Mu ye kwa litaba za mwahali

Mu ye kwa litaba za mwahali

Mu Buluke Bukeni ka ku Babalela Pilu ya Mina

Mu Buluke Bukeni ka ku Babalela Pilu ya Mina

Mu Buluke Bukeni ka ku Babalela Pilu ya Mina

“Babalela pilu ya hao ku fita lika kaufela, kakuli ku yona ki fo ku zwa liwelu-welu la bupilo.”—LIPROVERBIA 4:23.

1-3.(a) Hañata batu ba bonisanga cwañi kuli ha ba ngi bukeni bwa muzamao ku ba bwa butokwa? Mu fe mutala. (b) Ki kabakalañi ku nyakisisa butokwa bwa muzamao o kenile ha ku li kwa butokwa?

MWENDI siswaniso ne si bonahala bukale. Mwendi ne si sa zamaeleli hande ni bukabali bwa mwa ndu. Ka mo ne ku inezi kaufela, ku bonahala kuli ne si si na tuso ku muñ’a sona. Siswaniso seo sa isiwa ko ne ku lekiswa libyana za kale, mi teko ya sona ne li K139,055.00 ($29). Kono lilimonyana hasamulaho, ne ku fumanehile kuli ne si kona ku leka mamilioni a ma-Kwacha! Luli, ne ku fumanehile kuli ne li siswaniso se ne si sa ipumanelwi fela. Mu nahane mwa n’a ikutwezi muñ’a sona wa pili, ya n’a keshebisize butokwa bwa sona!

2 Ku ezahalanga nto ye swana kwa bukeni bwa muzamao wa mutu. Batu ba bañata-ñata kacenu ba keshebisa butokwa bwa bukeni bwa muzamao. Ba bañwi ba nga kuli muhupulo wa bukeni ki wa bucembele, o sa swaneli mwa bupilo bwa cwale. Kacwalo, ba latehelwanga ki bukeni ka mabaka a’ sa utwahali. Ba bañwi ba latehelwanga ki bona kabakala nakonyana fela ya ku itabisa ka tobali. Ba bañwi ba itombolanga bona ka ku sepa ku tabelwa ki balikani kamba mutu wa silama si sili.—Liproverbia 13:20.

3 Ba bañwi ba to lemuhanga hasamulaho kuli bukeni bwa bona bwa muzamao ne li bwa butokwa luli. Ku latehelwa ki bona hañata ku tahisanga kozi. Sina ka mo i bulelela Bibele, ze u tahisa muzamao o maswe li kona ku ba sina sifanu, ze “baba sina lungwatanga.” (Liproverbia 5:3, 4) Bakeñisa kuli mizamao mazazi a ki ye masila, mu kona cwañi ku nga ka butokwa ni ku buluka bukeni bwa mina bwa muzamao? Lu ka nyakisisa lika ze talu ze lu kona ku eza.

Mu Babalele Pilu ya Mina

4. Pilu ya swanisezo ki nto mañi, mi ki kabakalañi ha i swanela ku babalelwa?

4 Ku babalela pilu ku tusa hahulu mwa ku buluka bukeni bwa muzamao. Bibele i li: “Babalela pilu ya hao ku fita lika kaufela, kakuli ku yona ki fo ku zwa liwelu-welu la bupilo.” (Liproverbia 4:23) ‘Pilu ya mina’ ye bulelwa fa ki nto mañi? Haki yona pilu ka sibili. Pilu ye bulelwa fa ki ya swanisezo. I yemela butu bwa mina bwa mwahali, ku kopanyeleza cwalo mihupulo, maikuto, ni milelo ya mina. Bibele i li: ‘U na ni ku lata Muñ’a Bupilo Mulimu wa hao, ka pilu ya hao kaufela, ni ka moya wa hao kaufela, ni ka mata a hao kaufela.’ (Deuteronoma 6:5) Jesu n’a bulezi kuli w’o ki ona mulao o mutuna ka ku fitisisa. (Mareka 12:29, 30) Kaniti pilu ya luna ki ya butokwa luli. Y’a lukela ku babalelwa.

