1, 2. Balaami natahisize cwañi kuli batu ba Jehova babe mwa kozi?

 NDUI uya kwa kushuta kwa sibaka kwakona kufumana mufuta wa litapi zabata. Ubeya bulo kwa kashuto ni kukanepela mwa mezi. Walibelela ka pilu-telele, mi tapi haipumata kashuto, unanulela teku mwahalimu mi uswasa tapi.

² Ka nzila yeswana, batu ni bona baakona kuswasiwa. Ka mutala, Maisilaele nese bali bukaufi ni kukena mwa Naha ya Sepiso hane batibelezi mwa Mabala A Moabi. Mulena wa Moabi naasepisize muuna yabizwa Balaami kuli uka mufa masheleñi amañata hanaaka kuta sicaba sa Isilaele. Hamulaho, Balaami afumana nzila yene ikatahisa kuli Maisilaele baitahiseze sikuto. Naaketile ka tokomelo mukwa wa kubaswasa ka ona. Naalumile basizana ba Mamoabi kwa munganda wa Maisilaele kuli bayo bakukueza kueza buhule.—Numere 22:1-7; 31:15, 16; Sinulo 2:14.

3. Maisilaele nebaswasizwe cwañi ki siteiso sa Balaami?

³ Kana siteiso sa Balaami nesibelekile? Eni. Baana ba  Isilaele babañata nebaezize “buhule ni bana ba Moabi babasizana.” Hape nebakalisize kulapela milimu yabuhata kukopanyeleza cwalo ni mulimu yanyenyisa wa somano yabizwa Baale wa Peori. Kabakaleo, Maisilaele ba 24,000 nebashwezi fa museto wa Naha ya Sepiso.—Numere 25:1-9.

4. Ki kabakalañi Maisilaele babañata hane baezize buhule?

⁴ Ki kabakalañi Maisilaele babañata hane baswasizwe ki Balaami? Nebanahana hahulu ka za kukulisa litakazo zabona mi nebalibezi lika kaufela zanaa baezelize Jehova. Maisilaele nebanani mabaka amañata a kusepahala ku Mulimu. Naabalukuluzi kwa butanga bwa mwa Egepita, kubafepa mwa lihalaupa, ni kubatisa fa museto wa Naha ya Sepiso inze baiketile. (Maheberu 3:12) Nihakulicwalo, nebakukuelizwe kueza buhule. Muapositola Paulusi naañozi kuli: ‘Lusike lwaba ni muzamao wa buhule, sina babañwi ku bona hane babile ni muzamao wa buhule mi bashwa.’—1 Makorinte 10:8.

5, 6. Lukona kuitutañi ku zeneezahezi mwa Mabala A Moabi?

⁵ Lifasi lelinca lifakaufi hahulu. Kabakaleo, ni luna ka nzila yeñwi luswana sina Maisilaele bane bali fa museto wa Naha ya Sepiso. (1 Makorinte 10:11) Batu mwa lifasi kacenu banani mukwa wa kunahananga hahulu za somano kufita mone bainezi Mamoabi. Mukwa wo ukona kuama batu ba Jehova ka bunolo. Mane buhule ki sona siteiso sesisebeza hahulu saitusisa Diabulosi.—Numere 25:6, 14; 2 Makorinte 2:11; Juda 4.

⁶ Muipuze kuli, ‘Kana nitabela hahulu kuikola minyaka yeina nakonyana feela kamba nitabela kupila kuya kuile mwa lifasi lelinca?’ Kana haluswaneli  kuikataza kumamela taelo ya Jehova yeli: “Musabe kwa muzamao wa buhule”?—1 Makorinte 6:18.

7, 8. Muzamao wa buhule ki nto mañi? Ki kabakalañi haufosahalile?

