും പ്രസം​ഗി​ക്കു​ന്ന​തിൽനിന്ന്‌ പൗലോ​സി​നെ​യും കൂടെ​യു​ള്ള​വ​രെ​യും തടയാൻ യേശു ഇവിടെ ‘പരിശു​ദ്ധാ​ത്മാ​വി​നെ’ ഉപയോ​ഗി​ച്ചെ​ങ്കി​ലും (പ്രവൃ 16:6-10) പിന്നീട്‌ ഈ പ്രദേ​ശ​ങ്ങ​ളിൽ സന്തോ​ഷ​വാർത്ത എത്തുക​തന്നെ ചെയ്‌തു.—പ്രവൃ 18:18-21; 1പത്ര 1:1, 2.

സംസ്ഥാ​ന​ത്തി​ലൂ​ടെ സഞ്ചരിച്ച്‌: അഥവാ “സംസ്ഥാ​ന​ത്തിന്‌ അടുത്തു​കൂ​ടെ സഞ്ചരിച്ച്‌.” പരേർഖൊ​മായ്‌ എന്ന ഗ്രീക്ക്‌ ക്രിയാ​പദം ഇവിടെ സംസ്ഥാ​ന​ത്തി​ലൂ​ടെ സഞ്ചരിച്ച്‌ എന്നാണു പരിഭാഷ ചെയ്‌തി​രി​ക്കു​ന്ന​തെ​ങ്കി​ലും ആ പദത്തിന്‌, മുസ്യ​യിൽ കടക്കാതെ, അതിന്‌ അടുത്തു​കൂ​ടെ പോകു​ന്ന​തി​നെ​യും അർഥമാ​ക്കാ​നാ​കും. എന്നാൽ ത്രോ​വാ​സി​ലെ (ഏഷ്യാ​മൈ​ന​റി​ന്റെ വടക്കു​പ​ടി​ഞ്ഞാറ്‌ ഭാഗത്തുള്ള സ്ഥലം.) തുറമു​ഖം മുസ്യ സംസ്ഥാ​ന​ത്തു​ത​ന്നെ​യാ​യി​രു​ന്നു. അതു​കൊണ്ട്‌ മുസ്യ​യി​ലൂ​ടെ സഞ്ചരി​ക്കാ​തെ അവർക്കു ത്രോ​വാ​സിൽ എത്താൻ പറ്റില്ലാ​യി​രു​ന്നു. അതു​കൊണ്ട്‌ പരേർഖൊ​മായ്‌ എന്ന പദം ഇവിടെ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ അവർ മുസ്യ​യി​ലൂ​ടെ കടന്നു​പോ​യി എന്ന അർഥത്തിൽത്ത​ന്നെ​യാണ്‌. എന്നാൽ അവർ അവിടെ താമസി​ക്കു​ക​യോ അവിടെ വിപു​ല​മായ പ്രസം​ഗ​പ്ര​വർത്തനം നടത്തു​ക​യോ ചെയ്‌തില്ല.

മാസി​ഡോ​ണിയ: പദാവലി കാണുക.

സന്തോഷവാർത്ത അറിയി​ക്കാൻ: പ്രവൃ 5:42-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

ഞങ്ങൾ: പ്രവൃ​ത്തി​ക​ളു​ടെ പുസ്‌ത​ക​ത്തിൽ, പ്രവൃ 16:9 വരെ പ്രഥമ​പു​രുഷ സർവനാ​മം ഉപയോ​ഗിച്ച്‌ മാത്ര​മാ​ണു കാര്യങ്ങൾ വർണി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌. അതായത്‌, എഴുത്തു​കാ​ര​നായ ലൂക്കോസ്‌ മറ്റുള്ളവർ പറഞ്ഞതും ചെയ്‌ത​തും ആയ കാര്യങ്ങൾ മാത്രമേ അതുവരെ എഴുതി​യി​ട്ടു​ള്ളൂ. എന്നാൽ പ്രവൃ 16:10-ൽ ആ ശൈലിക്ക്‌ ഒരു മാറ്റം വരുന്ന​താ​യി കാണാം. തുടർന്നുള്ള ഭാഗത്ത്‌ ലൂക്കോസ്‌ തന്നെയും​കൂ​ടെ വിവര​ണ​ത്തിൽ ഉൾപ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രി​ക്കു​ന്നു. ഈ പുസ്‌ത​ക​ത്തി​ലെ പിന്നീ​ടുള്ള ചില വിവര​ണ​ങ്ങ​ളി​ലും ലൂക്കോസ്‌ “ഞങ്ങൾ” എന്ന സർവനാ​മം ഉപയോ​ഗി​ക്കു​ന്നുണ്ട്‌. സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ആ സംഭവങ്ങൾ നടക്കു​മ്പോൾ പൗലോ​സി​ന്റെ​യും കൂട്ടാ​ളി​ക​ളു​ടെ​യും കൂടെ ലൂക്കോ​സും ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. (പ്രവൃ 1:1-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പും “പ്രവൃ​ത്തി​കൾ—ആമുഖം” എന്നതും കാണുക.) ഏതാണ്ട്‌ എ.ഡി. 50-ൽ പൗലോസ്‌ ത്രോ​വാ​സിൽനിന്ന്‌ ഫിലി​പ്പി​യി​ലേക്കു പോയ​പ്പോ​ഴാ​ണു ലൂക്കോസ്‌ ആദ്യമാ​യി പൗലോ​സി​നെ അനുഗ​മി​ക്കു​ന്നത്‌. എന്നാൽ പൗലോസ്‌ ഫിലിപ്പി വിട്ട​പ്പോൾ ലൂക്കോസ്‌ കൂടെ​യി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു.—പ്രവൃ 16:10-17, 40; പ്രവൃ 20:5; 27:1 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