5. Pilu i kona ku ba cwañi ya butokwa, ni ye tahisa kozi ka nako ye swana?

5 Kono Bibele hape i li “pilu ya puma ku fita linto kaufela, i sinyehile ku feleleza.” (Jeremia 17:9) Pilu i kona ku ba cwañi ye puma, ye lubeta ku luna? Ka mutala, mota, ki sisebeliso sa butokwa, se si kona mane ku pilisa mutu ha ku zuha butata. Kono haiba muzamaisi a sa sikululi mukoboco wa mota, mota ye swana i kona ku tahisa kozi. Ka ku swana, ha mu sa babaleli pilu ya mina, mu ka zamaiswa ki litakazo za mina kaufela, mi mu ka kena mwa kozi. Linzwi la Mulimu li li: “Ya isepisa ka pilu ya hae, ki litanya, kono ya zamaiswa ki butali u ka piliswa.” (Liproverbia 28:26) Luli, mwa kona ku zamaiswa ki butali ni ku banduka kozi haiba mu etelelwa ki Linzwi la Mulimu, sina mo ne mu ka etelelwa ki mapa mu si ka tama kale musipili.—Samu 119:105.

6, 7. (a) Bukeni ki nto mañi, mi ki kabakalañi ha bu li bwa butokwa kwa batanga ba Jehova? (b) Lu ziba cwañi kuli batu ba ba si ka petahala ba kona ku bonisa bukeni bwa Jehova?

6 Pilu ya luna ha i na ku tahisa fela kuli lu be ni bukeni bwa muzamao. Lu lukela ku i libisa cwalo. Nzila ye ñwi ya ku eza cwalo ki ku nahana butokwa luli bwa bukeni bwa muzamao. Bukeni bo bu cwalo bu kwahule ni sibi. Bukeni ki kalemeno ka butokwa ka ka li kalulo ya butu luli bwa Jehova Mulimu. Litimana ze ñata-ñata mwa Bibele li swalisanisa kalemeno kao ni Jehova. Mane Bibele i li “Ku [Muñ’a] Bupilo ku kene.” (Exoda 28:36) Kono cwale, kalemeno ka ka pahami kao ka ama cwañi luna batu ba ba si ka petahala?

7 Jehova u lu bulelela mwa Linzwi la hae kuli: “Mu be ba ba kenile, kakuli Na ni Ya-Kenile.” (1 Pitrosi 1:16) Ee, lwa kona ku likanyisa bukeni bwa Jehova; lwa kona ku ba ba ba kenile fapil’a hae, ni ku buluka bukeni bwa luna bwa muzamao. Kacwalo, ha lu ambuka likezo ze silafaza, lu bata ku ba ni tohonolo ye pahami, ye tabisa, ya ku bonisa kalemeno ka kande, ka Muambakani-ya-Pahami! (Maefese 5:1) Lu si ke lwa nahana kuli ha lu koni ku eza cwalo, kakuli Jehova ki Mulena ya butali, ya na ni kutwisiso, ya sa bati kuli lu eze lika ze lu sa koni ku eza. (Samu 103:13, 14; Jakobo 3:17) Ki niti kuli ku buluka bukeni bwa kwa moya ni muzamao ku tokwa buikatazo. Kono muapositola Paulusi n’a bonisize kuli ‘bukeni ni niti li ku Kreste.’ (2 Makorinte 11:3, NW) Kaniti, lwa lukela ku lika ka t’ata ku buluka bukeni bwa muzamao kabakala Kreste ni Ndat’ahe. Mane, ba lu bonisize lilato le lituna, le lu sa koni ku lifela. (Joani 3:16; 15:13) Lu swanela ku bonisa buitebuho bwa luna ka ku pila bupilo bo bu kenile. Ha lu nga bukeni bwa luna ka nzila yeo, ha lu na ku bu keshebisa, mi lu ka babalela pilu ya luna.

8. (a) Lu kona ku fepa cwañi pilu ya swanisezo? (b) Makande a luna a kona ku bonisañi ka za luna?

8 Hape lu babalela pilu ya luna ka mo lu ifepela. Lu tokwa ku fepa munahano ni pilu ya luna kamita ka lico ze nde za kwa moya, ni ku isa pilu kamita kwa taba ye nde ya Mubuso wa Mulimu. (Makolose 3:2) Nihaiba mwa makande a luna lu swanela ku bonisa cwalo. Haiba lu zibahala ka makande a nama, a muzamao o maswe, lu bonisa mo i inezi pilu ya luna. (Luka 6:45) Kono haike lu zibahale ka makande a kwa moya, a yahisa. (Maefese 5:3) Kuli lu babalele pilu ya luna, ku na ni likozi ze tuna ze lu tokwa ku ambuka. Ha lu buhisaneñi ze peli ku zona.

