Blessing * wafikile mu Bulaya na mulangwe wa kumona kaji ka kubanda nywene. Kupwa kwa mafuku dikumi a kukupilwakupilwa, ne kususulwa byamalwa kwabo, byamulengeje ende bundumba.

Blessing wadi ufwaninwe kusokola difuku ne difuku maero (euros) 200 ku 300 mwanda wa kufuta ndeni ya maero 40 000 kudi mwana-mukaji wadi umutwejeje pa kaji. * Blessing unena’mba, “Divule nadi nanga ya kunyema, ino nadi ntyina byobabwanya kulonga kyetu kisaka. Nadi mupye mu dikinga.” Mānga yandi i kimfwa’tu kimo mu kintu kya midiyo iná ya bantu bapile mu bupika bwa bulādi bwa ntanda yonso.

Pano ke papite kintu kya myaka 4 000, nkasampe umo witwa bu Yosefa bāmupoteje kudi banababo. Wāmunwa bupika na muntu umo mutumbe wa mu Edipito. Kwishila na Blessing, Yosefa kādipo dibajinji ususulwa na yewa wadi umumunine. Ino paāpelele kulāla na mukaja mfumwandi, bāmusambila bya bubela’mba wadi ukimba kulāla nandi ku bukomo. Bāmwela mu kifungo ne kumukuta nkano.—Ngalwilo 39:1-20; Ñimbo ya Mitōto 105:17, 18.

Yosefa wāmuninwe bupika bwa pa kala; Blessing aye wamuninwe bupika bwa mu myaka katwa ka 21. Inoko bonso batenwe na kilongwa kya tamba kala kya kupotejibwa, busunga bwa kumona bantu bwa bintu, ke pa mwandapo wa kwibalama ino i mwanda wa kumona lupeto.

Divita dyapēlejeje mizo kumona bapika. Mulopwe Thoutmosis III wa Edipito wānenene amba pa kupwa kunekenya divita mu Kenani, wāselele’ko misungi 90 000. Bene Edipito bēbengidije bu bapika ba kukola mabwe, kūbaka matempelo, ne kukola mikola.

 Mu Umbikalo wa Loma, namo mavita ālengeje kwikale bapika bavule, kadi kufwila bapika kwadi kyaba kimo kulengeja mavita. Bimweka’mba mu myaka katwa kabajinji, bapika bādi basenselela ku kipindi kya buvule bwa bekadi bonso ba Loma. Bapika bavule ba Edipito ne ba Loma bādi basusulwa bibi. Kimfwa, bapika ba Loma ba kukola mabwe bādi banenwe kulonga’mo’nka kintu kya myaka 30.

Kitatyi pa kupita, bupika bwādi bwenda bonekela’ko. Tamba mu myaka katwa ka 16 kutūla ku ka 19, kwalongelwe busunga bukatampe mpata mu mānga bwa bapika pa bukata bwa Afrika ne Amerika. Lapolo ya UNESCO inena’mba ‘Kintu kya midiyo 25 ne 30 ya bana-balume, bana-bakaji, ne bana bakwetwe ku bukomo ne kupotolojibwa.’ Bantu tununu tutwa na tutwa bafwile pa kutyibulula Atalantike. Olaudah Equiano, umpika umo wapandile, unena’mba: “Miyoa ya bana-bakaji, ne kubuluma kwa bafwa, byalengeje nzuba mikomo ne mwa kunenena.”

I kya bulanda, bupika ke mwandapo ke mupite. Kukwatañana na Kitango kya Ntanda Yonso Kitala Twaji (International Labour Organization), kukidi bana-balume, bana-bakaji, ne bana kintu kya midiyo 21 bakingila bu bapika bafutwa mfutwa mityetye bakwabo ne mityetye mine ikola. Dyalelo kudi bapika bakola mabwe, bengila twaji twa mfutwa miyayate, bafwatula bidiki, bengila mu mobo a bandumba, ne ku mobo a bantu. Nansha bupika bwa uno muswelo byokebukwatañenepo na bijila, ino bwendanga buvudila’ko.