ഫിലിപ്പി: ഈ നഗരം ആദ്യം അറിയ​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നതു ക്രീനി​ഡെസ്‌ എന്നാണ്‌. ഏതാണ്ട്‌ ബി.സി. നാലാം നൂറ്റാ​ണ്ടി​ന്റെ പകുതി​യോ​ടെ മാസി​ഡോ​ണി​ലെ ഫിലിപ്പ്‌ രണ്ടാമൻ (മഹാനായ അലക്‌സാ​ണ്ട​റി​ന്റെ പിതാവ്‌.) ത്രേസു​കാ​രു​ടെ കൈയിൽനിന്ന്‌ ഈ നഗരം പിടി​ച്ച​ടക്കി അതിനു തന്റെ പേര്‌ നൽകു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ധാരാളം സ്വർണ​ഖ​നി​ക​ളുള്ള ഒരു പ്രദേ​ശ​മാ​യി​രു​ന്നു അത്‌. ഫിലി​പ്പി​ന്റെ പേരി​ലുള്ള സ്വർണ​നാ​ണ​യങ്ങൾ അവിടെ പ്രചാ​ര​ത്തി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഏതാണ്ട്‌ ബി.സി. 168-ൽ റോമൻ കോൺസ​ലായ ലൂസി​യസ്‌ ഏമിലി​യസ്‌ പൗലുസ്‌, അവസാ​നത്തെ മാസി​ഡോ​ണി​യൻ രാജാ​വായ പേർസി​യ​സി​നെ തോൽപ്പിച്ച്‌ ഫിലി​പ്പി​യും ചുറ്റു​മുള്ള പ്രദേ​ശ​ങ്ങ​ളും കൈവ​ശ​പ്പെ​ടു​ത്തി. പിന്നീട്‌ ബി.സി. 146-ൽ മാസി​ഡോ​ണി​യയെ മുഴു​വ​നും ഒരൊറ്റ റോമൻ സംസ്ഥാ​ന​മാ​യി പ്രഖ്യാ​പി​ച്ചു. ബി.സി. 42-ൽ ഒക്ടേവി​യ​നും (ഒക്ടേവി​യസ്‌) മാർക്ക്‌ ആന്റണി​യും ചേർന്ന്‌ ജൂലി​യസ്‌ സീസറി​ന്റെ ഘാതക​രായ ബ്രൂട്ട​സി​ന്റെ​യും ഗായസ്‌ കാഷി​യസ്സ്‌ ലോം​ഗി​ന​സി​ന്റെ​യും സൈന്യ​ത്തെ തോൽപ്പി​ച്ചത്‌ ഫിലിപ്പി സമതല​ത്തിൽവെ​ച്ചാ​യി​രു​ന്നു. ഈ മഹാവി​ജ​യ​ത്തി​ന്റെ സ്‌മാ​ര​ക​മാ​യി ഒക്ടേവി​യൻ ഫിലി​പ്പി​യെ പിന്നീട്‌ ഒരു റോമൻ കോള​നി​യാ​ക്കി. കുറച്ച്‌ വർഷങ്ങൾക്കു ശേഷം റോമൻ ഭരണസ​മി​തി ഒക്ടേവി​യനെ അഗസ്റ്റസ്‌ എന്ന പേരിൽ സീസറാ​യി വാഴി​ച്ച​പ്പോൾ അദ്ദേഹം ഈ നഗരത്തി​നു കൊ​ളോ​ണി​യാ ഔഗു​സ്‌താ യൂലിയ ഫിലി​പ്പെൻസിസ്‌ എന്ന പേര്‌ നൽകി.