⁷ Batu babañata kacenu banani mikwa yemaswe mi habakuteki mulao wa Mulimu wa za somano. Mwa Bibele, muzamao wa buhule utalusa somano yeezwa ki batu babasika nyalana ka Mañolo. Ukopanyeleza somano yeezahala mwahalaa muuna ni muuna yomuñwi kamba musali ni musali yomuñwi ni yeezwa mwahalaa mutu ni folofolo. Likezo za somano liama kueza somano luli, somano ya mwahanu, somano ya mokuzwela zemaswe za mutabani, kamba kuswala-swala lilama za lupepo za mutu yomuñwi.—Mubone Litaluso ze Kwa Mafelelezo 23.

⁸ Bibele ibonisa hande kuli haiba mutu azwelapili kuba ni muzamao wa buhule, ukazwiswa mwa puteho. (1 Makorinte 6:9; Sinulo 22:15) Kutuha fo, mutu yanani muzamao wa buhule uitahiseza kusa kutekiwa ni kusasepiwa ki batu babañwi. Buhule hañata butahisezanga batu matata. Hañata butahisezanga mutu kuba ni lizwalo lelisika lukuluha, kuba ni mulwalo osika libelelwa, matata a mwa linyalo, matuku, kamba mane lifu. (Mubale Magalata 6:7, 8.) Haiba mutu akutumana ni kunahanisisa lika zetahiswa ki buhule, mwendi haana kutabela kupila ka buhule. Kono hañata mutu unahananga feela mwa kukuliseza litakazo zahae haanga muhato wapili olibisa kwa buhule. Hañata muhato wo ibanga wa kubuha maswaniso a mapunu.

9. Ki kabakalañi kubuha maswaniso a mapunu hakuli koku lubeta?

⁹ Maswaniso a mapunu alukisizwe ka mulelo wa kuzusulusa litakazo zaluna za somano. Maswaniso a mapunu afumaneha kai ni kai kacenu, ibe mwa limagazini, libuka, lipina, liprogilamu za fa TV, hamoho cwalo ni fa Intaneti. Babañata baikutwa kuli kubuha maswaniso a mapunu hakukoni kutahisa kozi, kono mane kulubeta hahulu. Kukona kutahisa kuli mutu ahapiwe ki takazo ya somano ni kumutahiseza litakazo za somano zetulile tikanyo. Mutu asa kalisa feela kubuhanga maswaniso a mapunu, uka kalisa kuba ni mukwa wa kuicuka, kuba ni matata mwa linyalo, mane ni kuba ni telekano.—Maroma 1:24-27; Maefese 4:19; mubone Litaluso ze Kwa Mafelelezo 24.

10. Sikuka sesifumaneha kwa Jakobo 1:14, 15 sikona kulutusa cwañi kuambuka buhule?

¹⁰ Ki kwa butokwa kuziba molukona kuhapelwa ki muzamao wa buhule. Mulemuhe temuso yefumaneha kwa liñolo la Jakobo 1:14, 15 yeli: “Mutu ni mutu ulikiwa ka kuhohiwa ni kuhapiwa ki takazo yahae. Cwale takazo hase ihulile, izwala sibi; mi sibi hase siezizwe, sitahisa lifu.” Ka mukwa ocwalo, hamukalisa kuba ni mihupulo yemaswe, mutuhele mihupulo yeo kapili-pili. Haiba ka kusalela mubona maswaniso akona kuzusulusa takazo ya somano, mutalime kusili! Mutime kompyuta yamina, kamba mucune TV yamina kuli mubuhe liprogilamu lisili.Musike mwalumeleza litakazo zemaswe kumizamaisa. Hakusi cwalo, litakazo zamina zemaswe likaba zemaata hahulu kuli mane hamuna kukona kulizamaisa.—Mubale Mateu 5:29, 30.