Kususulwa i kulengeje bapika bavule balwile bwanapabo. Mu myaka katwa kabajinji, Yesu kaile, Spartacus, mukayi umo wa bikoni ne bapika 100 000 basakile kutombokela Loma, ino byakoma. Mu myaka katwa ka 18, bapika ba pa kisanga kya Caribbean, mu Hispaniola, batombokele bamfumwabo. Kuno kususulwa kubikubi kwa bapika na madimi a myonge, kwalengeje divita dya basivile dyaijije myaka 13, dine dyatwele ntanda ya Haiti itambule bwanapabo mu 1804.

Divilu dya bene Isalela kutamba mu Edipito, kwadi bine kwinyongolola kukatampe mu mānga ya bapika. Padi i bantu midiyo isatu—muzo mutuntulu—banyongolwele mu bupika bwa Edipito. Bine bādi bafwaninwe kupebwa bwanapabo. Bible ushintulula mwādi mwikadile būmi bwabo mu Edipito amba bādi “bebengijija mingilo yabo mo baingidile, yonka mikatakata byamwiko’tu.” (Divilu 1:11-14)  Felo umo wātūdile’ko kampanye ka kutala kubutulwa kwa bana mwanda wa kwimika kuvula kwa bene Isalela.—Divilu 1:8-22.

Kunyongololwa kwa bene Isalela ku kasusu kabikabi ka Edipito kwādi kwa pa bula, mwanda Leza mwine wātengele’po kuboko. Leza wāsapwidile Mosesa amba, “Ngyukile misongo ya mityima yabo. Ino ami natūka kwibanyongolola.” (Divilu 3:7, 8) Kufika ne dyalelo, Bayuda konsokonso bafetanga dino difuku dya Pashika mwaka ne mwaka mwanda wa kuvuluka kino kinkumenkume.—Divilu 12:14.

Bible unena’mba, “kudi Yehova Leza wetu kekudipo bukondame.” Kadi witukulupija’mba kalamukangapo. (2 Bilongwa 19:7; Malaki 3:6) Leza wātumine Yesu “kusapula kulekelelwa kwa bamisungi” ne “kunena boba bamweshibwa malwa bende mu bwanapabo.” (Luka 4:18) Lelo kuno kwadi kunyongololwa ku bupika bwa ku ngitu? Mhm. Yesu wātuminwe kunyongolola bantu ku bupika bwa bubi ne lufu. Wānenene mwenda mafuku amba: “Bubine nabo bukemupa bwanapabo.” (Yoano 8:32) Enka ne dyalelo, bubine bwāfundije Yesu bunyongololanga bantu mu miswelo mivule.—Tala kapango “ Kwinyongolola mu Miswelo Palapala ya Bupika.”

Eyo, Leza wākweshe ba Yosefa ne Blessing benyongolole mu miswelo palapala ya bupika. Ubwanya kutana mānga ya kutendelwa ya Yosefa mu mukanda wa mu Bible wa Ngalwilo shapita ya 39 kutūla ku ya 41. Kukimba kwadi kukimba Blessing bwanapabo nako i kwa kuta’ko mutyima.

Aye pa kupangwa mu ntanda imo ya mu Bulaya, Blessing waendele mu Eshipanye. Mwine’mwa wetana’mo na Batumoni ba Yehova ne kushilula kwifunda nabo Bible. Byaadi usumininwe kukwatakanya būmi bwandi, wasokwele kaji ka kitatyi ne kitatyi kadi wakulupija mwana-mukaji waadi wingidila dibajinji amba usa kumufuta bityebitye. Difuku dimo, Blessing bamwita ku telefone kudi mwana-mukaji’wa. Wadi usaka kumulekela ndeni ne kumulomba lusa. Le i bika byalongekele? Nanshi nandi wadi ke mushilule kwifunda Bible na Batumoni ba Yehova! Blessing wamunena’mba, “Bubine bubakunyongolola mu muswelo utulumukwa.”

Yehova Leza wāfītyilwe mpata pa kumona bene Isalela basusulwa mu Edipito; mo monka mwafītyilwa ne pa bukondame bulonga bantu dyalelo. Bine, pa kufundula’ko miswelo yonso ya bupika, bilomba muzo wa muntu ushinte bininge. Ino Leza i mulaye kuno kushinta. “Inoko batwe, mungya mulao wandi, tutengele madiulu mapya ne ntanda mipya mwine mukekalanga boloke.”—2 Petelo 3:13