നദി: ഇതു ഫിലി​പ്പി​ക്കു പടിഞ്ഞാ​റാ​യി സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന ഗാൻ​ഗൈ​റ്റ്‌സ്‌ നദിയാ​ണെന്നു പല പണ്ഡിത​ന്മാ​രും അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു. നഗരത്തിൽനിന്ന്‌ അവി​ടേക്കു 2.4 കി.മീ. അഥവാ ഒരു ശബത്തു​ദി​വ​സത്തെ വഴിദൂ​ര​ത്തി​ലേറെ വരുമാ​യി​രു​ന്നു. ഫിലിപ്പി ഒരു സൈനി​ക​കോ​ള​നി​യാ​യി​രു​ന്ന​തി​നാൽ നഗരത്തി​നു​ള്ളിൽവെച്ച്‌ ആരാധന നടത്താൻ ജൂതന്മാർക്കു വിലക്കു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​രി​ക്കാ​മെ​ന്നും അതു​കൊ​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കാം ആരാധ​ന​യ്‌ക്കാ​യി കൂടി​വ​രാൻ അവർക്ക്‌ അത്രയും ദൂരം പോ​കേ​ണ്ടി​വ​ന്ന​തെ​ന്നും ചിലർ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു. എന്നാൽ ഇതു ലുദിയ-അരുവി എന്നു നാട്ടു​കാർ വിളി​ക്കുന്ന, നഗര​ത്തോ​ടു ചേർന്നുള്ള ക്രീനി​ഡെസ്‌ എന്ന ചെറി​യൊ​രു അരുവി​യാ​ണെന്നു മറ്റു ചിലർ അഭി​പ്രാ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു. പക്ഷേ റോമാ​ക്കാ​രു​ടെ ശവകു​ടീ​രങ്ങൾ അവി​ടെ​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടും അതു പൊതു​ജ​ന​ശ്രദ്ധ ആകർഷി​ക്കുന്ന സ്ഥലമാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടും പ്രാർഥ​ന​യ്‌ക്കു കൂടി​വ​രാൻ പറ്റിയ ഒരിട​മ​ല്ലാ​യി​രു​ന്നെന്നു ചിലർ കരുതു​ന്നു. ഇനി, ഇതു നവപൊ​ലി കവാട​ത്തിന്‌ പുറത്തുള്ള, ഇപ്പോൾ വരണ്ടു​കി​ട​ക്കുന്ന ഒരു നീർച്ചാ​ലാ​ണെ​ന്നാ​ണു മറ്റു ചിലരു​ടെ പക്ഷം. പൗലോസ്‌ ഫിലിപ്പി സന്ദർശി​ച്ച​തി​ന്റെ ഓർമ​യ്‌ക്കാ​യി എ.ഡി. നാലാം നൂറ്റാ​ണ്ടി​ലോ അഞ്ചാം നൂറ്റാ​ണ്ടി​ലോ പണിത പല പള്ളിക​ളും ഈ പ്രദേ​ശ​ത്തുണ്ട്‌.

പ്രാർഥ​നാ​സ്ഥലം: ഫിലിപ്പി ഒരു സൈനി​ക​കോ​ള​നി​യാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ നഗരത്തി​നു​ള്ളിൽ ഒരു സിന​ഗോഗ്‌ പണിയാൻ ജൂതന്മാർക്കു വിലക്കു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​രി​ക്കാം. അതല്ലെ​ങ്കിൽ ആ നഗരത്തിൽ പത്തു ജൂതപു​രു​ഷ​ന്മാർപോ​ലും ഉണ്ടായി​രു​ന്നി​രി​ക്കില്ല. ഒരു നഗരത്തിൽ സിന​ഗോഗ്‌ പണിയ​ണ​മെ​ങ്കിൽ അത്രയും പുരു​ഷ​ന്മാ​രെ​ങ്കി​ലും വേണ​മെന്നു ജൂതപാ​ര​മ്പ​ര്യം അനുശാ​സി​ച്ചി​രു​ന്നു.

ലുദിയ എന്ന . . . സ്‌ത്രീ: ബൈബി​ളിൽ ലുദി​യ​യെ​ക്കു​റിച്ച്‌ പ്രവൃ 16:14, 15-നു പുറമേ പ്രവൃ 16:40-ൽ മാത്രമേ കാണു​ന്നു​ള്ളൂ. “ലുദി​യ​ക്കാ​രി സ്‌ത്രീ” എന്ന്‌ അർഥമുള്ള ഒരു വിളി​പ്പേ​രാ​യി​രു​ന്നു ലുദിയ എന്നു ചിലർ പറയുന്നു. എന്നാൽ അത്‌ ആളുകൾക്കു പൊതു​വേ ഇട്ടിരുന്ന ഒരു പേരാ​യി​രു​ന്നെന്നു ലിഖി​ത​രേ​ഖകൾ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നുണ്ട്‌. ഏതാണ്ട്‌ എ.ഡി. 50-ൽ ഫിലി​പ്പി​യിൽവെ​ച്ചാ​ണു ലുദി​യ​യും വീട്ടു​കാ​രും ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​ക​ളാ​കു​ന്നത്‌. പൗലോ​സി​ന്റെ പ്രസം​ഗ​ഫ​ല​മാ​യി യൂറോ​പ്പിൽ ആദ്യം ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​ത്വം സ്വീക​രി​ച്ച​വ​രിൽ ഇവരും ഉൾപ്പെ​ടു​ന്നു. ലുദിയ അവിവാ​ഹി​ത​യോ വിധവ​യോ ആയിരു​ന്നി​രി​ക്കാം. എന്തായാ​ലും ഉദാര​ത​യു​ള്ള​വ​ളാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ ലുദി​യ​യ്‌ക്കു മിഷന​റി​മാ​രായ പൗലോ​സി​ന്റെ​യും ശീലാ​സി​ന്റെ​യും ലൂക്കോ​സി​ന്റെ​യും കൂടെ സമയം ചെലവ​ഴി​ക്കാ​നും അതിന്റെ പ്രയോ​ജനം നേടാ​നും കഴിഞ്ഞു.—പ്രവൃ 16:15.