Mu Sabe Buhule

9-11. (a) Ki kabakalañi ba ba keshebisa kelezo ye kwa 1 Makorinte 6:18 ha ba kona ku eza bufosi bo butuna ka bunolo? Mu fe mutala. (b) Haiba lwa saba kwa buhule, lu ambukangañi? (c) Jobo munna ya sepahala n’a lu tomezi mutala mañi o munde?

9 Jehova n’a buyelezi muapositola Paulusi ku ñola kelezo ye tusize ba bañata ku babalela pilu ya bona ni ku buluka bukeni bwa muzamao. Paulusi n’a ize: “Mu sabe buhule.” (1 Makorinte 6:18) Mu lemuhe kuli n’a si ka bulela fela kuli “Mu ambuke buhule.” Bakreste ba swanela ku eza nto ye ñwi. Ba swanela ku baleha kwa likezo ze cwalo za buhule, sina mo ba kona ku balehela kwa kozi ye kona ku ba bulaya. Haiba lu keshebisa kelezo yeo, ku kona ku lu bela bunolo ku eza bufosi bo butuna ni ku filikanya Mulimu.

10 Ka mutala: Me u tapisize ni ku apesa kana ka hae ka kashimani, ili ku itukiseza kezahalo ya butokwa. Kashimani ka kupa kuli ka yo bapalela kwande, lubasi lu si ka funduka kale, mi bom’a kona b’a lumela, kono ba ka bulelela kuli: “U si ke wa yo bapalela kwa sileze. Ha u ka isilafaza u ka shapiwa.” Kono nakonyana fela, ba bona kashimani kao ka tula-tula kwatuko luli ni sileze. Ha ka si ka silafala kale. Kono ha ka hupuli temuso ya bom’a kona ya ku sa bapalela kwa sileze, mi ku tuha ku ba ni butata. (Liproverbia 22:15) Mikulwani ni ba bahulu ba bañata ba ba swanela ku ba ni tokomelo ba ezanga mafosisa a swana. Ka nzila ifi?

11 Mwa linako za cwale, batu ha ba ya “ka litakazo ze swabisa,” ku zuhile pisinisi ye tuna ya ku fuzelela buhule. (Maroma 1:26, 27) Maswaniso a mapunu a atile mwa limagazini, libuka, mavidio, ni fa Intaneti. Ba ba iketela ku buha maswaniso a cwalo kaniti ha ba balehi kwa buhule. Ba bu bapalisa, ili ku tula-tulela bukaufi ni bona, ka ku keshebisa temuso ya Bibele. Ku fita ku babalela pilu, ba i silafaza ka maswaniso a kana a’ nga lilimo a sa zwi mwa munahano. (Liproverbia 6:27) Lu itute se siñwi ku Jobo ya n’a sepahala, ya n’a ezize tumelelano ni meto a hae, ya ku sa a talimisa ku ze n’e ka mu kenya mwa muliko. (Jobo 31:1) W’o ki mutala o munde luli wa ku likanyisa!

12. Bakreste ba ba bata ku nyalana ba kona cwañi ku “saba buhule” ha ba li mwa libato?

12 Ku “saba buhule” ku butokwa sihulu mwa libato. Nako yeo i swanela ku ba nako ye tabisa, ya sepo ni tibelelo, kono mikulwani ba bañwi ba i sinyanga ka muzamao o maswe. Ka ku eza cwalo, ba itima mutomo wa linyalo le linde, mo ku na ni ku latana, buiswalo, ni ku utwa Jehova Mulimu. Bosinyalana ba bañwi ba Sikreste ne ba ezize muzamao o maswe mwa libato. Ha se ba nyalani, wa musali n’a itumelezi kuli lizwalo la hae ne li mu kataza, mi mane ne li mu palelwisize ku ikola lizazi la sinawenga sa bona. N’a itumelezi kuli: “Hañata ni kupile swalelo ku Jehova, kono niha se ku fitile lilimo ze 7, lizwalo la ka li sa ni sisita.” Ku butokwa kuli ba ba eza libi ze cwalo ba kupe tuso kwa maeluda ba Sikreste. (Jakobo 5:14, 15) Kono Bakreste ba bañata ba ba bata ku nyalana ba ezanga ka butali ni ku ambuka likozi ze cwalo mwa libato. (Liproverbia 22:3) Mwa ku bonisana kuli b’a latana, ha ba fitelezangi. Ba banga ni batu ba bañwi ni ku pima ka tokomelo ku ba ba nosi mwa libaka mo ku si na batu.