11. Jehova ukona kulutusa cwañi halunani mihupulo yemaswe?

 ¹¹ Jehova uluziba hande kufita moluizibela luna bañi. Waaziba kuli halusika petahala. Kono hape waaziba kuli lwakona kutula litakazo zemaswe. Jehova ulubulelela kuli: “Ka mukwa ocwalo, mubulaye lilama za mubili wamina ze mwa lifasi kwa neku la muzamao wa buhule, masila, litakazo za kulobala ni mutu zetulile tikanyo, litakazo zemaswe, ni mukwañuli, ili nto yetalusa kulapela milimu ya maswaniso.” (Makolose 3:5) Nihaike kuli kueza cwalo kutaata, Jehova ulubonisa pilu-telele mi uka lutusa. (Samu 68:19) Muzwale yomuñwi wa mukulwani naakenezwi ki mukwa wa kubuhanga maswaniso a mapunu ni kuicuka. Balikani bahae kwa sikolo nebaikutwa kuli mukwa wo ubonisa kuli mutu wahula, kono yena naabulezi kuli: “Mukwa wo neusinyize lizwalo laka mi neu nitahiselize kupila  ka buhule.” Naalemuhile kuli naatokwa kuzamaisa litakazo zahae, mi ka tuso ya Jehova, naakonile kutuhela mukwa wahae. Haiba munani muhupulo wa kueza buhule, mukupe Jehova kuli amife “maata afita a butu” ilikuli amituse kuba ni mihupulo yekenile.—2 Makorinte 4:7; 1 Makorinte 9:27.

12. Ki kabakalañi halutokwa ‘kubabalela pilu yaluna’?

¹² Salumoni naañozi kuli: “Kwa lika kaufela zeubabalela, ubabalele hahulu pilu yahao, kakuli ki mona mokusimuluha bupilo.” (Liproverbia 4:23) “Pilu” yaluna ki mutu yeluli yena mwahali ili yabonwa ki Jehova. Lika zelubona zakona kuluama hahulu. Jobo yasepahala naabulezi kuli: “Niezize tumelelano ni meeto aka. Cwale nikatalima cwañi mwalyanjo ka kumulakaza?” (Jobo 31:1) Sina Jobo, ni luna luswanela ku tokomela zelubona ni zelunahana. Mi ka kuswana ni muñoli yomuñwi wa samu, lulapela kuli: “Ubiule meeto aka ku zesina tuso.”—Samu 119:37.

13. Dina naaketile balikani babacwañi?

¹³ Balikani baluna bakona kulutahiseza kueza lika zende kamba zemaswe. Haiba muketa balikani babalatelela likuka za Mulimu, bakamitusa kueza nto yeswana. (Liproverbia 13:20; mubale 1 Makorinte 15:33.) Zeneezahezi ku Dina lilubonisa libaka keto yaluna ya balikani haili ya butokwa. Dina neli yomuñwi wa bana ba Jakobo babasizana, ka mukwa ocwalo, naahuliselizwe mwa lubasi lwa balapeli ba Jehova. Dina naasi lihule, kono naaezize bulikani ni basizana ba Makanana bane basalapeli Jehova. Makanana nebanani mibonelo  ya za somano yeshutana hahulu ni ya batu ba Mulimu mi nebazibahala ka buhule. (Livitike 18:6-25) Dina hanaali ni balikani bahae, abonwa ki muuna wa Mukanana yabizwa Sikemi ili yanaa mutabezi hahulu. Sikemi neli mutangana “yanaakutekeha hahulu” mwa lubasi lwahabo. Kono naasalati Jehova.—Genese 34:18, 19.

14. Ki lika mañi zeneezahalile ku Dina?

¹⁴ Sikemi naaezize nto yanaanga kuli ilukile. Bakeñisa kuli naatabezi Dina, “amuunga mi ayo muswala likalala.” (Mubale Genese 34:1-4.) Kunani lika zeñata zenezwile mwa bufosi bo, ili zenetahisize kozi ku Dina ni lubasi lwahae kaufela.—Genese 34:7, 25-31; Magalata 6:7, 8.

15, 16. Lukona kuba cwañi bababutali?

¹⁵ Haluswaneli kueza mafosisa aswana ni anaaezize Dina kuli luitute kuli likuka za Jehova za muzamao ki zende. Bibele ili: “Yazamaya ni bababutali ukaba yabutali, kono yaswalisana ni litoto ukakena mwa butata.” (Liproverbia 13:20) Muitomele sikonkwani sa kuutwisisa “linzila kaufela zende,” mi hamuna kueza lika zeka mitahiseza kuutwa butuku ni kuminyandisa.—Liproverbia 2:6-9; Samu 1:1-3.