പർപ്പിൾ നിറത്തി​ലുള്ള തുണികൾ വിൽക്കുന്ന: അഥവാ “പർപ്പിൾച്ചാ​യം വിൽക്കുന്ന.” ലുദിയ, പർപ്പിൾ നിറത്തി​ലുള്ള തുണി​ത്ത​ര​ങ്ങ​ളും വസ്‌ത്ര​ങ്ങ​ളും ചിത്ര​ത്തു​ന്ന​ലുള്ള തുണി​ക​ളും ചായവും ഒക്കെ വിറ്റി​രു​ന്നി​രി​ക്കാം. പടിഞ്ഞാ​റൻ ഏഷ്യാ​മൈ​ന​റി​ലെ ലുദി​യ​പ്ര​ദേ​ശ​ത്തുള്ള തുയ​ഥൈര നഗരമാ​യി​രു​ന്നു ലുദി​യ​യു​ടെ ജന്മസ്ഥലം. പർപ്പിൾ നിറത്തി​ലുള്ള വസ്‌തു​ക്കൾ വിറ്റി​രുന്ന വ്യാപാ​രി​ക​ളു​ടെ ഒരു സംഘം​തന്നെ ആ നഗരത്തി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​താ​യി ഫിലി​പ്പി​യിൽനിന്ന്‌ കണ്ടെടുത്ത ഒരു ആലേഖനം സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. തുണി​കൾക്കു പർപ്പിൾ നിറം പിടി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​തി​നു ഹോമ​റി​ന്റെ കാലം​മു​തലേ (ബി.സി. ഒൻപതോ എട്ടോ നൂറ്റാണ്ട്‌.) പേരു​കേ​ട്ട​വ​രാ​യി​രു​ന്നു ലുദി​യ​യി​ലും സമീപ​പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ലും ഉള്ള ആളുകൾ. ലുദി​യ​യു​ടേതു നല്ല മുതൽമു​ട​ക്കുള്ള വ്യാപാ​ര​മാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടും പൗലോസ്‌, ശീലാസ്‌, തിമൊ​ഥെ​യൊസ്‌, ലൂക്കോസ്‌ എന്നീ നാലു പേരെ താമസി​പ്പി​ക്കാൻമാ​ത്രം വലി​യൊ​രു വീട്‌ ലുദി​യ​യ്‌ക്ക്‌ ഉണ്ടായി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടും അവർ നല്ല നിലയിൽ വ്യാപാ​രം ചെയ്‌തി​രുന്ന ഒരു സമ്പന്നയാ​യി​രു​ന്നെന്ന്‌ അനുമാ​നി​ക്കാം. ലുദി​യ​യു​ടെ ‘വീട്ടു​കാർ’ എന്നു പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നത്‌ ഒരുപക്ഷേ ലുദി​യ​യു​ടെ​കൂ​ടെ താമസി​ച്ചി​രുന്ന ബന്ധുക്കളെ ഉദ്ദേശി​ച്ചോ ലുദി​യ​യു​ടെ അടിമ​ക​ളെ​യും ദാസന്മാ​രെ​യും ഉദ്ദേശി​ച്ചോ ആകാം. (പ്രവൃ 16:15) പൗലോ​സും ശീലാ​സും നഗരം വിട്ട്‌ പോകു​ന്ന​തി​നു മുമ്പ്‌ അതിഥി​പ്രി​യ​യായ ഈ സ്‌ത്രീ​യു​ടെ വീട്ടിൽ ചെന്ന്‌ ചില സഹോ​ദ​ര​ങ്ങളെ കണ്ടതായി തിരു​വെ​ഴു​ത്തു​കൾ പറയുന്നു. ഫിലി​പ്പി​യി​ലെ ആദ്യകാല ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​കൾ ഇവിടെ യോഗ​ങ്ങൾക്കാ​യി കൂടി​വ​രാൻ തുടങ്ങി​യി​രു​ന്നു എന്നാണ്‌ ഇതു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നത്‌.—പ്രവൃ 16:40.