13. Ki kabakalañi Bakreste ha ba sa swaneli ku kena mwa libato ni mutu ya sa sebelezi Jehova?

13 Bakreste ba ba kena mwa libato ni batu ba ba sa sebelezi Jehova ba kona ku talimana ni butata bo butuna. Ka mutala, mu kona ku swalisana cwañi ni mutu ya sa lati Jehova Mulimu? Ku butokwa kuli Bakreste ba swalisane fela ni ba ba lata Jehova, ba ba kuteka lipimo za hae za bukeni bwa muzamao. Linzwi la Mulimu li lu bulelela kuli: “Mu si ke mwa lwala coko i liñwi ni ba ba sa lumeli. Kakuli twaelano ki ifi ya se si lukile ni bukopo? Ni liseli li na ni kopano mañi ni lififi?”—2 Makorinte 6:14.

14, 15. (a) Ba bañwi ba na ni mubonelo mañi o fosahezi ka za taluso ya “buhule”? (b) “Buhule” bu kopanyeleza likezo za mufuta mañi, mi Bakreste ba kona ku ‘saba buhule’ ka nzila ifi?

14 Ku ba ni zibo ni kona ku butokwa. Ha lu sa zibi hande kuli buhule ki nto mañi, ha lu koni ku saba hande ku bona. Ba bañwi mwa lifasi kacenu ba na ni mubonelo o fosahezi wa se bu talusa “buhule.” Ba nahana kuli ba kona ku kolwisa takazo ya bona ya tobali inge ba si yo mwa linyalo, ibile fela ba sa ezi yona tobali ka sibili. Mane nihaiba likopano ze ñwi ze sepeha za buikangulo ze bata ku fukuza kwa palo ya mikulwani ba ba ba nga ni milwalo ya mwa bucwañi li susueza mikulwani ku eza tobali ka nzila ye sa tahisi limba. Ka bumai kelezo ye cwalo i maswe. Ku tibela ku itwala mutu a si yo mwa linyalo ha ku swani ni ku buluka bukeni bwa muzamao, mi taluso luli ya “buhule” i ama ze ñata.

15 Linzwi la Sigerike la por·neiʹa, le li tolokilwe kuli “buhule,” li talusa lika ze ñata. Li ama tobali mwahal’a batu ba ba si ka nyalana mi li kopanyeleza ku sa sebelisa hande lilama za tobali. Por·neiʹa i kopanyeleza likezo ze cwale ka somano ya mo ku zwela ze maswe za mutabani, ya mwahanu, ni ku bapalisa lilama za tobali za mutu yo muñwi, ili likezo ze zibahala kuli li eziwanga mwa mandu a buhule. Batu ba ba nahana kuli likezo ze cwalo haki “buhule” ba ipuma, mi ba wezi mwa siteo se siñwi sa Satani. (2 Timotea 2:26) Hape, ku buluka bukeni ha ku talusi fela ku ambuka likezo za buhule. Kuli lu “sabe buhule,” lu lukela ku ambuka mikwa kaufela ye masila ya buhule ni muzamao o maswe ze kona ku libisa kwa sibi se situna sa por·neiʹa. (Maefese 4:19) Ha lu eza cwalo, lu buluka bukeni bwa muzamao.

Mu Pime Kozi ya Linyawe

16. Ku bonisana lilato ku swanela mwa muinelo mañi, ka mo u boniseza mutala ufi wa mwa Mañolo?

16 Kuli lu buluke bukeni bwa luna, kozi ye ñwi ye lu tokwa ku ambuka ki linyawe. Ba bañwi ba kana ba li linyawe ki ku itabisa fela mwahal’a batu ba lilama ze shutana. Ki niti kuli kwa banga ni nako ni libaka za ku bonisana lilato. Bo Isaka ni Rebeka ne ba bonwi inge ba “bapala,” mi ne ku bonahezi luli kuli ne ba si mutu ni kaizel’a hae. (Genese 26:7-9) Ne ba li mutu ni musal’a hae. Ku bonisana lilato kwa bona ne ku swanela. Linyawe ki taba i sili.

17. Linyawe ki nto mañi, mi butata b’o bu kona ku tatululwa cwañi?

17 Linyawe li kona ku taluswa cwana: ku bonisa kuli wa tabela mutu inge u si na mulelo wa ku nyalana ni yena. Batu ki libupiwa ze ipitezi, mi kacwalo linyawe li kona ku eziwa mwa linzila ze ñata, mi ze ñwi ku zona ha li lemusehi ka bunolo. (Liproverbia 30:18, 19) Kacwalo, ku toma milao ka za teñi ha ku koni ku tatulula butata b’o. Ku tokwahala nto ye tuna ni ku fita. Ku tokwahala ku itatuba h’a buniti ni ku lika ka t’ata ku sebelisa likuka za Bibele.