¹⁶ Lwakona kuba ni butali haluituta Linzwi la Mulimu, kulapela ku yena pili lusikaeza kale keto yeñwi, ni kusebelisa kelezo yende yelufiwa ki mutanga yasepahala yanani kutwisiso. (Mateu 24:45; Jakobo 1:5) Ka niti, mwaziba kuli kaufela luna lwafokola mi halusika petahala. (Jeremia 17:9) Kono mukaeza cwañi haiba mutu yomuñwi amilemusa kuli mukatahelwa ki kozi ya kueza buhule? Kana mukanyema, kamba mukaamuhela tuso yeo ka buikokobezo?—2 Malena 22:18, 19.

17. Mufe mutala obonisa molukona kutusezwa ki kelezo yelufiwa ki Mukreste yomuñwi.

 ¹⁷ Ka mutala, munahane muinelo wo. Kwabelekela kaizeli, muuna yomuñwi ukala kubonisa hahulu sishemo ku yena mi ukupa kaizeli yo kuba ni yena mwa libato. Muuna yo hasebelezi Jehova, kono ubonahala kuba mutu yomunde yanani sishemo. Kaizeli yomuñwi ulemuha kuli muuna ni kaizeli yo ba mwa libato, mi hamulaho ueleza kaizeli yo ka zateñi. Kaizeli yaelezwa ukaeza cwañi? Kana ukaicemela, kamba kana ukaanga kelezo yeo kuba yabutokwa? Kaizeli yo mwendi walata Jehova mi ubata kueza zende. Kono haiba akena mwa libato ni muuna yo, kana wabonisa kuli ‘wasaba kwa muzamao wa buhule’ kamba kana ‘usepile pilu yahae’?—Liproverbia 22:3; 28:26; Mateu 6:13; 26:41.

18, 19. Mutaluse mo Josefa naasabezi kueza buhule.

¹⁸ Hanaasali mutangana, Josefa naabile mutanga mwa Egepita. Zazi ni zazi, musalaa mulenaa hae namukupanga kueza somano ni yena, kono Josefa naaziba kuli kueza cwalo kufosahalile. Josefa naalata Jehova mi naabata kumutabisa. Ka mukwa ocwalo, nako kaufela hanaakukuezwa ki musali yo, Josefa naahananga. Bakeñisa kuli naali mutanga, naasakoni kusiya mulenaa hae. Zazi leliñwi musalaa mulenaa hae hanaa muhapelelize kuli alobale ni yena, Josefa ‘amatela kwande’.—Mubale Genese 39:7-12.

¹⁹ Josefa naasike amata kambe naanahananga za kueza buhule kamba kambe naanahananga hahulu za musali yo. Kono Josefa naanga silikani sahae ni Jehova kuba sabutokwa hahulu kufita nto ifi kamba ifi. Naabulelezi musali yo kuli: “Muñaaka . . . haasika nihanisa sesiñwi konji wena, kakuli u musalaa hae. Cwale nikona kueza cwañi bumaswe bobutuna cwalo, nifoseze Mulimu?”—Genese 39:8, 9.

20. Luziba cwañi kuli Jehova naatabisizwe ki Josefa?

²⁰ Nihaike kuli Josefa naali kwahule ni lubasi lwahae, naasepahala ku Mulimu kamita, mi Jehova naamufuyauzi. (Genese 41:39-49) Busepahali bwa Josefa nebutabisize Jehova. (Liproverbia 27:11) Kuhana kueza buhule kwakona kuba taata. Kono muhupule manzwi a, ali: “Mina babalata Jehova, mutoye bumaswe. Usileleza bupilo bwa babasepahala bahae; ubalamulela mwa mazoho a babamaswe.”—Samu 97:10.