യഹോവ ലുദി​യ​യു​ടെ ഹൃദയം തുറന്നു: ലുദി​യയെ ദൈവഭക്ത എന്നു വിളി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന​തിൽനിന്ന്‌ ലുദിയ ജൂതമ​ത​ത്തി​ലേക്കു പരിവർത്തനം ചെയ്‌ത ഒരാളാ​യി​രു​ന്നെന്ന്‌ അനുമാ​നി​ക്കാം. (പ്രവൃ 13:43) ശബത്തു​ദി​വസം മറ്റു സ്‌ത്രീ​ക​ളോ​ടൊ​പ്പം ലുദി​യ​യും ഫിലിപ്പി നഗരത്തി​നു പുറത്തുള്ള നദിക്ക​രി​കെ ഒരു പ്രാർഥ​നാ​സ്ഥ​ലത്ത്‌ കൂടി​വന്നു. (പ്രവൃ 16:13) ഒരുപക്ഷേ ആ നഗരത്തിൽ ജൂതന്മാ​രു​ടെ എണ്ണം കുറവാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ അവിടെ ഒരു സിന​ഗോ​ഗി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നി​രി​ക്കാം. ലുദി​യ​യു​ടെ ജന്മനാ​ടായ തുയ​ഥൈ​ര​യിൽ ധാരാളം ജൂതന്മാ​രും ജൂതന്മാ​രു​ടെ യോഗ​സ്ഥ​ല​വും ഉണ്ടായി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ ലുദിയ അവി​ടെ​വെ​ച്ചു​തന്നെ യഹോ​വയെ ആരാധി​ച്ചു​തു​ട​ങ്ങി​യി​രി​ക്കാൻ സാധ്യ​ത​യുണ്ട്‌. പൗലോസ്‌ പറഞ്ഞ കാര്യങ്ങൾ ലുദിയ ശ്രദ്ധ​യോ​ടെ കേൾക്കു​ന്നത്‌, ലുദിയ ആരാധി​ച്ചി​രുന്ന ദൈവ​മായ യഹോവ കണ്ടു.—അനു. സി കാണുക.

യഹോ​വ​യോ​ടു വിശ്വസ്‌ത: തൊട്ടു​മു​മ്പത്തെ വാക്യ​ത്തി​ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു പറയു​ന്ന​തു​പോ​ലെ ലുദിയ നേര​ത്തേ​തന്നെ ജൂതമ​ത​ത്തി​ലേക്കു പരിവർത്തനം ചെയ്‌തി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ ലുദി​യ​യു​ടെ മനസ്സി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നതു യഹോ​വ​ത​ന്നെ​യാ​ണെന്നു ന്യായ​മാ​യും നിഗമനം ചെയ്യാം. പൗലോ​സി​ന്റെ പ്രസം​ഗ​ത്തിൽനിന്ന്‌ ലുദിയ യേശു​ക്രി​സ്‌തു​വി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ഇപ്പോൾ കേട്ടതേ ഉള്ളൂ. യേശു​വി​നോ​ടുള്ള വിശ്വ​സ്‌തത തെളി​യി​ക്കാ​നുള്ള അവസര​മൊ​ന്നും ലുദി​യ​യ്‌ക്ക്‌ അതുവരെ ലഭിച്ചി​ട്ടി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. അതു​കൊണ്ട്‌ താൻ ആരാധി​ച്ചു​പോ​രുന്ന ദൈവ​മായ യഹോ​വ​യോ​ടുള്ള വിശ്വ​സ്‌ത​ത​യെ​ക്കു​റി​ച്ചാ​ണു ലുദിയ ഇവിടെ പറഞ്ഞ​തെന്നു ന്യായ​മാ​യും അനുമാ​നി​ക്കാം.—അനു. സി കാണുക.

ഭൂതം . . . ഭാവി​ഫലം പറയാൻ സഹായി​ച്ചു: അക്ഷ. “പുതോ​ന്റെ ആത്മാവ്‌ സഹായി​ച്ചു.” ഐതി​ഹ്യ​മ​നു​സ​രിച്ച്‌ പുതോൻ എന്നതു ഗ്രീസി​ലെ ഡെൽഫി​യി​ലുള്ള ക്ഷേത്ര​ത്തെ​യും അവിടത്തെ പുരോ​ഹി​ത​നെ​യും സംരക്ഷി​ച്ചി​രുന്ന ഒരു പാമ്പിന്റെ അഥവാ മഹാസർപ്പ​ത്തി​ന്റെ പേരാണ്‌. പിൽക്കാ​ലത്ത്‌ പുതോൻ എന്ന ഗ്രീക്കു​പദം, ഭാവി മുൻകൂ​ട്ടി​പ്പ​റ​യുന്ന ആളെയും അയാളി​ലൂ​ടെ സംസാ​രി​ക്കുന്ന ആത്മാവി​നെ​യും കുറി​ക്കാൻ ഉപയോ​ഗി​ച്ചു​തു​ടങ്ങി. ഈ പദം ശബ്ദവി​ഡം​ബ​കനെ (തന്റെ ശബ്ദം പാവയിൽനി​ന്നോ മറ്റോ വരുന്ന​താ​യി തോന്നി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​യാൾ.) കുറി​ക്കാൻ പിൽക്കാ​ലത്ത്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും ഈ വാക്യ​ത്തിൽ, ഭാവി​ഫലം പറയാൻ ഒരു പെൺകു​ട്ടി​യെ സഹായിച്ച ഭൂതത്തെ കുറി​ക്കാ​നാണ്‌ അത്‌ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നത്‌.