18. Kiñi se si tisanga kuli ba bañwi ba eze linyawe, mi ki kabakalañi linyawe ha li li le li maswe?

18 Ha lu itekula h’a buniti, buñata bwa luna mwendi lu ka itumelela kuli ha lu bonanga kuli mutu wa silama si sili wa lu tabela, lu ikutwanga hande. Ao ki maikuto a ka taho. Kono kana lu ezanga linyawe kuli nto yeo i ezahale, kuli lu ikutwe ku ba ba ba kateleha kamba kuli mutu yo muñwi a ikutwe cwalo? Haiba ku cwalo, kana lu nahanile za masitapilu e lu kana lwa tahisa? Ka mutala, Liproverbia 13:12 i li: “S’o sepile ha si liyeha ku taha, pilu i tahelwa ki ndiulu.” Haiba lu ezeza mutu linyawe ka bomu, mwendi ha lu zibi kuli mutu y’o u ikutwa cwañi ka za teñi. Yena u kona ku tahelwa ki tibelelo ya libato, mane ni linyalo kwa mafelelezo. Maswabi a’ ka ikutwa haiba ku sa bi cwalo a’ kona ku filikanya luli. (Liproverbia 18:14) Ku bapalisa maikuto a ba bañwi ka bomu ki situhu.

19. Linyawe li kona ku beya cwañi manyalo a Sikreste mwa kozi?

19 Ku butokwa ku sa eza linyawe sihulu ku ba ba mwa manyalo. Ku bonisa ku tabela mutu ya mwa linyalo, kamba ku mutu ya mwa linyalo ku bonisa kuli u tabela mutu yo muñwi ya si ka nyalana ni yena, ku fosahezi. Ka bumai, Bakreste ba bañwi ba nahanile ka mafosisa kuli ku tabela hahulu mutu yo muñwi ye ba si ka nyalana ni yena ku lukile. Ba bañwi ba talusezanga ye ba li ki mulikan’a bona fela litaba ze tuna, mane ni ku mu bulelela likunutu ze ba sa buhisanangi ni sinyalana ni bona. Ku latana ko ku cwalo ku tahisize ku sepana ko ku kona ku shekeshisa kamba mane ku sinya linyalo. Bakreste ba ba mwa manyalo ne ba ka eza hande ku hupula temuso ya Jesu ye butali ya za bubuki—bu kalelanga mwa pilu. (Mateu 5:28) Kacwalo, haike lu babalele pilu ni ku ambuka miinelo ye kona ku tahisa lika ze maswe cwalo.

20. Lu swanela ku ikatulela ku nga cwañi bukeni bwa luna bwa muzamao?

20 Ki niti kuli ku buluka bukeni bwa muzamao mwa lifasi le li masila le ku t’ata. Kono mu hupule kuli ku buluka bukeni ku bunolo hahulu ku fita ku bu fumana hape ha se bu felile. Ki niti kuli Jehova “h’a katali ku swalela,” mi wa kona ku kenisa ba ba bakela luli libi za bona. (Isaya 55:7) Niteñi, Jehova h’a silelezi ba ba eza buhule ku ze maswe ze zwa mwateñi. Ze zwa mwateñi li kona ku ina lilimo-limo, kamba mane bupilo kaufela. (2 Samuele 12:9-12) Ka mo mu konela kaufela, mu buluke bukeni bwa muzamao ka ku babalela pilu ya mina. Mayemo a mina a’ kenile fapil’a Jehova Mulimu mu a nge ku ba a butokwa—mi a si ke a mi bolomoka!

Ne Mu Ka Alaba Cwañi?

• Bukeni bwa muzamao ki nto mañi, mi ki kabakalañi ha bu li bwa butokwa?

• Lu kona ku babalela cwañi pilu ya luna?

• Ku saba buhule ku amañi?

• Ki kabakalañi ha lu swanela ku ambuka linyawe?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 11]

Mota ha i sa sikululwi hande i kona ku tahisa kozi

[Maswaniso a fa likepe 12]

Ku kona ku ezahalañi ha lu keshebisa litemuso?

[Siswaniso se si fa likepe 13]

Libato le li kenile l’a tabisa mi li bonisa likute ku Mulimu