21. Muzwale yomuñwi wa mukulwani naalikanyisize cwañi Josefa?

 ²¹ Zazi ni zazi, batu ba Jehova babonisanga kuli ‘batoile bumaswe’ ni kuli ‘balata bunde.’ (Amosi 5:15) Mwakona kusepahala ku Jehova kusina taba kuli mubabahulu kamba mubanana. Tumelo ya muzwale yomuñwi wa mukulwani neilikilwe hanaali kwa sikolo. Musizana yomuñwi naamubulelezi kuli ukalobala ni yena haiba amutusa mwa tatubo ya lipalo. Muzwale yo naaezize cwañi? Naaezize sina Josefa. Ubulela kuli: “Nenihanile kapili-pili. Ka kuzwelapili kuba ni busepahali, nizwezipili kukutekiwa ni kuba ni lizwalo lelinde.” ‘Kuikola minyaka yeina nako yenyinyani’ yetiswa ki buhule, hañata kutahisezanga batu kuutwa butuku ni masitapilu. (Maheberu 11:25) Kuutwa Jehova kamita kutahisa tabo yeinelela.—Liproverbia 10:22.

22, 23. Jehova ukona kulutusa cwañi haiba luezize sibi sesituna?

²² Satani ukona kuitusisa muzamao wa buhule kuli aluswase ka ona, mi bo bukona kuba butaata bobutuna. Kaufelaa luna mwendi lwabanga ni mihupulo yemaswe ka linako zeñwi. (Maroma 7:21-25) Jehova wautwisisa taba yeo mi waziba kuli “lu liluli.” (Samu 103:14) Ka mukwa ocwalo, kucwañi haiba Mukreste yomuñwi uezize sibi sesituna sa buhule? Kana haakoni kuswalelwa? Batili. Haiba mutu ubakile luli, Jehova uka mutusa. Mulimu ‘walata kuswalela.’—Samu 86:5; Jakobo 5:16; mubale Liproverbia 28:13.

²³ Jehova hape ulufile “limpo zeli batu,” bona baana-bahulu babalilato babalutokomela. (Maefese 4:8, 12; Jakobo 5:14, 15) Ulufile baana-bahulu kuli balutuse kukutisa silikani saluna ni Jehova.—Liproverbia 15:32.

24, 25. Kuba ni “ngana” kukona kulutusa cwañi kuambuka buhule?

²⁴ Kuli lueze liketo zende, luswanela kuutwisisa moilutuseza milao ya Jehova. Halubati kuba sina mutangana yasina ngana yabulezwi kwa Liproverbia 7:6-23. Naasina “ngana,” kabakaleo naaswasizwe ka siteiso sa muzamao wa buhule. Kuba ni ngana hakutalusi feela kuba ni butali. Kuba ni ngana kuka lutusa kuutwisisa mihupulo ya Mulimu ni kupila ka yona. Muhupule manzwi a ali: “Mutu kaufela yanani ngana ulata bupilo bwahae. Mutu kaufela yalata temuho ukakondisa zahae.”—Liproverbia 19:8.

²⁵ Kana munani buikolwiso bobutuna bwakuli likuka za Mulimu lilukile? Kana luli mwalumela kuli kulatelela likuka zeo kuka mitusa kuba ni tabo? (Samu 19:7-10; Isaya 48:17, 18) Haiba hamuna hande buikolwiso, muhupule lika zende kaufela zamiezelize Jehova. Bibele ili: “Mulwaze mi mukaiponela kuli Jehova ki yomunde.” (Samu 34:8) Mukalemuha kuli hamunze mueza cwalo, mukafita fa kulata hahulu Mulimu. Mulate zaalata, mi mutoye zaatoile. Mutaze minahano yamina ka mihupulo yeminde, yecwale ka lika za niti, zelukile, zekenile, zelatiwa, ni zende. (Mafilipi 4:8, 9) Lwakona kuba sina Josefa yanaatusizwe ki butali bobuzwa ku Jehova.—Isaya 64:8.

26. Lukanyakisisañi mwa kauhanyo yetatama?

²⁶ Ibe kuli mu mwa linyalo kamba mu makwasha, Jehova ubata kuli mube ni tabo mwa bupilo. Likauhanyo zepeli zetatama linani litaba zekona kulutusa kukondisa mwa linyalo.