ഭാവി​ഫലം പറയാൻ: ഭാവി മുൻകൂ​ട്ടി​പ്പ​റ​യാൻ കഴിവു​ണ്ടെന്നു മന്ത്രവാ​ദി​ക​ളും ജ്യോ​തി​ഷ​ക്കാ​രും ഒക്കെ അവകാ​ശ​പ്പെ​ടു​ന്ന​താ​യി ബൈബിൾവി​വ​ര​ണ​ങ്ങ​ളിൽ കാണു​ന്നുണ്ട്‌. (ലേവ 19:31; ആവ 18:11) ഭൂതങ്ങൾ ഭാവി മുൻകൂ​ട്ടി​പ്പ​റ​യു​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ക്രിസ്‌തീയ ഗ്രീക്കു​തി​രു​വെ​ഴു​ത്തു​ക​ളിൽ പറഞ്ഞി​രി​ക്കു​ന്നതു ഫിലി​പ്പി​യി​ലെ ഈ സംഭവ​ത്തോ​ടു ബന്ധപ്പെട്ട്‌ മാത്ര​മാണ്‌. ഭൂതങ്ങൾ ദൈവ​ത്തെ​യും ദൈവ​ത്തി​ന്റെ ഇഷ്ടം ചെയ്യു​ന്ന​വ​രെ​യും എതിർക്കു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌, ഭാവി​ഫലം പറയുന്ന ഈ ഭൂതത്തെ പുറത്താ​ക്കിയ പൗലോ​സി​നും ശീലാ​സി​നും കടുത്ത ഉപദ്രവം നേരി​ട്ട​തിൽ അതിശ​യി​ക്കാ​നില്ല.—പ്രവൃ 16:12, 17-24.

ചന്തസ്ഥലം: അഥവാ “പൊതു​ച​ത്വ​രം.” ഗ്രീക്കിൽ അഗോറ. പുരാ​ത​ന​കാ​ലത്ത്‌ മധ്യപൂർവ​ദേ​ശ​ത്തെ​യും ഗ്രീക്ക്‌, റോമൻ സ്വാധീ​ന​മു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന പ്രദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ലെ​യും നഗരങ്ങ​ളി​ലും പട്ടണങ്ങ​ളി​ലും, കച്ചവട​കേ​ന്ദ്ര​മാ​യോ പൊതു​ജ​ന​ങ്ങൾക്കു കൂടി​വ​രാ​നുള്ള സ്ഥലമാ​യോ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രുന്ന തുറസ്സായ സ്ഥലങ്ങ​ളെ​യാണ്‌ അതു കുറി​ക്കു​ന്നത്‌. ഫിലി​പ്പി​യി​ലു​ണ്ടായ ഈ സംഭവ​ത്തിൽനിന്ന്‌, ചന്തസ്ഥല​ങ്ങ​ളിൽവെച്ച്‌ ചില നീതി​ന്യാ​യ​കാ​ര്യ​ങ്ങ​ളും കൈകാ​ര്യം ചെയ്‌തി​രു​ന്ന​താ​യി മനസ്സി​ലാ​ക്കാം. ഇഗ്നേഷ്യൻ പാത പോയി​രു​ന്നതു ഫിലിപ്പി നഗരത്തി​നു നടുവി​ലൂ​ടെ​യാ​ണെ​ന്നും ആ പാതയ്‌ക്ക്‌ ഇരുവ​ശ​ങ്ങ​ളി​ലു​മാ​യി സാമാ​ന്യം വലുപ്പ​മുള്ള ഒരു ചന്തസ്ഥല​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നെ​ന്നും ആ പ്രദേ​ശത്തെ പുരാ​വ​സ്‌തു​ഖ​ന​നങ്ങൾ സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു.—മത്ത 23:7; പ്രവൃ 17:17 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.

മജിസ്‌​റ്റ്രേ​ട്ടു​മാർ: സ്‌ട്രാ​റ്റെ​ഗൊസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ ബഹുവ​ച​ന​രൂ​പ​മാണ്‌ ഇവിടെ കാണു​ന്നത്‌. ഈ മജിസ്‌​റ്റ്രേ​ട്ടു​മാർ റോമൻ കോള​നി​യായ ഫിലി​പ്പി​യി​ലെ ഏറ്റവും ഉന്നതപ​ദ​വി​യി​ലുള്ള ഉദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​രാ​യി​രു​ന്നെന്ന്‌ ഇതു സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. ക്രമസ​മാ​ധാ​നം ഉറപ്പാ​ക്കു​ന്ന​തും സാമ്പത്തി​ക​കാ​ര്യ​ങ്ങൾ നോക്കി​ന​ട​ത്തു​ന്ന​തും നിയമ​ലം​ഘ​കരെ വിചാരണ ചെയ്‌ത്‌, വിധി പുറ​പ്പെ​ടു​വി​ക്കു​ന്ന​തും ശിക്ഷ നടപ്പാ​ക്കാൻ ഉത്തരവി​ടു​ന്ന​തും ഒക്കെ ഇവരുടെ ഉത്തരവാ​ദി​ത്വ​ങ്ങ​ളിൽപ്പെ​ടു​മാ​യി​രു​ന്നു.

റോമാ​ക്കാ​രായ നമ്മൾ: ഫിലിപ്പി നഗരം ഒരു റോമൻ കോള​നി​യാ​യി​രു​ന്നു. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ അവിടെ താമസി​ച്ചി​രു​ന്ന​വർക്കു പല ആനുകൂ​ല്യ​ങ്ങ​ളും ലഭിച്ചി​രു​ന്നു. അതിൽ ഭാഗി​ക​മോ രണ്ടാം തരമോ ആയ റോമൻ പൗരത്വം​പോ​ലും ഉൾപ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നി​രി​ക്കാം. അതു​കൊ​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കാം അവിട​ത്തു​കാർക്ക്‌ റോമി​നോട്‌ ഇത്ര​യേറെ മമതയു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നത്‌.—പ്രവൃ 16:12-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.

യഹോ​വ​യു​ടെ വചനം: പ്രവൃ 8:25-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പും അനു. സി-യും കാണുക.

വൈകാ​തെ . . . സ്‌നാ​ന​മേറ്റു: ജയില​ധി​കാ​രി​യും അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ വീട്ടി​ലു​ള്ള​വ​രും (അതായത്‌ കുടും​ബാം​ഗങ്ങൾ.) ജനതക​ളിൽപ്പെ​ട്ട​വ​രാ​യി​രു​ന്ന​തു​കൊണ്ട്‌ തിരു​വെ​ഴു​ത്തി​ലെ അടിസ്ഥാ​ന​സ​ത്യ​ങ്ങ​ളൊ​ന്നും സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ അവർക്ക്‌ അറിയി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. “കർത്താ​വായ യേശു​വിൽ വിശ്വ​സി​ക്കുക” എന്ന്‌ അവരോ​ടു പറഞ്ഞ​ശേഷം പൗലോ​സും ശീലാ​സും “യഹോ​വ​യു​ടെ വചനം” വളരെ വിശദ​മാ​യി​ത്തന്നെ അവരോ​ടു പറഞ്ഞു എന്നതിനു സംശയ​മില്ല. (പ്രവൃ 16:31, 32) ഇത്‌ അവരെ ശരിക്കും സ്വാധീ​നി​ച്ചു. കാരണം ആ രാത്രി​തന്നെ അവർക്കു ‘ദൈവ​ത്തിൽ വിശ്വാ​സം’ വന്നു എന്നാണു പ്രവൃ 16:34 പറയു​ന്നത്‌. അതു​കൊ​ണ്ടു​തന്നെ ഒട്ടും വൈകാ​തെ അവർ സ്‌നാ​ന​മേ​റ്റതു തികച്ചും ഉചിത​മാ​യി​രു​ന്നു. പൗലോ​സും ശീലാ​സും ഫിലിപ്പി വിട്ടെ​ങ്കി​ലും പൗലോ​സി​ന്റെ സഞ്ചാര​കൂ​ട്ടാ​ളി​യാ​യി​രുന്ന ലൂക്കോസ്‌ കൂടെ പോയി​ല്ലെന്നു പ്രവൃ 16:40 സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു. (പ്രവൃ 16:10-ന്റെ പഠനക്കു​റി​പ്പു കാണുക.) ഒരുപക്ഷേ ലൂക്കോ​സി​നു കുറച്ച്‌ കാലം​കൂ​ടെ ഫിലി​പ്പി​യിൽത്തന്നെ തുടരാ​നും പുതു​താ​യി ക്രിസ്‌ത്യാ​നി​ക​ളാ​യ​വർക്കു കൂടുതൽ സഹായം കൊടു​ക്കാ​നും സാധി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടാ​കും.

ഭടന്മാർ: ഇവിടെ കാണുന്ന റാബ്‌ഡൂ​വൊസ്‌ എന്ന ഗ്രീക്കു​പ​ദ​ത്തി​ന്റെ അക്ഷരാർഥം “ദണ്ഡ്‌ വഹിക്കു​ന്നവർ” എന്നാണ്‌. ഒരു റോമൻ മജിസ്‌​റ്റ്രേ​ട്ടിന്‌ അകമ്പടി പോകാ​നും അദ്ദേഹ​ത്തി​ന്റെ നിർദേ​ശങ്ങൾ നടപ്പാ​ക്കാ​നും ഔദ്യോ​ഗി​ക​മാ​യി നിയമി​ക്ക​പ്പെട്ട സേവക​രാ​യി​രു​ന്നു ഇവർ. ഇവരെ കുറി​ക്കാൻ ഉപയോ​ഗി​ച്ചി​രുന്ന റോമൻ പദമാണു ലിക്‌റ്റർ. ഈ റോമൻ ഭടന്മാ​രു​ടെ ഉത്തരവാ​ദി​ത്വം ഏതാണ്ട്‌ ഇന്നത്തെ പോലീസുകാരുടേതുപോലെയായിരുന്നെങ്കിലും അവർ എപ്പോ​ഴും മജിസ്‌​റ്റ്രേ​ട്ടു​മാ​രോ​ടൊ​പ്പം അവരുടെ സേവക​രാ​യി മാത്ര​മാ​ണു പോയി​രു​ന്നത്‌. മജിസ്‌​റ്റ്രേ​ട്ടി​ന്റെ ആജ്ഞകൾ മാത്രം അനുസ​രി​ക്കാൻ ബാധ്യ​സ്ഥ​രാ​യി​രുന്ന ഇവർക്കു പൊതു​ജ​ന​ത്തി​ന്റെ അപേക്ഷകൾ സാധി​ച്ചു​കൊ​ടു​ക്കാ​നുള്ള ഉത്തരവാ​ദി​ത്വ​മി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു.

റോമാ​ക്കാ​രായ ഞങ്ങൾ: അവർ റോമൻ പൗരന്മാ​രാണ്‌ എന്നാണ്‌ ഈ വാക്കുകൾ സൂചി​പ്പി​ച്ചത്‌. പൗലോ​സും സാധ്യ​ത​യ​നു​സ​രിച്ച്‌ ശീലാ​സും റോമൻ പൗരന്മാ​രാ​യി​രു​ന്നു. ഒരു റോമൻ പൗരന്‌ എപ്പോ​ഴും ന്യായ​മായ വിചാരണ ലഭിക്കാൻ അർഹത​യു​ണ്ടെ​ന്നും അയാളു​ടെ കുറ്റം തെളി​യി​ക്ക​പ്പെ​ടാ​തെ അയാളെ ഒരിക്ക​ലും പരസ്യ​മാ​യി ശിക്ഷി​ക്ക​രു​തെ​ന്നും റോമൻ നിയമം വ്യവസ്ഥ ചെയ്‌തി​രു​ന്നു. റോമാ​സാ​മ്രാ​ജ്യ​ത്തിൽ എവി​ടെ​പ്പോ​യാ​ലും ഒരു റോമൻ പൗരനു ചില പ്രത്യേക അവകാ​ശ​ങ്ങ​ളും ആനുകൂ​ല്യ​ങ്ങ​ളും ഒക്കെ ഉണ്ടായി​രു​ന്നു. ആ സാമ്രാ​ജ്യ​ത്തി​ലെ ഓരോ സംസ്ഥാ​ന​ത്തി​ലെ​യും നഗരങ്ങൾക്ക്‌ അവയു​ടേ​തായ നിയമ​ങ്ങ​ളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും ഒരു റോമൻ പൗരൻ എപ്പോ​ഴും റോമൻ നിയമ​ത്തി​ന്റെ കീഴി​ലാ​യി​രു​ന്നു. തനിക്ക്‌ എതിരെ ഒരു ആരോ​പ​ണ​മു​ണ്ടാ​യാൽ, പ്രാ​ദേ​ശി​ക​നി​യ​മ​മ​നു​സ​രി​ച്ചുള്ള വിചാ​ര​ണ​യ്‌ക്കു വിധേ​യ​നാ​ക​ണോ വേണ്ടയോ എന്ന്‌ അയാൾക്കു തീരു​മാ​നി​ക്കാ​മാ​യി​രു​ന്നു. അങ്ങനെ വിചാരണ ചെയ്യ​പ്പെ​ട്ടാൽപ്പോ​ലും അയാൾക്ക്‌ ഒരു റോമൻ കോട​തി​യെ സമീപി​ക്കാ​നുള്ള അവകാ​ശ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. വധശിക്ഷ കിട്ടി​യേ​ക്കാ​വുന്ന കേസു​ക​ളിൽ അയാൾക്കു വേണ​മെ​ങ്കിൽ റോമൻ ചക്രവർത്തി​യു​ടെ മുമ്പാകെ അപ്പീലി​നു പോകാ​നും അനുവാ​ദ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. റോമൻ സാമ്രാ​ജ്യ​ത്തിൽ അങ്ങോ​ള​മി​ങ്ങോ​ളം പ്രസം​ഗ​പ്ര​വർത്തനം നടത്തിയ ആളായി​രു​ന്നു അപ്പോ​സ്‌ത​ല​നായ പൗലോസ്‌. ഒരു റോമൻ പൗരനെന്ന നിലയിൽ തനിക്കുള്ള അവകാ​ശങ്ങൾ പൗലോസ്‌ മൂന്നു സന്ദർഭ​ങ്ങ​ളി​ലെ​ങ്കി​ലും ഉപയോ​ഗ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ​താ​യി രേഖയുണ്ട്‌. അതിൽ ആദ്യ​ത്തേ​താ​ണു ഫിലി​പ്പി​യിൽവെച്ച്‌ നടന്ന ഈ സംഭവം. തന്നെ അടിപ്പി​ച്ച​തി​ലൂ​ടെ ഫിലി​പ്പി​യി​ലെ മജിസ്‌​റ്റ്രേ​ട്ടു​മാർ തന്റെ അവകാ​ശ​ങ്ങ​ളിൽ കൈ കടത്തി​യെന്ന്‌ അവരെ അറിയി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌ ആ സന്ദർഭ​ത്തിൽ പൗലോസ്‌ തന്റെ അവകാശം ഉപയോ​ഗി​ച്ചു.—മറ്റു രണ്ടു സന്ദർഭ​ങ്ങ​ളെ​ക്കു​റിച്ച്‌ അറിയാൻ പ്രവൃ 22:25; 25:11 എന്നിവ​യു​ടെ പഠനക്കു​റി​പ്പു​കൾ കാണുക.